Wygląd:

Regularny kształt, powierzchnia gładka, w przekroju kolor szary.

Kształt:

Kształt podłużny, w przekroju owalny.

Rozmiar:

Długość 6-10 cm, średnica ok. 4-6 cm.

Barwa:

Na zewnątrz szary, w przekroju ciemnobrązowy.

Konsystencja:

Zwarta masa, konsystencja zwięzła.

Smak:

Smak łagodny, wyczuwalny zapach gryki.

Dodatkowe Informacje:

Na Wigilię przyrządzano gołąbki postne, bez mięsa i tłuszczu zwierzęcego.

Tradycja:

Ludność, która po II wojnie światowej przybyła na Dolny Śląsk, przywiozła wśród inwentarza kulturowego także własne tradycje związane z przygotowywaniem pożywienia. Kuchnia osadników z Kresów południowo-wschodnich (m.in. tarnopolskie, stanisławowskie, lwowskie) wyróżniała się upodobaniem do potraw mącznych, takich jak pierogi, czy gołąbki z nadzieniem, a także znajomością przyrządzania potraw z grzybami oraz barszczy – białego i czerwonego. Potwierdzenie tych umiejętności można znaleźć już w literaturze z początku XIX wieku. Jak pisze Oskar Kolberg w tomie Pokucie (DWOK, t. 29, s. 50): W komorze zaś spiżarnia majętniejszego gospodarza zaopatrzona jest (…) w krupy jęczmienne, hreczane, jaglane (pszon) na kaszę do tak zwanych gołąbków (hołubki). (…) Gołąbki (hołubci), są to krupy lub kasza jaglana, kukurydziana lub hreczana owinięta w liść kapusty kwaszonej (czyli pierożki z liścia kapuścianego). Gołąbek zaraz po zrobieniu go, kładzie się do garnka, nalewa serwatką (a w czasie postu kapuśniakiem) i przystawia dla zgotowania do ognia. Jadło to podaje się jako przysmak, nader tłusto omaszczone słoniną. (…) Oczywiście w dni świąteczne dania te pomnożone bywają mięsem. Badania terenowe prowadzone w latach 1964-1969 przez Polski Atlas Etnograficzny na obszarze całej Polski potwierdziły występowanie potrawy o nazwie „gołąbki z kaszą gryczaną” na Dolnym Śląsku. Wyniki badań zostały przedstawione na mapach PAE – t. VI, mapa 325, 326. Janusz Bohdanowicz w artykule Pożywienie w pracach Polskiego Atlasu Etnograficznego (Pożywienie ludności wiejskiej, Kraków 1973, s. 57) pisze: (…) gołąbki tj. potrawa z kasz, ryżu lub mięsa, zawiniętych w liście słodkiej kapusty. Podobne stwierdzenia pojawiają się także w Komentarzach do Polskiego Atlasu Etnograficznego t. III, Pożywienie, s. 45: (…) zwyczaj zawijania kasz (…) w liście znajduje szerokie zastosowanie przy przyrządzaniu gołąbków. W tym celu kaszę gotuje się oddzielnie na sypko, a następnie w takim stanie, lub po wymieszaniu z gotowanymi grzybami względnie gotowanym, mielonym mięsem, zawija się w sparzone liście słodkiej, bądź znacznie rzadziej – kiszonej kapusty. Tak przyrządzone gołąbki wkłada się następnie do garnka, zalewa wrzątkiem i umieszcza na płycie kuchennej pod przykryciem (…) gołąbki nadziewane kaszami są bardzo popularną potrawą w Polsce południowo-wschodniej. Potwierdzenie znajomości tej potrawy wśród osadników z Kresów potwierdzają także inne publikacje etnograficzne. Henryka Wesołowska pisze: W jadłospisie rodzin wywodzących się z kresów wschodnich dominuje nadal rozmaitość pierogów, gołąbków z kapusty. (…) Szczególne przywiązanie do tradycji zaznacza się w zakresie potraw obrzędowych, zwłaszcza wigilijnych (Tradycje regionalne we współczesnej kulturze ludowej Dolnego Śląska, Śląsk – etniczno-kulturowa wspólnota i różnorodność, Wrocław 1995, s. 162) oraz w innej publikacji: Przygotowuje się nadal specyficzne dla poszczególnych grup regionalnych tradycyjne potrawy wigilijne (…) różnego rodzaju pierogi i gołąbki z kapusty (…) kaszy jaglanej i gryczanej (Współczesne świętowanie (Współczesne oblicze kultury ludowej na Śląsku), Wrocław 1992, s. 79). Przywołanie wybranej literatury dotyczącej pożywienia osadników na Dolnym Śląsku po II wojnie światowej wykazuje pochodzenie potrawy, jej autentyczność i aktualną żywotność. Czarne gołąbki krużewnickie przygotowywane dla gości Festiwalu Filmów Komediowych w Lubomierzu są wyjątkowo trafną wizytówką miasta. Z jednej strony podkreślają ciągłość tradycji (kresowa ludność osiedlona tu po II wojnie światowej), z drugiej nawiązują do kojarzonego z tym miastem filmu „Sami Swoi” i mitycznych Krużewnik.