Wygląd:

Wysokie, dobrze wypieczone ciasto składające się z dwóch warkoczy, położonych mniejszy na większym. Każdy warkocz upleciony jest z czterech pilustek (pasma ciasta). Wierzch posypany makiem. W przekroju puszyste, dobrze wyrośnięte drożdżowe ciasto z widocznymi drobnymi nitkami szafranu (wysuszone).

Kształt:

Zewnętrzny ciasta zbliżony do prostopadłościanu.

Rozmiar:

Szerokość około 25 cm, długość około 40 cm, wysokość od 15 cm do 17 cm.

Barwa:

Zewnętrzna brązowa, zaś na przekroju intensywnie żółta pochodząca od żółtek i szafranu.

Konsystencja:

Z zewnątrz dość twarda, chropowata skórka. Wewnątrz miękkie puszyste, lekko sprężynujące ciasto.

Smak:

Smak lekko słodki, waniliowy, maślany, z lekko cierpkim posmakiem pochodzącym od szafranu. Zapach intensywny, szafranowy.

Tradycja:

Ormianie są jedną z zamieszkujących w Polsce mniejszości narodowych, o orientalnym rodowodzie i długiej tradycji osadnictwa na ziemiach Rzeczypospolitej. Od XIV wieku napływali na ziemie polskie przez Krym, Besarabię i Ruś, osiedlali się na ziemiach południowo-wschodniej Rzeczypospolitej (Bukowina, Kamieniec Podolski, Suczawa, Łuck, Stanisławów). O pochodzeniu Ormian polskich pisał w 1886 roku Jan Hanusz: „Polscy Ormianie mieszkają teraz najwięcej w Galicyi, na Bukowinie i w Besarabii. Przybyli oni z Armenii w te kraje jeszcze w jedenastym wieku, kiedy Turcy miasto Ani zburzyli” („Wiadomość o polskich Ormianach” w: „Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń Wydziału filologicznego Akademii Umiejętności”). W 2007 roku Zbigniew Kościów tak opisywał dzieje: „Koloniści ormiańscy, znajdujący się na ziemiach ruskich od X stulecia, dostali się pod panowanie polskie w XIV wieku, kiedy Kazimierz Wielki przyłączył do swego królestwa Ruś Halicką. Wśród owych kolonistów przeważali kupcy i rzemieślnicy, i oni też dominowali w grupach Ormian ściągających do Polski w następnych wiekach. Najliczniejsze kolonie ormiańskie powstawały na południowo-wschodnich obszarach Polski (Lehastanu), m.in. we Lwowie, Kamieńcu Podolskim, Łucku, Brodach, Stanisławowie… Najpóźniej, w XVIII wieku, ukonstytuowała się kolonia w Kutach nad Czeremoszem. […]” („Szkic o Ormianach z Lehastanu”). Ormianie w Kutach nad Czeremoszem (osiedle na terenie dzisiejszej Ukrainy; Czeremosz to rzeka w Karpatach Wschodnich) aż do lat trzydziestych XX wieku stanowili ostoję tradycji i języka ormiańskiego. Całkowicie utożsamiali się z polską kulturą, brali czynny udział w życiu politycznym, ekonomicznym i duchowym, ale jednocześnie dbali o zachowanie tradycji ormiańskich. Po II wojnie światowej, po zmianie granic Polski, wiele rodzin Ormian z Kut i okolic trafiło na zachód Polski – w tym do Obornik Śląskich na Dolnym Śląsku. Mimo postępującej asymilacji z Polakami, Ormianie kuccy potrafili zachować kulturową i kulinarną odrębność, pielęgnować pamięć o ormiańskich przodkach. Jednym z przykładów jest kołacz Ormian kuckich – tradycyjne drożdżowe ciasto z szafranem. Ormianie polscy w minionych wiekach byli przede wszystkim importerami towarów orientalnych – handel orientalny stał się źródłem wielu fortun. Zamożność i łatwy dostęp do orientalnych przypraw m.in. szafranu sprawiły, że były często używane w kuchni ormiańskiej, nadawały codziennemu jedzeniu nowy, specyficzny smak. Tradycja wypieku kołacza Ormian kuckich jest kontynuowana po dziś dzień przez potomków dolnośląskich osadników z Kut, tradycyjnie w okresie Świąt Bożego Narodzenia, Wielkanocy oraz zaślubin. Kołacz Ormian kuckich stanowi ozdobę świątecznego stołu. Wigilijny opłatek kładzie się na kołaczu, a w czasie śniadania Wielkanocnego – Baranka paschalnego. Kołacz pełni jeszcze jedną ważną funkcję – jest pieczywem obrzędowym w czasie przygotowań do zaślubin. „Po zebraniu się gości w obu domach, bractwo kościelne z księdzem przychodziło po pana młodego i pokropionego wodą święconą prowadziło do domu panny młodej, gdzie cały orszak witano kołaczem. Panna młoda siadała na środku pokoju na podwyższeniu z poduszek. Pan młody stawał koło niej. Drużki (harsikturnier) upinały następnie welon, a podczas tego drużbowie trzymali nad narzeczoną duży, we czworo pleciony kołacz oznaczający życzenia błogosławieństwa Bożego dla przyszłego gospodarstwa” (Z. Kościów, „Wiadomość o Ormianach kuckich”, Warszawa 1989). Kołacz Ormian kuckich musi być przyrządzony z dobrego drożdżowego ciasta, to znaczy z dużej ilości żółtek, minimum 15 na 1 kg mąki oraz uszlachetniony szafranem. Musi być wysoki, dobrze wypieczony, mocno rumiany. Kołacz upleciony jest z dwóch warkoczy, każdy z czterech pilustek. Jeden warkocz jest większy, drugi mniejszy. Mniejszy warkocz kładzie się na większym. Po wyrośnięciu najlepiej piec w chlebowym piecu. Kołacz Ormian kuckich ma wyjątkowy smak i aromat dzięki szafranowi – tradycyjnej przyprawie, używanej przez Ormian do jego wypieku. Wyjątkowy jest również jego kształt – prostokątny. Kołacza ormiańskiego odróżnia również zastosowanie do jego wypieku szafranu, najdroższej przyprawy świata. Ormianie, jako zasobna wschodnia nacja, podkreślała i nadal podkreśla m.in. w ten sposób swoje pochodzenie.