Nowelizacja Kodeksu karnego – wzmocnienie ochrony przed przestępstwami z nienawiści
Nowelizacja Kodeksu karnego wprowadza przepisy regulujące walkę z mową nienawiści i znacząco poszerza katalog cech chronionych, obejmując teraz także wiek, płeć, niepełnosprawność oraz orientację seksualną (oprócz dotychczas chronionych: przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej oraz bezwyznaniowości). Oznacza to, że przestępstwa z nienawiści wobec tych cech będą ścigane z urzędu, bez konieczności składania prywatnego aktu oskarżenia.

Zgodnie z przyjętymi przepisami:

• za stosowanie przemocy lub bezprawnej groźby z motywów nienawiści grozić będzie do pięciu lat pozbawienia wolności,
• za nawoływanie do nienawiści – do trzech lat,
• za znieważenie – do dwóch lat więzienia.

Dodatkowo, dzięki wprowadzeniu określenia „w związku z przynależnością” zamiast dotychczasowego „z powodu jej przynależności”, penalizowane będą również przestępstwa popełnione w błędnym przekonaniu co do cech pokrzywdzonego.

Wiceminister sprawiedliwości Arkadiusz Myrcha podkreśla znaczenie zmian dla kształtowania bardziej otwartego i tolerancyjnego społeczeństwa:

- Jestem przekonany, że te zmiany przyczynią się do budowania bardziej sprawiedliwego i bezpiecznego społeczeństwa, w którym każdy, niezależnie od swojej tożsamości czy cech, będzie mógł czuć się chroniony przez prawo. To krok naprzód w walce z mową nienawiści i przemocą motywowaną uprzedzeniami – stwierdził wiceszef resortu sprawiedliwości.

Jest to zarazem odpowiedź na międzynarodowe zalecenia dotyczące przeciwdziałania przestępstwom z nienawiści. Choć ich liczba w ostatnich latach spada, w 2024 roku odnotowano wciąż 761 przypadków tego typu czynów.

Nowe zasady delegowania sędziów
Zmiany w ustawach Prawo o ustroju sądów powszechnych i Prawo o ustroju sądów wojskowych dostosowują polskie przepisy do wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (C‑748/19 do C‑754/19) z 2021 r. Wskazano w nim, że dotychczasowe regulacje pozwalające ministrowi sprawiedliwości na delegowanie sędziego do innego sądu bez przejrzystych kryteriów i na odwołanie go w dowolnym momencie są niezgodne z prawem unijnym.

Nowe przepisy określają między innymi:

• sytuacje i kryteria, w których minister sprawiedliwości może delegować sędziego do innego sądu,
• wymóg analizy obciążenia pracą sędziów i asesorów sądu przy podejmowaniu decyzji o delegowaniu,
• sposób wyboru osoby, której można zaproponować delegowanie (uwzględniający m.in. ocenę efektywności pracy i dorobku zawodowego),
• obowiązek ogłaszania w Biuletynie Informacji Publicznej informacji o delegowaniu, odwołaniu lub ustąpieniu sędziego z delegowania.

Zwiększy to transparentność procedur kadrowych w wymiarze sprawiedliwości oraz zapewni dostęp do informacji o zmianach personalnych związanych z delegacjami sędziów. Ustawa wprowadza też nowe zasady przyznawania dodatków do wynagrodzenia z tytułu delegowania.

Przyjęte przez Senat RP nowelizacje mają zapewnić skuteczniejszą ochronę grup narażonych na przemoc i dyskryminację oraz poprawić przejrzystość i niezależność wymiaru sprawiedliwości.

Teraz ustawy zostaną przekazane Marszałkowi Senatu, a następnie trafią do Prezydenta, który będzie miał 21 dni na ich podpisanie. Po publikacji w Dzienniku Ustaw wejdą w życie po 14 dniach od ogłoszenia.