Celem powołania Organizacji w 1995 r. było zagwarantowanie stabilności w regionie i zapobieganie konfliktom, a wyrazem woli współpracy państw uczestniczących było m.in. przyjęcie środków budowy zaufania i bezpieczeństwa wojskowego. Szczegółowo opisuje je Dokument Wiedeński w sprawie środków zaufania i bezpieczeństwa oraz Traktat o otwartych przestworzach (tzw. TOP: wymiana informacji, środki przestrzegania i weryfikacji, różne formy współpracy wojskowej). W celu zapobieżenia konfliktowi zbrojnemu w Europie przyjęto także Traktat o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie (CFE), który ustalił kompleksowy reżim kontroli zbrojeń. Powyższe sprawiło, że Polska zawsze przywiązywała dużą wagę do roli Organizacji w regionie i silnie wspierała zasady przez nią kultywowane, co tłumaczyło decyzję o objęciu przez nas przewodnictwa w 2022 r. (po raz drugi w polskiej historii – pierwsze przewodnictwo w 1998 r.). Rosja wypowiedziała traktaty TOP (2021 r.) i CFE (2023 r.) oraz wszczęła niesprowokowaną wojnę na dużą skalę przeciw Ukrainie. Częścią odpowiedzi na działania rosyjskie była podjęta w listopadzie 2023 r. decyzja państw NATO będących stronami CFE o zawieszeniu tej umowy.

Siedzibą Sekretariatu OBWE jest Wiedeń. Na jego czele stoi Sekretarz Generalny, którego zadaniem jest koordynowanie pracy instytucji (obecnie funkcję pełni Helga Schmid, Niemcy). Najważniejsze instytucje OBWE to: Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (z siedzibą w Warszawie, kierowane przez Włocha Matteo Meccaciego), Wysoki Komisarz OBWE ds. Mniejszości Narodowych (Kairat Abdrakhmonov z Kazachstanu, jego Biuro mieści się w Hadze) i Przedstawiciel OBWE ds. Wolności Mediów (Teresa Ribeiro, Portugalia). W Kopenhadze mieści się siedziba Zgromadzenia Parlamentarnego OBWE, którego Przewodniczącą jest obecnie Pia Kauma (Finlandia).

Roczne przewodnictwo OBWE sprawuje w 2024 r. Malta. Przewodniczącym jest zawsze minister spraw zagranicznych, obecnie – Ian Borg. Urzędujący przewodniczący jest wspomagany przez swojego poprzednika (Macedonia Północna) i następcę (Finlandia), z którymi tworzą tzw. Trójkę OBWE, a także przez osobistych lub specjalnych przedstawicieli, którym udziela odpowiedniego mandatu w określonych sprawach. Istotnym elementem systemu jest 14 misji terenowych, centrów/biur programowych OBWE. Za bieżącą działalność odpowiada natomiast Stała Rada złożona z akredytowanych przy OBWE ambasadorów państw członkowskich. Wszystkie deklaracje i decyzje podejmowane są w Organizacji przez konsensus.

Rosja od dawna starała się wykorzystywać OBWE do własnych celów, nadużywając zasady jednomyślności. Rozpoczęta przez Kreml 24 lutego 2022 r. pełnoskalowa wojna przeciwko Ukrainie stanowi pogwałcenie fundamentalnych zasad Organizacji i zobowiązań państw uczestniczących. Próbom narzucenia narracji agresora na forum międzynarodowym przeciwstawiało się stanowczo polskie przewodnictwo. Stojąc na czele OBWE w 2022 r., Polska doprowadziła do skoncentrowania agendy prac na agresji wobec Ukrainy oraz wprowadziła zasadę „no business as usual” dopóki trwa wojna, co kontynuowało przewodnictwo Macedonii Północnej i wydaje się, że zamierza kontynuować Malta, zapowiadając stanie na straży dziedzictwa OBWE.

W czasie naszego przewodnictwa wspólnie z innymi państwami przeciwstawialiśmy się działaniom Rosji, która poprzez blokowanie decyzji w najważniejszych sprawach dążyła do paraliżu funkcjonowania Organizacji (m.in. utrzymujące się weto wobec przyjęcia budżetu OBWE).