Edukacja Ekologiczna

MIT 1: „Globalne ocieplenie” to naturalne zjawisko

Globalne ocieplenie polega na stałym podnoszeniu się średniej temperatury powietrza
w porównaniu do określonego okresu obserwacyjnego. W raporcie opublikowanym przez Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu lata 2011-2020 zostały uznane za najcieplejszą dekadę od momentu prowadzenia pomiarów (od okresu przedindustrialnego, czyli lat
1850-1900[1]). Każdego roku wykazywały one coraz większe wartości, aby w 2015 r. osiągnąć rekord na całym świecie. W Polsce również możemy zaobserwować ten trend – w ostatnich latach wzrasta liczba upalnych dni w roku, czyli takich, w których temperatura maksymalna przekroczyła 30°C. Mimo tych bezsprzecznych danych wciąż pojawiają się głosy, że obecnie obserwowany wzrost temperatur powietrza to tylko jeden z naturalnych cyklów naszej planety. W przeszłości bowiem odnotowano już podobne fale ocieplenia. Choć faktem jest ich pojawianie się w historii, należy podkreślić, że temperatura nigdy nie rosła tak szybko, a jej wzrost nie powodował tak poważnych skutków, wynikających m.in. z występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych, topnienia lodowców czy wydłużenia się okresu wegetacyjnego roślin, co dodatkowo utrudnia dostosowywanie się fauny i flory do gwałtownie zmieniających się warunków. Dodatkowo, by doszło do takiej zmiany klimatu, musi zaistnieć czynnik wymuszający tę zmianę. Czynniki te dzielimy na cykliczne i niecykliczne, są to na przykład: zmiana ilości docierającego do Ziemi promieniowania słonecznego czy koncentracji gazów cieplarnianych. Zarówno tempo, jak i kierunek obecnych zmian klimatu, nie pasują do znanych naturalnych cykli. Emisja gazów cieplarnianych jako jedyna odpowiada specyfice obecnego ocieplenia.

MIT 2: Działalność człowieka nie wpływa na klimat

Wielu ludziom wydaje się, że jednostkowe działanie człowieka nie ma bezpośredniego wpływu na zjawiska zachodzące na ziemi. Nic bardziej mylnego. Jednym z dowodów jest porównanie średniej temperatury sprzed epoki przemysłowej z obecnymi pomiarami. Okazuje się, że obecnie jest ona o ok. 1°C wyższa w stosunku do analizowanych lat[2]. Intensywny rozwój gospodarki, przemysłu ciężkiego, rolnictwa, spalanie paliw kopalnych i niezrównoważona konsumpcja są odpowiedzialne za obecne zmiany klimatu. Czynniki te doprowadzają bowiem do zwiększonej emisji gazów cieplarnianych do atmosfery – m.in. dwutlenku węgla. Według najnowszych danych poziom stężenie tego gazu w atmosferze oscyluje wokół 420 ppm (cząsteczek na milion), podczas gdy przed rewolucją przemysłową było to 280 ppm[3]. Dowodami na poznanie pochodzenia dodatkowego dwutlenku węgla w atmosferze, są wyniki badań izotopów węgla czy zawartości innych gazów w atmosferze – one wszystkie wskazują na to, że spalanie paliw kopalnych powoduje wzrost stężenia CO₂.

MIT 3: Topnienie lodowców nie ma wpływu na poziom wód w morzach i oceanach

Według danych NASA obecnie stan wód podnosi się średnio o 3,4 mm rocznie[4]. Chociaż takie wartości stwarzają wrażenie niegroźnych dla człowieka, to mogą przynieść poważne konsekwencje, m.in. dla społeczeństw zamieszkujących tereny przybrzeżne. Częste
i niemożliwe do zatrzymania powodzie zagrażają życiu i zdrowiu mieszkańców, a niszcząc dorobek życia, mogą wymusić migrację. Natomiast podtapianie portów i nadmorskich miast wpływa na zaburzenie regionalnej gospodarki, która często oparta jest na transporcie morskim lub rybołówstwie.

