Uczestnicy konferencji omawiali aktualne zagrożenia związane z przestrzeganiem zasad rządów prawa praworządności w Europie oraz dyskutowali o roli instytucji rzecznika praw obywatelskich w zapewnianiu ochrony praw człowieka podczas kryzysów, takich jak wojny, katastrofy naturalne czy inne sytuacje kryzysowe. Poruszyli również potrzebę stworzenia odpowiednich ram legislacyjnych, które zapewnią ochronę praw człowieka w związku z rozwojem sztucznej inteligencji.

Minister Sprawiedliwości w swoim wystąpieniu podkreślił kluczową rolę instytucji RPO w ochronie praworządności.

– Zdolność rzecznika praw obywatelskich do interwencji w krajowych i międzynarodowych postępowaniach prawnych, to potężne narzędzie w obronie rządów prawa i praw jednostki. Jednak instytucje rzecznika praw obywatelskich mogą funkcjonować skutecznie tylko wtedy, gdy są naprawdę niezależne, stanowiąc część konstytucyjnego podziału władzy w danym państwie – mówił minister Bodnar. Podkreślił, że kiedy pełnił funkcję RPO, niezależność tego urzędu była zachowana nie tylko dzięki gwarancjom konstytucyjnym, ale przede wszystkim dzięki wsparciu polskiego społeczeństwa obywatelskiego i społeczności międzynarodowej.

Minister Adam Bodnar zwrócił również uwagę na trzy kluczowe aspekty, w których instytucje RPO i Krajowych Instytucji Praw Człowieka mogą mieć największy wpływ:

• Edukacja i podnoszenie świadomości: Instytucje te powinny docierać do wszystkich, nie tylko do dużych miast, edukując na temat prawa i wolności obywatelskich.
• Współpraca ze społeczeństwem obywatelskim: Ważne jest wspieranie organizacji pozarządowych, jak i aktywistów walczących o prawa i wolności obywatelskie.
• Interwencje prawne: Możliwość interweniowania przed sądami krajowymi i międzynarodowymi, w tym przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej, jest kluczowa dla ochrony praworządności.

– Dyskusje i debaty o rządach prawa na wysokim szczeblu to za mało. Musimy wyjść do ludzi, wyjaśniać, co to oznacza w praktyce i jak brak rządów prawa wpływa na ich codzienne życie – zaznaczył szef resortu.

Podkreślił również, że Unia Europejska rozwija różnorodne instrumenty ochrony praworządności, takie jak raporty dotyczące stanu prawa czy mechanizm warunkowości, a rzecznicy praw obywatelskich mogą odegrać kluczową rolę jako partnerzy w dyskusjach na temat stosowania tych mechanizmów.

Wydarzenie zgromadziło przedstawicieli organizacji międzynarodowych oraz krajowych instytucji. Wśród uczestników konferencji znaleźli się m.in.: Bjorn Berge – Zastępca Sekretarza Generalnego Rady Europy, Michael O’Flaherty – Komisarz ds. Praw Człowieka Rady Europy, Claire Bazy-Malaurie – Przewodnicząca Komisji Weneckiej, Teresa Anjinho – Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Louise Holck – Przewodnicząca Europejskiej Sieci Krajowych Instytucji Praw Człowieka (ENNHRI).