10 lipca 2025 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka (dalej ETPC lub Trybunał) wydał wyrok w sprawie Bednarek i Inni przeciwko Polsce, skarga nr 58207/14. Skarga dotyczy zarzutu naruszenia przez Polskę art. 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (dalej Konwencji) w związku z art. 14 Konwencji. Skarżącymi są Stanisław Bednarek i Dawid Durejko, dwaj obywatele polscy urodzeni w 1991 roku, oraz Vyacheslav Melnyk, obywatel Ukrainy urodzony w 1992 roku. Wszyscy mieszkają w Warszawie. Sprawa dotyczy postępowania karnego w sprawie pobicia z podtekstem homofobicznym, którego dopuściły się wobec skarżących osoby trzecie oraz nieodpowiedniej reakcji władz na to wydarzenie.

Rząd zasadniczo argumentował, że nie doszło do naruszenia art. 3 Konwencji, zarówno rozpatrywanego samodzielnie, jak i w związku z art. 14 Konwencji, ze względu na skuteczne śledztwo w sprawie skarżonych zdarzeń, dokładne postępowanie sądowe, w którym skarżący mieli status oskarżycieli posiłkowych, oraz ukaranie sprawców. Niemniej jednak przyznał, że ramy prawne nie zakazywały wprost przestępstw z nienawiści popełnionych ze względu na orientację seksualną ofiary. Podtrzymał jednak stanowisko, że ochrona prawna przed takimi czynami nie jest wykluczona i że w rzeczywistości sądy krajowe w niniejszej sprawie wzięły pod uwagę rzekomo homofobiczny aspekt sprawy.

Trybunał stwierdził, że skargi skarżących podlegają rozpatrzeniu na podstawie art. 3 Konwencji w związku z art. 14 Konwencji. Ponadto, w świetle zarzutów skarżących, że przemoc popełniona wobec nich miała podtekst homofobiczny, który nie został odpowiednio rozpatrzony przez sąd krajowy, Trybunał stwierdza, że najwłaściwszym sposobem postępowania jest poddanie skarg skarżących jednoczesnemu badaniu na podstawie art. 3 w związku z art. 14 Konwencji.

Trybunał zauważył na wstępie, że w polskich ramach prawnych przestępstwo popełnienia przestępstwa z nienawiści lub dyskryminacji (art. 119 § 1 Kodeksu karnego) nie obejmuje przesłanek orientacji seksualnej lub tożsamości płciowej. Ponadto krajowe ustawodawstwo karne nie przewiduje, aby dyskryminacja z takich powodów była traktowana jako motyw stronniczy i okoliczność obciążająca przy popełnianiu przestępstwa (art. 158 Kodeksu karnego regulujący przestępstwo pobicia, art. 190 Kodeksu karnego regulujący przestępstwo kierowania gróźb oraz art. 53 Kodeksu karnego określający karę i środki karne). Trybunał zauważył, że Komitet Praw Człowieka ONZ, Komitet Przeciwko Torturom ONZ, Parlament UE, ECRI i Rada Praw Człowieka ONZ zaleciły Polsce zmianę prawa karnego w celu penalizacji przestępstw motywowanych dyskryminacją ze względu na tożsamość seksualną i tożsamość płciową. Ponadto, w 2010 roku Komitet Ministrów Rady Europy zalecił, aby w systemach prawnych państw członkowskich motyw stronniczości związany z orientacją seksualną lub tożsamością płciową stanowił okoliczność obciążającą przy wymierzaniu kary za przestępstwa z nienawiści. W 2012 r. Agencja Praw Podstawowych UE wydała podobne zalecenie w ogólnym kontekście przestępstw z nienawiści. Trybunał zauważa, że te zalecenia dotyczące zmiany prawa nie zostały wykonane. ETPC stwierdził też, że zgodnie z pisemnym uzasadnieniem projektu nowelizacji z 2024 r., obowiązujące prawo karne jest niewystarczające do zapewnienia skutecznej i realnej ochrony osobom dotkniętym dyskryminacją m.in. ze względu na orientację seksualną i nie odpowiada potrzebom współczesnego społeczeństwa.

