Projekt ten jest odpowiedzią na wymagania konstytucyjne i prawa międzynarodowego. Jednak kluczowa z perspektywy społecznej jest przede wszystkim reakcja na wszelkie dysfunkcje, czy wręcz absurdy, które od lat „zbierały” się w procedurach karnych.

To bardzo rozbudowana, wielowątkowa nowelizacja, która odpowiada na szereg potrzeb i postulatów społecznych oraz gospodarczych. Pogłębiamy nie tylko równość wobec prawa i szanse do obrony, ale i możliwość realnego korzystania ze swoich praw obywatelskich. Także osób mniej majętnych, dla których koszty pomocy prawnej są dużą barierą. A propos barier to zlikwidujemy też kilka tych utrudniających dziś udział w postępowaniach osobom z niepełnosprawnościami - powiedział Minister Sprawiedliwości Adam Bodnar.

Koniec z nielegalnie pozyskiwanymi i wykorzystywanymi dowodami. Koniec z patologiami w stosowaniu tymczasowego aresztowania. Wszyscy wiemy m.in. o wielomiesięcznych aresztach bez aktu oskarżenia czy przetrzymywaniu przedsiębiorców,  paraliżując ich firmy. To wszystko chcemy ucywilizować. Wiele restrykcyjnych przepisów powinno mieć zastosowanie wyłącznie w sprawach ciężkiej wagi, przede wszystkim kryminalnych, bo wtedy to służy bezpieczeństwu publicznemu. Nowelizacja eliminuje również kilka uprawnień prokuratury, w wyniku których zaburzana była równowaga procesowa, na rzecz wzmocnienia pozycji sądu – dodał minister.

Projekt realizuje też liczne postulaty deregulacyjne, które mają uprościć i usprawnić procedury w postępowaniach karnych. Dziś wielkim wyzwaniem dla obywatela jest nawet unieważnienie zwykłego mandatu, który został nałożony niezgodnie z prawem. Nowe przepisy odpowiadają także i na ten problem.

Kluczowe „proobywatelskie” zmiany systemowe

Projekt przewiduje szereg istotnych zmian w Kodeksie postępowania karnego, w tym:

• wzmocnienie prawa do obrony, m.in. przez obowiązkowy udział obrońcy przy przesłuchaniu małoletnich i szersze prawo podejrzanego do przesłuchania z udziałem adwokata, w tym ustanowionego z urzędu, a także pełną poufność kontaktów z obrońcą;
• większy dostęp do akt sprawy dla podejrzanych i ich obrońców;
• uelastycznienie i uproszczenie procedur sądowych, w tym w zakresie wniesienia apelacji i subsydiarnego aktu oskarżenia;
• wprowadzenie zakazu dowodowego wobec materiałów zdobytych w drodze przestępstwa;
• ograniczenie nadmiarowych uprawnień prokuratora, w tym m.in. możliwości wniesienia sprzeciwu wobec różnego rodzaju decyzji sądu;
• reformę przepisów dotyczących tymczasowego aresztowania, w celu ukrócenia jego nadużywania i zbędnego przeciągania;
• wzmocnienie ochrony tajemnicy adwokackiej, radcowskiej, dziennikarskiej, czy tłumacza;
• poszerzenie zakresu dostępu do bezpłatnej pomocy tłumacza dla oskarżonego, który nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim lub jest głuchy, lub niemy.

Nowelizacja Kodeksu postępowania karnego to istotny krok w stronę bardziej sprawiedliwego i przejrzystego wymiaru sprawiedliwości. Z jednej strony zależało nam na utrzymaniu wszystkich tych przepisów, które pozwalają na skuteczną obronę polskich granic, walkę ze zorganizowaną przestępczością czy ochroną społeczeństwa przed najgroźniejszymi przestępcami, a z drugiej na wzmocnieniu pozycji obywatela w procesie karnym, gwarantując realne prawo do obrony i ograniczając możliwość nadużywania tymczasowego aresztowania. W państwie demokratycznym konieczne jest poszukiwanie złotego środka, równowagi – podkreślił wiceminister Arkadiusz Myrcha, koordynujący w resorcie prace nad projektem.

Niezwykle istotne są też przepisy o wymiarze godnościowym i materialnym. Z myślą o rodzinach zmarłych została wprowadzona możliwość wniesienia zażalenia na postanowienie o ekshumacji. Planowane jest także wydłużenie z roku do 3 lat terminu przedawnienia roszczeń o odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie.

Zmiany w innych aktach prawnych

Projekt zawiera także propozycje zmian m.in. w:

• Kodeksie karnym (m.in. wyeliminowanie konieczności uzyskania wniosku prokuratora przy nadzwyczajnym złagodzeniu kary dla tzw. małego świadka koronnego),
• Kodeksie karnym wykonawczym (np. ograniczenie uprawnień prokuratora wstrzymujących wykonalność orzeczeń),
• Kodeksie wykroczeń
• Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia pozwalające na unieważnienie mandatu nałożonego niezgodnie z prawem, nawet jeśli został przyjęty,
• Ustawie o ochronie zwierząt pozwalające sądowi na orzeczenie przepadku zwierzęcia nawet jeśli sprawca znęcania się nad nim nie jest jego właścicielem (np. jest pracownikiem firmy, do której należy zwierzę),
• Ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych podwyższające maksymalny pułap zwrotu zarobku utraconego przez świadka w związku ze stawiennictwem w sądzie (analogiczne zmiany także w postępowaniu karnym),
• Wzmocnione zostają także środki wsparcia dla ofiar przestępstw o charakterze terrorystycznym.
  
  
  Pełna lista najważniejszych projektowanych rozwiązań znajduje się w załączonym dokumencie.