Zmiany w wymogach obowiązujące od 2013 r.

W 2012 r. dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej określili, w drodze rozporządzenia, wody powierzchniowe i podziemne wrażliwe na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszary szczególnie narażone, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć (OSN).
W Polsce wyznaczono 48 obszarów OSN o łącznej powierzchnia 4,46% pow. kraju. Dla każdego z tych obszarów właściwy terytorialnie dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej opracował i wprowadził w drodze rozporządzenia program działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych.
Wykaz obszarów szczególnie narażonych, na których należy ograniczyć odpływ azotu ze źródeł rolniczych oraz programy działań obowiązujące na danych obszarach udostępniane są na stronie internetowej Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej lub na stronach internetowych Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej.

- http://www.kzgw.gov.pl

- Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku

- Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu

- Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie

- Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie

- Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu

Przedmiotem kontroli w zakresie wzajemnej zgodności na obszarach OSN jest weryfikacja przestrzegania przez rolników wymagań określonych w programach działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych dla wyznaczonych obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenia azotanami pochodzenia rolniczego, które w szczególności dotyczą:

Właściwego przechowywania nawozów naturalnych, kiszonek i pasz soczystych, poprzez:

posiadanie płyty obornikowej lub innego miejsca do przechowywania obornika specjalnie przygotowanego w tym celu z materiałów szczelnych i nieprzepuszczalnych zabezpieczających przed przedostawaniem się odcieków do wód lub do gruntu, a w przypadku rolników, którzy prowadzą chów lub hodowlę drobiu powyżej 40 000 stanowisk lub chów lub hodowlę świń powyżej 2 000 stanowisk dla świń o wadze ponad 30 kg lub 750 stanowisk dla macior - płyty obornikowej,
posiadanie zbiornika na gnojówkę i gnojowicę, który zapewnia możliwości gromadzenia co najmniej 4-miesięcznej produkcji tych nawozów,
przechowywanie obornika, gnojówki lub gnojowicy w sposób zabezpieczający przed przenikaniem odcieków do wód lub do gruntu (z wyjątkiem opisanym w programie działań dotyczącym składowania obornika na pryzmie bezpośrednio na gruncie),
zapewnienie pod koniec obowiązywania programu wymaganej powierzchni do przechowywania obornika lub pojemności zbiorników na gnojówkę i gnojowicę umożliwiającej gromadzenie co najmniej 6-miesięcznej produkcji tych nawozów w okresach, w których nie są one wykorzystywane rolniczo,
umożliwienie składowania w okresie od dnia 1 marca do 31 października nie dłużej niż przez 12 tygodni obornika na pryzmie (bezpośrednio na gruncie) z zachowaniem wymagań wskazanych w programie działań,
zbudowanie zbiorników na gnojówkę i gnojowicę z zachowaniem przepisów w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle rolnicze i ich usytuowanie,
przechowywanie nawozów naturalnych lub kiszonek z zachowaniem wymaganych odległości określonych w programie działań,
zabezpieczenie instalacji i urządzeń budowli rolniczych służących do odprowadzania zużytych wód, soków kiszonkowych, a także nieczystości i zanieczyszczeń przed przenikaniem szkodliwych substancji do wód i gruntu,
zabezpieczenie pasz soczystych przed wyciekiem soków do gruntu.

Prowadzenia i przechowywania dokumentacji wszystkich zabiegów agrotechnicznych, w szczególności związanych z nawożeniem poprzez:

posiadanie planu nawożenia przez rolnika, który: 1) prowadzi chów lub hodowlę drobiu powyżej 40 000 stanowisk lub chów lub hodowlę świń powyżej 2 000 stanowisk dla świń o wadze ponad 30 kg lub 750 stanowisk dla macior (z wyjątkiem tych rolników, którzy zbywają w całości nawozy naturalne) lub 2) nabył nawóz naturalny od rolnika, o którym mowa w pkt 1, lub 3) gospodaruje na powierzchni przekraczającej 100 ha użytków rolnych położonych na obszarze OSN,
posiadanie dokumentacji potwierdzającej usunięcie w sposób nieszkodliwy dla środowiska nadmiernej ilości nawozów naturalnych w stosunku do rzeczywistej pojemności miejsc ich przechowywania,
przechowywanie przez rolnika planu nawożenia przez okres wskazany w programie działań lub spełnienie obowiązków wynikających z konieczności posiadania planu nawożenia,
przechowywanie mapy lub szkicu działki, na których jest zaznaczona lokalizacja pryzmy z obornikiem składowanym bezpośrednio na gruncie oraz data jej złożenia przez okres wskazany w programie działań,
przechowywanie dokumentacji dotyczącej wszystkich zabiegów agrotechnicznych, a w szczególności związanych z nawożeniem (termin, rodzaj, dawka zastosowana pod daną uprawę) przez okres wskazany w programie działań,

