Europejski Trybunał Praw Człowieka (dalej: „ETPC” lub „Trybunał”) w dniu 9 października 2025 r. wydał wyrok w sprawie A.W. przeciwko Polsce (skarga nr 1307/21). W przedmiotowej sprawie skarżący zarzucił naruszenie art. 6 i 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (dalej: „Konwencji”) z tego względu, że władze krajowe naruszyły jego prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego poprzez niezapewnienie mu skutecznego dostępu do sądu w odniesieniu do jego ojcostwa i kontaktów z dziećmi. Skarżący zarzucił również, że prawo to zostało naruszone przez ogólną długość postępowania.

Skarżący w latach 2004 -2009 pozostawał w nieformalnym związku z W.N., która pozostawała w związku małżeńskim od 2001 r. z B.N. W czasie, gdy skarżący i W.N. mieszkali razem, W.N. urodziła dwoje dzieci – syna urodzonego w 2005 r. oraz córkę urodzoną w 2007 r. Na podstawie prawnego domniemania ojcostwa, mąż matki, B.N. został wskazany jako ojciec dzieci w rejestrze stanu cywilnego. W 2006 r. skarżący zamierzał ustalić swoje ojcostwo wobec syna. Jednak zgodnie z prawem krajowym wymagało to podważenia prawnego domniemania, że ojcem dziecka jest mąż matki W.N. – B.N. – a skarżący nie miał legitymacji do wszczęcia takiej procedury. W związku z tym złożył on wniosek do prokuratora o wszczęcie postępowania w celu zakwestionowania ojcostwa B.N. wobec syna. Na prośbę W.N., która obawiała się, że takie postępowanie może zaszkodzić jej karierze, skarżący wycofał wniosek. W trakcie trwania związku skarżący i W.N. mieszkali razem w wynajmowanym mieszkaniu z dziećmi. W 2010 r. po zakończeniu związku z W.N., skarżący ponownie zwrócił się do prokuratora o wszczęcie postępowania w sprawie zakwestionowania ojcostwa B.N. wobec obojga dzieci. Początkowo prokuratura odmówiła. Skarżący przedłożył wyniki badań DNA wskazujące, że jest biologicznym ojcem dzieci. W wyniku odwołania skarżącego decyzja o odmowie wszczęcia postępowania została uchylona. Jednak dopiero w 2013 r. prokurator okręgowy wszczął postępowanie w celu zakwestionowania ojcostwa B.N. przed sądem okręgowym. Pozwanymi w sprawie byli W.N., B.N. oraz oboje dzieci. Skarżący nie był stroną postępowania.  Próbując wpłynąć na przebieg postępowania, skarżący złożył wniosek o dopuszczenie go do udziału w postępowaniu jako osoba trzecia (interwencja uboczna) po stronie powoda (tj. prokuratora). Po dostarczeniu stronom wniosku – B.N. zgłosił wobec niego sprzeciw. Sąd uwzględnił zgłoszony sprzeciw i odmówił skarżącemu udziału w postępowaniu jako stronie trzeciej biorąc pod uwagę krajowe orzecznictwo. Odwołanie skarżącego, w którym powołał się on na orzecznictwo Trybunału, zostało oddalone. Skarżący nie miał możliwości wniesienia dalszego odwołania. Postępowanie w sprawie obalenia domniemania ojcostwa B.N. nadal toczy się przed sądem I instancji.

Po zakończeniu związku, stosunki skarżącego z W.N. uległy pogorszeniu, a kontakty z dziećmi uległy ograniczeniu. Po tym jak W.N. z dziećmi zamieszkała z mężem - B.N., kontakty skarżącego z dziećmi uległy dalszym ograniczeniom, a ostatecznie całkowicie się zakończyły. Skarżący twierdził, że próbował osiągnąć porozumienie z W.N. w sprawie kontaktów z dziećmi, ale bezskutecznie. W 2011 r. zwrócił się do Sądu Rejonowego o wydanie postanowienia w sprawie kontaktów z dziećmi. W lipcu 2012 r. skarżący złożył wniosek o wydanie tymczasowego nakazu umożliwiającego mu jednorazowy kontakt z dziećmi, w październiku 2012 r.  sąd wydał nakaz. W 2013 r. skarżący złożył wniosek o wydanie kolejnego tymczasowego nakazu, tym razem dotyczącego regularnych kontaktów z dziećmi, które miałyby miejsce raz w miesiącu. Sąd oddalił wniosek. W październiku 2014 r. skarżący ponownie złożył wniosek o wydanie tymczasowego nakazu kontaktowego, umożliwiającego mu regularne, comiesięczne kontakty z dziećmi. W listopadzie 2014 r. Sąd wydał decyzję, w której wniosek częściowo został uwzględniony. W grudniu 2014 r. Sąd wydał ostateczne postanowienie o kontaktach, gdzie ustalił warunki kontaktów między skarżącym a dziećmi. W.N. i B.N. odmawiają wykonania ostatecznego postanowienia o kontaktach, a skarżący nie ma kontaktu z dziećmi.

W swojej ocenie, Trybunał, badając całokształt okoliczności sprawy, wskazał szereg uchybień po stronie organów krajowych. W szczególności zwrócił uwagę na brak jakiegokolwiek udziału skarżącego w postępowaniu mającym na celu podważenie domniemania ojcostwa w odniesieniu do B.N. Trybunał zauważył również, brak w prawie i praktyce krajowej jakichkolwiek ram czasowych, w których prokurator powinien podjąć decyzję o wszczęciu postępowania w celu podważenia prawnego domniemania ojcostwa. Kolejnym elementem, który Trybunał wziął pod uwagę był wyjątkowo przewlekły czas trwania postępowań kwestionujących domniemanie ojcostwa oraz brak widocznych działań naprawczych ze strony organów krajowych. Trybunał zauważył, że w związku z tym droga prawna, za pomocą, której skarżący mógłby ustalić swoje ojcostwo– w przypadku obalenia domniemania na korzyść B.N. – została skutecznie zamknięta.

W odniesieniu do postępowania dotyczącego kontaktów z dziećmi, Trybunał wskazał, że władze krajowe nie były w stanie uregulować tego kontaktu w sposób szybki ani go w żaden sposób wyegzekwować. Po zbadaniu sposobu, w jaki wszystkie te elementy razem wzięte wpłynęły na sytuację skarżącego, Trybunał doszedł do wniosku, że nawet biorąc pod uwagę margines uznania pozostawiony państwu, skarżącemu nie zapewniono poszanowania życia rodzinnego, do którego jest uprawniony na mocy Konwencji. W związku z tym doszło do naruszenia art. 8 Konwencji. Trybunał zasądził na rzecz skarżącego kwotę 20 000 euro tytułem zadośćuczynienia za poniesioną krzywdę.