Wygląd:

Owoce truskawki dojrzałe i gotowe do spożycia lub przetworzenia są czerwone, miękkie, szypułka-kielich łatwo odchodzi od owocu. Na całej powierzchni przekroju barwa skórki i miąższu jest równomiernie krwistoczerwona, wybarwiona, komora powietrza średniej wielkości.

Kształt:

Owoce w przekroju poprzecznym są okrągłe, w przekroju podłużnym sercowate.

Rozmiar:

Średnica dojrzałego owocu wynosi 2-5 cm.

Barwa:

Dojrzały owoc jest barwy mocno czerwonej przechodzącej w bordowy z widocznymi na jego powierzchni „pestkami” barwy od seledynowo – zielonkawej przez żółtą do czerwonej.

Konsystencja:

Owoce są miękkie pokryte jedwabistą, bardzo cienką skórką, na której widoczne i wyczuwalne są pestki.

Smak:

Owoce mają intensywny charakterystyczny, świeży owocowy aromat, z lekką nutą kwaskowatości.

Dodatkowe Informacje:

Truskawka faworytka buska uprawiana jest od wielu lat, niektóre podania wskazują na lata 30. XX wieku (pierwsze kwity skupu odnotowano 1955 roku). Gleba, specyficzny uzdrowiskowy klimat, położenie geograficzne oraz tradycyjna technologia uprawy ma wyraźny wpływ na charakter truskawki buskiej.

Tradycja:

Błoniec i Nowa Wieś zlokalizowana są na północ od Szczaworyża, u podnóża najwyższego wzniesienia w gminie Busko, stanowiącego część Garbu Pińczowskiego – wzgórza Błoniec. Błoniec i Nowa Wieś leży 12 km od Buska-Zdroju i 12 km od Solca-Zdroju, czyli w obrębie wpływu tych dwóch uzdrowisk o specyficznym mikroklimacie (Mała Ojczyzna. Świętokrzyskie smaki, Dziedzictwo kulturowe, s. 23-24; Leszek Cmoch, przewodnik turystyczny Ponidzie, s. 6.). Błoniec i Nowa Wieś znajduje się w obrębie Zespołu Parków Krajobrazowych Ponidzia. W skład tego zespołu wchodzą trzy parki krajobrazowe, które z definicji są obszarami chronionymi ze względu na wartości przyrodnicze. (Michał Jurecki, Ponidzie, s. 32-33; Leszek Cmoch, przewodnik turystyczny Ponidzie, s. 51-52). Z ustnych przekazów najstarszych mieszkańców Błońca i Nowej Wsi wynika, że uprawa truskawek w tych miejscowościach miała miejsce już w latach 30. XX wieku. Odbiorcami truskawek byli wtedy Żydzi mieszkający w Stopnicy i Busku-Zdroju. We wspomnieniach najstarszych gospodarzy przewija się temat truskawek, który opisała w artykule mieszkanka wsi ponidziańskiej Aleksandra Imosa (Aktualności rolnicze, Poznajemy świętokrzyskie smaki, 2007 r.). Gdy kawalerowie z Błońca szli do swych wybranek z okolic wsi, nie zanosili pannom kwiatów, koralików czy chusteczek, ale właśnie koszyczki truskawek. Wieść niesie, że miłosna moc truskawek była tak ogromna, iż z tej przyczyny Błoniec i Nowa Wieś tak się rozrosły, przybyło ludności, a coraz większe areały przeznaczano pod uprawę truskawki. O początkach, historii i dniu dzisiejszym Błońca – Nowej Wsi pisze w książce Sołectwa gminy Busko-Zdrój Leszek Marciniec: Błoniec dzięki temu, że leży na glebach lessowych, stał się zagłębiem truskawkowym. Prawie każdy rolnik prowadzi plantację truskawek o powierzchni od 4 do 5 ha. (…) Do prac na plantacjach truskawek i w sadach owocowych rolnicy zatrudniają, prawie przez cały rok wielu pracowników sezonowych. Przyjeżdżający do prac sezonowych, otrzymują zakwaterowanie i wyżywienie oraz dobrze płatną pracę. Gleby lessowe wytworzone z wierzchniej warstwy lessu. Ich skład sprawia, że są one szczególnie urodzajne i nie wymagają intensywnego nawożenia, bardzo dobrze magazynują wodę – posiadają dobry stosunek wodno-powietrzny, silnie podlegają erozji wodnej, dlatego też nadają się doskonale do uprawy truskawek metodami tradycyjnymi (prof. dr Bohdan Dobrzański, Gleboznawstwo, wydanie III, Warszawa 1972 r., s. 115-117 i 135; Leszek Cmoch, przewodnik turystyczny Ponidzie, AT „DAL” 1996 r., s. 51). Tradycyjna technologia uprawy i właściwa gospodarka na glebach lessowych nie powoduje zniszczenia struktury gleby i utrzymuje ją w dobrym stanie próchniczym. Analiza map glebowo-rolniczych określa bardzo dokładnie charakter gleb Błońca i Nowej Wsi. Michał Jurecki w przewodniku turystycznym nazywa Pinidzie Ponidziańską Prowansją (Ponidzie, Wydawnictwo Bezdroża 2004 r., s.16): Nie bez przyczyny Busko-Zdrój – jak mówią mieszkańcy – posiada w swym herbie słońce, gdyż właśnie w tym mieście i jego bliskich okolicach panuje dość specyficzny jak na Ponidzie, klimat (…). Busko jest więc uważane przez klimatologów za najbardziej nasłonecznione uzdrowisko w Polsce. Na południowych zboczach Garbu Pińczowskiego okolic Buska rosną najbardziej soczyste jabłka, śliwki i truskawki. O długoletniej historii upraw truskawek świadczą m.in. kwity skupu pochodzące z lat 1955‑1977. Są one oznaczone pieczątką Przedsiębiorstwa Skupu Owoców i Warzyw – Przedsiębiorstwa Państwowego (punktu skupu w Busku). Na szczególną uwagę zasługuje kwit, na którym wyraźnie użyto nazwy truskawka faworytka. Wiedzę o początkach uprawy truskawki na terenie Błońca – Nowej Wsi czerpiemy także od plantatorów i mieszkańców tych miejscowości. Ich wiadomości oraz wspomnienia posłużyły do sporządzenia ankiet etnograficznych dokumentujących tradycje uprawy i przetwarzania truskawki. Mieszkańcy dobrze pamiętają o uprawie truskawki. Od dziecka spożywają świeże owoce – codziennie w sezonie i w formie przetworzonej – przez cały rok. Pracują całymi rodzinami, dodatkowo zatrudniając pracowników sezonowych. Przygotowują dżemy, ciasta oraz soki. Warunkiem udanych przetworów są głównie truskawki czyste, suche i dojrzałe. Zmiany w przetwórstwie dotyczą głównie procesu zamrażania. Gospodynie wykonując potrawy, korzystają ze starych przepisów swoich matek. Przez lata gromadzono różne przepisy, które stanowią dziś bogactwo kulinarne regionu. Zbiór przykładowych przepisów zawiera ulotka wydana przez Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Powiatowy Zespół Doradztwa Rolniczego w Busku-Zdroju, która powstała po konkursie kulinarnym na „Mistrza Potrawy z Truskawki Buskiej Faworytki”, który odbył się w czasie Truskawkowego Święta w Błońcu i Nowej Wsi w 2007 r. Większość truskawek poddaje się dzisiaj mrożeniu. Ankietowani potwierdzili, że uprawy nauczyli się od rodziców, posiadając swoje sadzonki z własnego matecznika. Przez wieloletnie zamieszkanie, wpływ żyznej lessowej gleby, uzdrowiskowego klimatu oraz własnego namnażania truskawka otrzymała przydomek buskiej faworytki, reprezentującej cechy buskiego kurortu, który jest najbardziej słoneczny w Polsce i jednocześnie posiada unikalne wartości zdrowotne i lecznicze. Tradycja uprawy tej truskawki, mimo dostępności nowych, różnych innych odmian bardziej odpornych na choroby, przetrwała i cieszy się wśród mieszkańców dużym powodzeniem. W rodzinnych archiwach mieszkańców Błońca – Nowej Wsi zachowały się fotografie wykonane przy zbiorach truskawek w latach 50., 60., 70. oraz 80. XX w. Ilustrują one zaangażowanie wszystkich, niezależnie od wieku i płci, w zbiór owoców. W wywiadzie przeprowadzonym 16 marca 2007 r. opowiada o uprawie i przeznaczeniu truskawki z Błońca – Nowej Wsi: Dział produkcji ogrodniczej ówczesnej Spółdzielni szukał jak najbardziej odpowiadających warunków glebowo-klimatycznych dla tej odmiany truskawki i po badaniach, i różnych zabiegach, kontrolach – ustalono, że najlepszym miejscem dla truskawki „Faworytka” będzie miejscowość Błoniec – Nowa Wieś. Odmiana „Faworytka” po zamrożeniu i odmrożeniu utrzymuje tę samą barwę, posiada zwartą konsystencję miąższu, dość wysoki ekstrakt i to spowodowało, że ta truskawka miała taką hossę przez tyle lat i ma w dalszym ciągu na rynkach krajowych, zagranicznych i praktycznie ona jest o parę groszy droższa od innych odmian i każda zamrażalnia, każda chłodnia i przetwórnia są zainteresowane tą odmianą. W roku 1961-1962 w Błońcu kupiliśmy około 300 ton truskawki „Faworytki”, a na przełomie lat 60. i 70. skup truskawki w naszej spółdzielni wynosił 4 000 do 4 600 ton. Jest to odmiana bardzo plenna, wydajna i potrzebna dla przemysłu, dla handlu. Trzeba przyznać, że uprawa tej truskawki „Faworytki” nie jest taka łatwa, bo ona jest bardzo podatna na choroby. Ma tę wadę. Ale zaletą jest jej plenność i to wyrównuje straty w uprawie tej truskawki. Truskawka „Faworytka” była przetwarzana we własnej przetwórni, na produkcję półfabrykatu, jakim jest pulpa – bo były modne w tym czasie pulpy: na dżemy, soki, a obecnie truskawka jest przetwarzana przede wszystkim dla chłodnictwa, częściowo też na kompoty, dżemy, na soki. To jest argumentem do utrzymywania produkcji, dla jej walorów smakowych, aromatycznych i ekonomicznych, bo mają dużą zawartość barwnika oraz ciekawy kwaskowy smak. Podsumowując, można stwierdzić jednoznacznie, że truskawka buska faworytka była uprawiana już od 1955 r. na tym terenie, a nawet wcześniej, co potwierdzają wspomnienia starszych mieszkańców, które sięgają czasów wojennych XX wieku. Zawsze cieszyła się ona dużym zainteresowaniem zarówno wśród producentów, jak i odbiorców. Dziś po 52 latach staraniem mieszkańców truskawka buska faworytka jest markowym produktem kulinarnym na szlakach turystycznych, który może stanowić atrakcje i urozmaicenie oferty dla kuracjuszy i turystów przybywających do uzdrowiskowych kurortów w powiecie buskim.