Przestrzegania określonych dawek nawożenia, poprzez:

nieprzekraczanie maksymalnych dawek nawożenia azotem określonych w programie działań lub wynikających z planu nawożenia,
nieprzekraczanie w danym roku dawki: dla nawozu naturalnego - 170 kg azotu w czystym składniku na 1 hektar użytków rolnych lub dla nawozu płynnego naturalnego - 85 kg azotu w czystym składniku na 1 hektar użytków rolnych - w przypadku użytkowania kośno-pastwiskowego i przy wypasie kwaterowym tych użytków,
zagospodarowanie przez rolnika, który prowadzi chów lub hodowlę drobiu powyżej 40 000 stanowisk lub chów lub hodowlę świń powyżej 2 000 stanowisk dla świń o wadze ponad 30 kg lub 750 stanowisk dla macior, co najmniej 70% gnojówki i gnojowicy na użytkach rolnych, których jest posiadaczem, i na których prowadzi uprawę roślin,
uwzględnienie potrzeb pokarmowych roślin uprawnych, zasobności gleb w fosfor i potas, dopływu składników pokarmowych pochodzących z nawozów i innych źródeł oraz ilości wody dostarczanej roślinom z nawadniania przy ustalaniu dawki ścieków przeznaczonych do rolniczego wykorzystania.

Przestrzegania zakazów stosowania:

nawozów na glebach zalanych wodą lub przykrytych śniegiem, lub podczas opadów deszczu,
ścieków przeznaczonych do rolniczego wykorzystania na glebach przykrytych śniegiem, z wyjątkiem dna stawów ziemnych wykorzystywanych do chowu i hodowli ryb, lub na glebach, w których zwierciadło wód podziemnych znajduje się płycej niż 1,5 m od powierzchni ziemi lub od dna rowu rozprowadzającego ścieki,
ścieków przeznaczonych do rolniczego wykorzystania lub nawozów na glebach zamarzniętych powierzchniowo, z wyjątkiem pierwszej wiosennej dawki nawozów azotowych na uprawach roślin ozimych na glebach zamarzniętych powierzchniowo (nocne przymrozki i odwilże w dzień),
ścieków na obszarach płytkiego występowania skał szczelinowych nieodizolowanych od powierzchni warstwą nieprzepuszczalną,
nawozów poza dozwolonym okresem (z wyjątkiem upraw pod osłonami) lub dozwolonym miejscem określonymi w programie działań,
nawozów nierównomiernie na całej powierzchni pola w sposób niewykluczający nawożenia pól i upraw do tego celu nieprzeznaczonych,
nawozów naturalnych i organicznych w postaci płynnej przy użyciu urządzeń innych niż: rozlewacze, aplikatory doglebowe, deszczownie lub wozy asenizacyjne wyposażone w płytki rozbryzgowe lub węże rozlewowi,
nawozów naturalnych w postaci płynnej podczas wegetacji roślin przeznaczonych do bezpośredniego spożycia przez ludzi (np. warzywa lub owoce jagodowe),
komunalnych osadów ściekowych na gruntach wykorzystywanych do upraw pod osłonami,
nawozów naturalnych w postaci płynnej lub nawozów azotowych na glebach bez okrywy roślinnej, położonych na polach o nachyleniu większym niż 10%,
ścieków na obszarach o spadku terenu większym niż 10% dla gruntów ornych lub 20% dla łąk, pastwisk oraz plantacji drzew leśnych,
komunalnych osadów ściekowych na obszarach parków narodowych lub rezerwatów przyrody, lub na terenach objętych pozostałymi formami ochrony przyrody, a komunalny osad ściekowy został wytworzony poza tymi terenami,
nawozu naturalnego lub organicznego w postaci stałej podczas wegetacji roślin (nie dotyczy trwałych użytków zielonych i wieloletnich upraw polowych roślin nieprzeznaczonych do bezpośredniego spożycia przez ludzi,
komunalnego osadu ściekowego jeśli może spowodować pogorszenie jakości gleby lub pogorszenie jakości wód powierzchniowych lub podziemnych,
ścieków przeznaczonych do rolniczego wykorzystania niespełniających warunków, o których mowa w § 12 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. Nr 137, poz. 984, z późn. zm.),

