Konferencja odbywa się w Warszawie w dniach 6–17 października 2025 r. i jest organizowana przez przewodnictwo Finlandii w Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) we współpracy z Biurem Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (ODIHR). Jest to dziesięciodniowe międzynarodowe forum gromadzące przedstawicieli państw członkowskich, organizacji międzynarodowych i pozarządowych oraz ekspertów społeczeństwa obywatelskiego.

Celem konferencji jest ocena stanu przestrzegania praw człowieka i wolności fundamentalnych w obszarze OBWE, potwierdzenie znaczenia Porozumień Helsińskich dla wspólnego bezpieczeństwa oraz wymiana doświadczeń i dobrych praktyk. Uczestnicy debatują m.in. o demokracji, rządach prawa, niezależności sądownictwa, niedyskryminacji oraz wolności mediów i sumienia.

Udział przedstawicieli Ministerstwa Sprawiedliwości

W konferencji uczestniczyli przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości: Wiceminister Sprawiedliwości Dariusz Mazur, Dyrektorka Departamentu Kadr i Organizacji Sądów Powszechnych i Wojskowych Marta Kożuchowska-Warywoda, Dyrektor Departamentu Nadzoru Administracyjnego Dominik Czeszkiewicz.

10 października 2025 r. poprowadzili oni panel („side event”) pt. „The Rule of Law in Poland (2018–2025): From Crisis to Reconstruction – Lessons learned for the OSCE region”.

Panel poświęcony był analizie kryzysu praworządności w Polsce w latach 2018–2025 oraz procesowi jego przezwyciężania. Omówiono zmiany w sądownictwie dotyczące m.in. Krajowej Rady Sądownictwa i Sądu Najwyższego, które doprowadziły do naruszenia zasady niezależności sądów i prawa obywateli do bezstronnego wymiaru sprawiedliwości.

Wskazano, że rzecznik dyscyplinarny był wykorzystywany jako narzędzie nacisku na sędziów stosujących prawo europejskie, co wywołało „efekt mrożący” i konflikt z instytucjami Unii Europejskiej, potwierdzony orzeczeniami TSUE i ETPCz.

Paneliści przedstawili kolejne etapy odbudowy państwa prawa po 2023 r., w tym przyjęcie pakietu zmian legislacyjnych. Podkreślili znaczenie rekomendacji Komisji Europejskiej, Rady Europy i OBWE jako punktów odniesienia dla zmian systemowych.

– Przez osiem lat w Polsce obserwowaliśmy, jak krok po kroku demontowano konstytucyjne bezpieczniki demokracji — najpierw oczerniając sędziów w kampaniach medialnych, potem podporządkowując instytucje obsadzane „swoimi” ludźmi według klucza politycznej lojalności zamiast kompetencji. Zamiast bronić interesu obywateli, sądy miały bronić interesu władzy. Dziś naszym zadaniem jest odbudowa zaufania do wymiaru sprawiedliwości – nie tylko poprzez projekty ustaw, lecz przede wszystkim przez przywrócenie ducha niezależności. Bo kiedy polityka wchodzi do sądu jednymi drzwiami, sprawiedliwość wychodzi drugimi — mówił wiceminister sprawiedliwości Dariusz Mazur

Wiceminister wyjaśniał zagranicznym uczestnikom mechanizm kryzysu praworządności w Polsce oraz przedstawił założenia nowej ustawy „praworządnościowej”.

Reforma „praworządnościowa” – główne założenia

Jednym z kluczowych elementów panelu było omówienie projektu ustawy mającej na celu przywrócenie konstytucyjnego porządku w sądownictwie oraz uregulowanie statusu tzw. „neo-sędziów” powołanych z udziałem nieprawidłowo ukształtowanej Krajowej Rady Sądownictwa.

Projekt przewiduje m.in.:

• rozróżnienie trzech grup sędziów w zależności od okoliczności powołania,
• otwarcie powtórnych konkursów przed prawidłowo ukształtowaną KRS,
• uregulowanie skutków prawnych orzeczeń wydanych z udziałem wadliwie powołanych sędziów,
• ochronę praw stron i stabilność orzeczeń,
• odbudowę samorządu sędziowskiego i przejrzystych procedur nominacyjnych,
• pełną niezależność sądów zgodnie ze standardami UE i Rady Europy.

Wkład Polski w debatę międzynarodową

Dyskusja podczas panelu służyła refleksji nad doświadczeniami Polski oraz poszukiwaniu skuteczniejszych mechanizmów ochrony praworządności i praw człowieka w przyszłości. Uczestnicy zgodzili się, że przykład Polski może służyć innym państwom jako model odbudowy instytucji demokratycznych.

Udział przedstawicieli Ministerstwa Sprawiedliwości w World Human Dimension Conference 2025 podkreśla zaangażowanie Polski w promowanie demokracji, rządów prawa i praw człowieka w obszarze OBWE. Zaprezentowane doświadczenia i plany reformy stanowią ważny wkład w międzynarodową debatę o skutecznej ochronie niezależności sądownictwa i wartości demokratycznych.

Baza zdjęć dla mediów: MS_GOV_PL’s albums | Flickr