Zmniejszanie się pokrywy lodowej na Ziemi naturalnie wpływa na zwiększanie poziomu wód w dużych zbiornikach. Jest to długotrwały, jednak regularny i coraz bardziej widoczny proces, w którym główną rolę grają przede wszystkim lądolody Antarktydy i Grenlandii, które nie są zbudowane z lodu pływającego (którego stopienie nieznacznie wpłynęłoby na poziom wód w morzach i oceanach), a spoczywają one na lądzie, stanowiąc dodatkowy magazyn wody, która trafi do oceanów.

Dodatkowo, ta sama przyczyna – czyli ocieplenie klimatu – powoduje też wzrost temperatury wody w oceanach, co przekłada się na zwiększenie objętości tej wody. Ta rozszerzalność temperaturowa wody jest głównym powodem zwiększenia poziomu wód w morzach i oceanach.

MIT 4: Wulkany emitują więcej dwutlenku węgla niż działalność człowieka

To jeden z najbardziej rozpowszechnionych mitów dotyczących zmian klimatu, któremu jednak zaprzeczają fakty. Globalnie każdego roku wulkany są odpowiedzialne za emisję
300 mln ton CO₂, a więc mniej niż emitują Niemcy (684 mln ton CO₂), Włochy (325 mln ton CO₂)[5] czy Polska (320 mln ton). Jednocześnie działalność człowieka sprawia, że do atmosfery dostaje się ponad 36 mld ton dwutlenku węgla rocznie (to 120 razy więcej!)[6].

MIT 5: Lasy są wystarczające, aby pochłaniać dwutlenek węgla

Zwiększanie powierzchni terenów zielonych to jeden ze sposobów na redukowanie ilości CO₂, jednak nie jest on w stanie rozwiązać problemu. Nasz kraj rocznie emituje ok. 320 mln ton dwutlenku węgla, a do jego redukcji potrzebowalibyśmy 104 mln hektarów lasu (teren ponad trzykrotnie większy niż powierzchnia naszego kraju). Obecnie tereny zalesione stanowią ok. 9 mln ha terenu Polski[7]. Dlatego również ochrona klimatu wymaga szerokich działań, obejmujących zarówno rozwiązania globalne, jak i indywidualne działania.

MIT 6: Internet pełen jest dowodów, które zaprzeczają „globalnemu ociepleniu”

W różnych mediach znaleźć można wiele informacji dotyczących klimatu. Kluczową kwestią pozostaje jednak ich wiarygodność. Sensacyjne i „demaskujące” informacje nie mają często żadnego potwierdzenia w obserwowanych zjawiskach i badaniach naukowych lub oparte są na zmanipulowanych oraz cząstkowych danych. Dlatego, aby uzyskać rzetelną wiedzę, warto bazować na źródłach, które nie powielają tzw. „fake newsów”. Jeśli szukamy rzetelnych danych na temat środowiska, koniecznie powinniśmy zainteresować się materiałami publikowanymi m.in. przez:

• geoportal INSPIRE https://inspire-geoportal.ec.europa.eu/;
• Europejską Agencję Środowiska (EEA) – https://www.eea.europa.eu/pl/about-us;
• Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC) – http://ipcc.ch;
• Instytut Ochrony Środowiska – https://ios.edu.pl/osrodki/krajowy-osrodek-zmian-klimatu/;
• portale internetowe dysponujące rzetelnymi danymi na temat działań środowiskowych – np. https://naukaoklimacie.pl/,  https://naszesmieci.mos.gov.pl/;  

Pamiętajmy, że wyszukiwanie informacji dotyczących zmian klimatu powinno być oparte na zdefiniowanych i opracowanych danych naukowych. Tylko korzystanie z pełnych i rzetelnych źródeł pozwoli na budowanie właściwej wiedzy oraz postawy ekologicznej.

Więcej informacji nt. wpływu indywidualnych działań na ochronę klimatu można znaleźć na stronie: www.naszklimat.gov.pl.