Przestrzegania określonych odległości oraz zasad gospodarowania, poprzez:

przykrycie lub wymieszanie z glebą nawozów naturalnych zastosowanych na gruntach ornych najpóźniej następnego dnia po ich zastosowaniu, z wyjątkiem nawozów stosowanych w lasach oraz na użytkach zielonych,
przestrzeganie zakazu wykonywania zabiegów uprawowych w sposób inny niż określony w programie działań na gruntach o nachyleniu powyżej 10%,
mycie rozsiewaczy nawozów lub opryskiwaczy oraz rozlewanie wody z ich mycia w odległości większej niż 20 m od brzegu zbiorników oraz cieków wodnych,
zlokalizowanie wodopojów poza zbiornikami lub ciekami wodnymi,
zachowanie warunków stosowania komunalnych osadów ściekowych w postaci płynnej, mazistej lub ziemistej,
zachowanie przy stosowaniu ścieków na gruncie przeznaczonym do rolniczego wykorzystania minimalnych odległości, o których mowa w części A załącznika nr 8 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego,
usytuowanie urządzeń i instalacji przeznaczonych do magazynowania i przygotowywania ścieków do rolniczego wykorzystania z zachowaniem minimalnych odległości, o których mowa w części B załącznika nr 8 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego,
przestrzeganie zakazu stosowania na gruntach rolnych gnojowicy w odległości do 10 m, a w przypadku pozostałych nawozów w odległości do 5 m od brzegu: jezior i zbiorników wodnych o powierzchni do 50 ha; cieków wodnych; rowów, z wyłączeniem rowów o szerokości do 5 m liczonej na wysokości górnej krawędzi brzegu rowu; kanałów w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r. poz. 145),
przestrzeganie zakazu stosowania na gruntach rolnych nawozów w odległości do 20 m od: brzegu jezior i zbiorników wodnych o powierzchni powyżej 50 ha; granicy stref ochronnych ujęć wody; granicy obszarów morskiego pasa nadbrzeżnego,
przestrzeganie wymogów dotyczących stosowania osadów ściekowych wynikających z ust. 3 pkt. A załącznika II do rozporządzenia Rady (WE) nr 73/2009 z dnia 19 stycznia 2009 r. ustanawiające wspólne zasady dla systemów wsparcia bezpośredniego dla rolników w ramach wspólnej polityki rolnej i ustanawiające określone systemy wsparcia dla rolników, zmieniające rozporządzenia (WE) nr 1290/2005, (WE) nr 247/2006, (WE) nr 378/2007 oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 1782/2003 (Dz.U. L 30 z 31.1.2009, str. 16)

Ponadto od roku 2013 zmieniła się treść jednego z wymogów dotyczących stosowania komunalnych osadów ściekowych, poza zakazem stosowania komunalnych osadów ściekowych na dotychczas określonych warunkach obowiązuje zakaz stosowania osadów na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią. Dla przypomnienia, obszary szczególnego zagrożenia powodzią, zgodnie z art.9 ust. 1 pkt 6c ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne, to:

obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat,
obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat,
obszary, między linią brzegu a wałem przeciwpowodziowym lub naturalnym wysokim brzegiem, w który wbudowano trasę wału przeciwpowodziowego, a także wyspy i przymuliska, o których mowa w art. 18 - wyspy oraz przymuliska powstałe w sposób naturalny na gruntach pokrytych wodami powierzchniowymi, stanowiące działki ewidencyjne,
pas techniczny w rozumieniu art. 36 ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej - stanowiący strefę wzajemnego bezpośredniego oddziaływania morza i lądu; jest on obszarem przeznaczonym do utrzymania brzegu w stanie zgodnym z wymogami bezpieczeństwa i ochrony środowiska.