Projekt zakłada umożliwienie asesorom sądowym orzekania m.in. w sprawach z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, sprawach dotyczących demoralizacji i czynów karalnych nieletnich, sprawach o leczenie osób uzależnionych od alkoholu oraz od środków odurzających i psychotropowych, a także w innych sprawach należących do właściwości sądu opiekuńczego na podstawie odrębnych ustaw.

Wsparcie dla najbardziej obciążonych sądów

Dzięki proponowanemu rozwiązaniu asesorzy będą mogli zdobywać doświadczenie orzecznicze w sprawach wymagających szczególnej wrażliwości i odpowiedzialności, a sądy rodzinne otrzymają dodatkowe wsparcie kadrowe.

Sądy rodzinne zajmują się sprawami, które w największym stopniu dotyczą najsłabszych członków naszego społeczeństwa – dzieci, osób chorych, seniorów i osób z niepełnosprawnościami. To tam zapadają decyzje o przyszłości rodzin czy o zapewnieniu bezpieczeństwa najmłodszym. Musimy zadbać, aby ten obszar sądownictwa funkcjonował sprawnie i na najwyższym poziomie – podkreślił Minister Sprawiedliwości Waldemar Żurek.

Skala obciążenia sądów rodzinnych

Projekt odpowiada na pilną potrzebę wsparcia kadrowego sądów rodzinnych, które należą do najbardziej obciążonych jednostek wymiaru sprawiedliwości.

W 2023 roku na jednego sędziego rodzinnego przypadały średnio 1582 sprawy, a w 2024 roku – 1534 sprawy. To niemal trzykrotnie więcej niż w wydziałach cywilnych, gdzie sędziowie prowadzili średnio 648 spraw w 2023 roku i 596 spraw w 2024 roku.

Jeszcze mniejsze obciążenie odnotowano w wydziałach gospodarczych – odpowiednio 409 i 403 sprawy – oraz w wydziałach karnych 1021 i 988 spraw. Szczególne dysproporcje widoczne są także w wydziałach pracy i ubezpieczeń społecznych, gdzie w 2023 roku na sędziego przypadało średnio 350 spraw, a w 2024 roku – 444 sprawy.

Co istotne, duża część spraw rodzinnych i opiekuńczych ma charakter pilny i wymaga szybkiego rozpoznania spraw – często są to sprawy dotyczące bezpieczeństwa dzieci i rodzin, które wymagają natychmiastowej reakcji sądu.

Najważniejsze rozwiązania:

• asesorzy sądowi będą mogli orzekać we wszystkich sprawach rozpoznawanych przez wydziały rodzinne i nieletnich w sądach rejonowych,
• asesorzy będą mogli – za swoją zgodą – być przenoszeni decyzją prezesa sądu do wydziałów rodzinnych i nieletnich,
• zostanie zwiększona liczba orzeczników w tych wydziałach, co odciąży sędziów i poprawi komfort ich pracy,
• asesorzy zyskają możliwość zdobywania praktycznego doświadczenia w obszarze spraw o szczególnej wadze społecznej, co wzmocni przyszłe kadry sędziowskie.

Kim jest asesor sądowy?

Asesor sądowy to osoba, która po ukończeniu aplikacji sędziowskiej lub prokuratorskiej i zdaniu egzaminu otrzymuje mianowanie i rozpoczyna pracę w sądzie rejonowym.

Asesura stanowi podstawową ścieżkę dojścia do zawodu sędziego. Brak możliwości odbywania asesury w wydziałach rodzinnych utrudniał kształcenie przyszłych sędziów w tym pionie i ograniczał dopływ nowych kadr.

Proponowane zmiany pozwolą odciążyć sędziów rodzinnych i przyspieszyć postępowania. Asesorzy, którzy przygotowują się do zawodu sędziego, zyskają szansę zdobywania doświadczenia w sprawach o szczególnym znaczeniu społecznym. To inwestycja w przyszłość sądownictwa i w lepszą ochronę prawną dzieci oraz rodzin – zaznaczył minister Żurek.

Ograniczenia w orzekaniu

Projektowana ustawa nie przewiduje udziału asesorów w orzekaniu w sprawach rozwodowych czy innych należących do właściwości sądów okręgowych.

Ministerstwo Sprawiedliwości jest przekonane, że nowe przepisy przyczynią się do lepszego funkcjonowania sądownictwa rodzinnego i wzmocnienia ochrony prawnej osób wymagających szczególnej troski.

Nowe regulacje wejdą w życie po 14 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.

Baza zdjęć dla mediów: https://www.flickr.com/photos/msgovpl/albums/