W ocenie polskiego rządu wszystkie pytania prejudycjalne zadane przez Sąd Najwyższy są dopuszczalne, ponieważ uzyskanie odpowiedzi na nie, jest niezbędne do rozstrzygnięcia, jakie ma wydać sąd

– stwierdził wiceminister Dariusz Mazur.

TSUE zajął się sprawą na skutek przedstawienia przez polski Sąd Najwyższy pytań prejudycjalnych, zadanych przy okazji rozpoznawania wniosku o przeprowadzenie tzw. testu niezawisłości jednego z sędziów Sądu Najwyższego, wyznaczonego do rozpoznania skargi kasacyjnej w sprawie cywilnej. Pytania Sądu Najwyższego dotyczą zdefiniowania standardów testu  niezawisłości sędziego w świetle art. 19 ust. 1 Traktatu o Unii Europejski w związku z art. 47 Karty Praw Podstawowych. Prawidłowe stosowanie testu niezawisłości ma zagwarantować prawo do  skutecznego środka prawnego przed niezawisłym i bezstronnym sądem ustanowionym uprzednio na mocy ustawy.

Test niezawisłości sędziego

Tzw. test niezawisłości sędziego został wprowadzony do prawa polskiego nowelizacją ustawy o Sądzie Najwyższym z 9 czerwca 2022 r. Miał stanowić odpowiedź na problemy polskiego wymiaru sprawiedliwości związane z wadliwą procedurą powoływania sędziów na podstawie nowelizacji ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa z grudnia 2017 r.

Już same nieprawidłowości w procedurze powołania na stanowisko sędziego Sądu Najwyższego, którego dotyczy wniosek o przeprowadzenie testu niezawisłości, mogą wskazywać na ukonstytuowanie się składu, który narusza prawo jednostki do sądu. Wbrew temu, co przyjęto w jednej z linii , orzeczniczych ukształtowanych w Sądzie Najwyższym, nie ma więc potrzeby badania wpływu tych nieprawidłowości na wynik konkretnej sprawy

– podkreślił Dariusz Mazur odnosząc się do kwestii merytorycznych zawartych w pytaniach prejudycjalnych.

Jak wskazał dalej wiceminister sprawiedliwości, w ocenie Rządu polskiego niedopuszczalna jest również sytuacja, w której wniosek o przeprowadzenie testu niezawisłości sędziego Sądu Najwyższego  byłby rozstrzygany przez skład sądu z udziałem osób powołanych w procedurze dotkniętej identycznymi nieprawidłowościami jak te, które dotyczą sędziego objętego wnioskiem o przeprowadzane testu niezawisłości. Prowadziłoby to do naruszenia fundamentalnej zasady, że nie można być sędzią we własnej sprawie.

W związku z tym, sąd rozpoznający wniosek o przeprowadzanie testu niezawisłości sędziego powinien ukształtować swój skład bez udziału nieprawidłowo powołanych sędziów. W razie konieczności, sąd powinien odstąpić od stosowania przepisów prawa krajowego oraz wewnętrznych decyzji, takich jak decyzja o wyznaczeniu składu sądu i rozpoznać wniosek w innym odpowiednim składzie.

Rzecznik generalny TSUE przedstawi swoją opinię w sprawie C-748/23 Gekus 18 września br. 

Fot. Ministerstwo Sprawiedliwości.