Europejski Trybunał Praw Człowieka (dalej: Trybunał lub ETPC) 27 marca 2025 r. opublikował decyzję z 6 marca 2025 r. w sprawie Meszkes przeciwko Polsce (skarga nr 11560/19). Skarżący p. Antoni Meszkes zarzucił Polsce naruszenie art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (dalej: Konwencja), z uwagi na brak w polskim porządku prawnym formy prawnego uznania i ochrony związku osób tej samej płci, w którym pozostawał skarżący i braku zwolnienia skarżącego z podatku od spadku po śmierci partnera.

Skarżący podniósł, że przez 38 lat pozostawał w stabilnym związku ze swoim partnerem D., z którym wspólnie wybudował dom, który został sfinansowany z wynagrodzenia skarżącego, ponieważ D. nie pracował. Po śmierci D. w 2013 r. skarżący odziedziczył połowę nieruchomości, jednak zgodnie z polskim prawem został zobowiązany do zapłaty podatku od spadku w wysokości 48 275 zł (około 12 000 euro) obliczonego na podstawie stawki 20% mającej zastosowanie do sytuacji, w których spadkodawca i spadkobierca nie byli spokrewnieni, ponieważ nie istniały regulacje pozwalające na zwolnienie go z tego obowiązku, jak ma to miejsce w przypadku małżonków heteroseksualnych.

Skarżący próbował uzyskać umorzenie podatku, argumentując, że sam sfinansował budowę domu, a obowiązek zapłaty podatku stanowi dla niego ogromne obciążenie finansowe. Jednak zarówno organy skarbowe, jak i sądy administracyjne odrzuciły jego wnioski, podkreślając, że prawo przewiduje możliwość umorzenia podatku jedynie w wyjątkowych okolicznościach wskazanych w ustawie, które zdaniem władz nie miały miejsca w okolicznościach niniejszej sprawy.

Trybunał zauważył, że polskie prawo przewiduje tylko jedną formę związku rodzinnego, a mianowicie małżeństwo osób przeciwnej płci i nie dopuszcza żadnej formy prawnego uznania związków osób tej samej płci. Trybunał w niniejszej decyzji odniósł się również do wyroku Przybyszewska i Inni przeciwko Polsce (skarga nr 11454/17 i 9 innych, 2023 r.), w którym uznał, że Polska nie wywiązała się ze swojego pozytywnego obowiązku zapewnienia skarżącym konkretnych ram prawnych przewidujących uznanie i ochronę ich związków osób tej samej płci, co stanowiło naruszenie art. 8 Konwencji.

W okolicznościach niniejszej sprawy Trybunał zauważył, że partner skarżącego zmarł w 2013 r., podczas gdy skarżący złożył wniosek do Trybunału w 2019 r. Trybunał uznał zatem, że skarga na to, że Polska nie zaoferowała skarżącemu sposobu sformalizowania jego związku z D, powinna była zostać złożona w czasie, gdy skarżący i D. mieszkali razem lub w ciągu sześciu miesięcy od śmierci D. w 2013 r. Trybunał uznał więc, że skarga została wniesiona po upływie dopuszczalnego terminu sześciu miesięcy od zdarzenia będącego jej podstawą, wobec czego nie mógł on rozstrzygnąć merytorycznie sprawy. Z tych też względów Trybunał jednogłośnie uznał skargę za niedopuszczalną i zdecydował o jej odrzuceniu zgodnie z art. 35 ust. 1 i 4 Konwencji.