Trybunał podkreśla, że zasady, które określił w swoim orzecznictwie dotyczącym przemocy motywowanej nienawiścią wobec grup mniejszościowych, w tym wobec osób LGBTI, powinny być stosowane przez władze państwowe, w tym przez sądy krajowe, które mogą bezpośrednio opierać się na takich standardach, nawet w przypadku braku odpowiedniego przepisu transponującego je do prawa krajowego. Zgodność z pozytywnymi zobowiązaniami państwa wymaga, aby krajowy system prawny wykazał zdolność do egzekwowania prawa karnego wobec sprawców takich aktów przemocy. Nie wydaje się zatem, aby brak przepisów prawnych określających i karzących motywy oparte na wrogości wobec orientacji seksualnej ofiary napaści lub pobicia został naprawiony przez fakt, że sądy krajowe w niniejszej sprawie zwróciły uwagę na homofobiczny wymiar wydarzeń lub potępiły - mimochodem - dyskryminującą postawę jednego ze sprawców.

Trybunał uznał, że państwo nie wywiązało się z wyżej wymienionego obowiązku proceduralnego, opierając się na fakcie, że w krajowym ustawodawstwie karnym dyskryminacja ze względu na orientację seksualną lub tożsamość płciową nie została wymieniona w przepisie regulującym podżeganie do nienawiści lub nie została określona jako motyw stronniczy lub okoliczność obciążająca przy popełnieniu przestępstwa.

Zdaniem Trybunał, traktowanie, któremu zostali poddani wszyscy trzej skarżący, ze względu na to, że byli celem homofobicznych obelg i zostali wciągnięci w gwałtowną sprzeczkę, która dodatkowo obejmowała pobicie dwóch z nich i ryzyko, że trzeci skarżący doświadczy tego samego, musiało koniecznie wzbudzić w nich uczucie strachu, udręki i niepewności oraz musiało stanowić obrazę ich godności. Trybunał uważa również, że obrażenia fizyczne, których doznali dwaj pierwsi skarżący w wyniku ataku, biorąc pod uwagę ich intensywność mogą same w sobie stanowić naruszenie art. 3 Konwencji.

Wyrok o naruszeniu art. 3 w związku z art. 14 Konwencji zapadł stosunkiem 5 głosów do 2. ETPC zasądził skarżącym po 7.000 euro słusznego zadośćuczynienia. Wyrok jest nieprawomocny. Strony mogą odwołać się do Wielkiej Izby ETPC.

Częściowo odrębną opinię przedstawił Sędzia Serghides, w której koncentruje się na braku zbadania skarg na podstawie art. 6 i 13 oraz na punkcie 4 sentencji. Sędzia Serghides jest przeciwny wchłonięciu lub włączeniu skarg z art. 6 i art. 13 do skarg z art. 3 i art. 14. W jego ocenie, takie podejście jest błędne, ponieważ nie może być zgodne z autonomicznym i niezależnym charakterem tych dwóch artykułów, koncepcją indywidualnego stosowania, zasadą rządów prawa lub legitymacją Trybunału.

Za to Sędzia Wojtyczek i Sędzia Poláčková nie zgadzają się ze stwierdzeniem, że w niniejszej sprawie doszło do naruszenia art. 3 w związku z art. 14 Konwencji. Ustalenia faktyczne dokonane przez sądy krajowe nie wydają się arbitralne ani nieuzasadnione. Mimo że agresorzy zostali oskarżeni, osądzeni i skazani za przestępstwa, które nie zostały sklasyfikowane jako przestępstwa z nienawiści, kontekst dyskryminacyjny został uwzględniony przez sądy krajowe zgodnie ze standardami Konwencji. Wyroki nałożone na agresorów skarżących uwzględniały wszystkie istotne okoliczności, które zostały ustalone i nie wydają się być rażąco nieproporcjonalne.