Wigilia to dzień, z którym związane było wiele wróżb. Miały one na celu zapewnienie obfitych zbiorów, pomyślności i zdrowia dla domowników wspólnie zasiadających do wigilijnej wieczerzy. Na Podkarpaciu Wigilię nazywano Godami lub Świętami Godnymi, dlatego że sprzyjały one godzeniu się zwaśnionych członków rodziny i sąsiadów, a zgoda w tym dniu miała zapewnić zgodę w całym nadchodzącym roku. Dbano również o spłatę wszelkich długów przed Wigilią. Warto również wspomnieć, że kradzież czegokolwiek z lasu zapewnia szczęście. Wykonanie wielu obowiązków w Wigilię miało zapewnić pracowitość w nowym roku. Ten dzień rozpoczynał się bardzo wcześnie i zabierano się od razu do pracy. Jeżeli mąż chciał, aby jego żona była bardzo pracowita, w następnym roku dokładał starań, aby pracowała cały dzień bez odpoczynku.

Jednym z najbardziej nietypowych zwyczajów jest ten mówiący o tym, że żona pragnąca śmierci męża mogła osiągnąć ten cel poprzez zmówienie pod najbliższą gruszą 7 pacierzy. To samo powinna uczynić panna, która w najbliższym roku chciała zostać mężatką. Aby zagwarantować pracowitość przyszłego męża, panna powinna w Wigilię uprząść przynajmniej jedną nić lnu. Dostatek w nadchodzącym nowym roku miało zapewnić umycie się w wodzie, do której wrzucone były srebrne monety, a pannom gwarantowało to zdrowie i urodę.

Przy wigilijnym stole powinna znajdować się zawsze parzysta liczba osób, aby to zagwarantować przy stole zasiadał snopek zboża ubrany jak mężczyzna lub kot.

Wigilia miała charakter zaduszkowy. W niektórych regionach wierzono, że zmarli uczestniczą w wieczorze wigilijnym jako niewidzialne ptaki, natomiast w innych poczęstunek, który nazywano kolędą, przynoszono na groby zmarłych po wieczerzy wigilijnej. Na wieczerzę wigilijną przygotowywano 12 potraw, niekiedy wierzono, że symbolizują one 12 miesięcy w roku. Mniejsza liczba potraw oznaczała głód w tylu miesiącach, ile potraw brakowało. Tradycyjnie przygotowywano postnicę, barszcz czerwony z uszkami, maczankę grzybową, pieróg, pierogi z kapustą i serem, kapustę z grzybami i grochem, gołąbki z ziemniakami i kaszą gryczaną, kaszę ze śliwkami, piernik rozczyniany i kutię.¹

------------------------------

¹ Opracowano na podstawie informacji zamieszczonych na portalu potrawyregionalne.pl.

Produkty i potrawy wigilijne wpisane na Listę Produktów Tradycyjnych:

• Karp po starzawsku
• Suszone plasterki jabłek z Pruchnika
• Pruchnicka gruszka suszona
• Pruchnicka suszona śliwka węgierka
• Serowiec sędziszowski
• Makowiec sędziszowski
• Serownik (sernik) handzlowski
• Jeżowskie kapuśniaki z kaszą tatarczaną
• Pierożki leżachowskie (pieczone z kaszą gryczaną)
• Placek z jabłkami
• Siemieniaki orzechowe
• Syrnik z krupami
• Wilijnik
• Olej podkarpacki
• Razowe pierogi z Wiercan
• Pierogi z kapustą i grzybami pilzneński
• Kapusta wigilijna po Pysznicku
• Górecki kompot z suszu