Zgodnie z treścią ustawy z dnia 11 września 2015 r. o osobach starszych (Dz.U. poz. 1705) przyjmujemy, iż pojęcie to odnosi się do osoby, która ukończyła 60. rok życia.

Art. 68 Konstyucji RP stanowi, iż Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej (…) osobom w podeszłym wieku (Dz.U. 1997 Nr 78, poz. 483, z późn. zm.).

W Polsce działania dotyczące systemowej organizacji wsparcia dla osób starszych realizowane są przez Ministra Zdrowia w systemie ochrony zdrowia i przez Ministera Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w obszarze pomocy społecznej. 

Kierunki działań prowadzonych na rzecz osób starszych zostały określone w dokumencie pn. Polityka społeczna wobec osób starszych do 2030. BEZPIECZEŃSTWO–UCZESTNICTWO–SOLIDARNOŚĆ, który rząd przyjął w dniu 26 października 2018 r. Zadania Ministerstwa Zdrowia ujęte w tym dokumencie obejmują promocję zdrowia, profilaktykę chorób, poprawę dostępu do diagnostyki, leczenia i rehabilitacji oraz dostępu do usług zdrowotnych, rehabilitacyjnych i opiekuńczo-pielęgnacyjnych dostosowanych  do potrzeb starszych osób niesamodzielnych.

Ministerstwo Zdrowia realizuje szereg działań mających na celu poprawę w wymiarze zdrowotnym jakości życia osób starszych, m.in. poprzez poprawę dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej, leków oraz zapewnienie odpowiednio przeszkolonych kadr medycznych.

W polskim społeczeństwie jest coraz więcej osób starszych. Utrzymanie jak najdłuższej aktywności społecznej, zawodowej i rodzinnej zależne jest także od właściwych nawyków, zachowań, prowadzenia aktywnego stylu życia. Ministerstwo Zdrowia wspiera realizację profilaktyki poprzez działania w Narodowym Programie Zdrowia 2021-2025 (Cel Operacyjny 5 Wyzwania demograficzne), które obejmują m.in. dostosowywanie systemu
opieki zdrowotnej do potrzeb osób starszych i działania edukacyjne.

Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom pacjentów, także w wieku senioralnym, opracowano nowy model organizacyjny podstawowej opieki zdrowotnej  ukierunkowany na pacjenta, którego celem jest zapewnienie kompleksowej opieki i leczenia w POZ. 

Od 1 października 2020 r. każdy pacjent zostanie objęty opieką zespołu POZ, w skład którego wejdą: lekarz POZ, pielęgniarka POZ i położna POZ. Pozwoli to na położenie większego nacisku na działania zapobiegawcze, sprawowanie aktywnej opieki medycznej, koordynację profilaktyki i leczenia pacjenta. 

Dodatkową korzyścią dla pacjentów będzie wsparcie tzw. koordynatora administracyjnego, który pomoże pacjentowi organizować proces leczenia, w tym poinformuje pacjenta o przebiegu tego procesu i np. umówi kolejną wizytę. 

Na finansowanie świadczeń POZ dla osób w starszym wieku przeznaczono wyższe środki. Od dnia 1 października 2017 r. lekarz POZ za świadczenia udzielane pacjentom od 66 r.ż. do ukończenia 75 r.ż. otrzymuje wyższe wynagrodzenie w porównaniu ze stawką otrzymywaną za te same świadczenia udzielone osobie dorosłej poniżej 66 r.ż. Za leczenie pacjentów w wieku powyżej 75 r.ż. lekarz POZ otrzymuje jeszcze wyższą stawkę. 

Analogicznie prezentuje się sytuacja dotycząca wynagrodzenia pielęgniarki POZ.

Procedura medyczna Całościowa Ocena Geriatryczna (COG)

COG obowiązuje od 1 stycznia 2012 roku w opiece szpitalnej na oddziałach geriatrycznych.

Dzięki zastosowaniu badań i testów z różnych dziedzin medycyny, które służą sprawdzeniu poziomu samodzielności oraz ogólnego stanu zdrowia można w uporządkowany całościowy sposób sprawdzić stan zdrowia pacjenta w podeszłym wieku. Takie podejście pozwala zapewnić choremu właściwe badania, skuteczne leczenie oraz niezbędną opiekę.

Zastosowanie tego typu oceny:

• zwiększa dokładność diagnozy;
• prowadzi do poprawy sprawności fizycznej i umysłowej pacjentów;
• zmniejsza umieralność pacjentów;
• zmniejsza liczbę przyjmowanych leków;
• zmniejsza liczbę niepotrzebnych świadczeń – głównie przyjęć do szpitala oraz stacjonarnych placówek opiekuńczych;
• zmniejsza koszty opieki zdrowotnej;
• poprawia jakość życia osób starszych bez ponoszenia większych kosztów opieki.

Ocena geriatryczna

Minister zdrowia zobowiązał szpitale  do opracowania i stosowania procedury oceny geriatrycznej pacjenta od 1 lipca 2016 roku. Ocena ta przeprowadzana jest w każdym szpitalu, nawet jeśli nie posiada on oddziału geriatrycznego. Z obowiązku tego zwolnione zostały jedynie oddziały szpitalne o profilu pediatrycznym, neonatologicznym oraz położniczo-ginekologicznym. 

Ocena geriatryczna prowadzona jest przy przyjęciu pacjenta do szpitala. Pozwala ona m.in. przewidzieć czas pobytu w szpitalu oraz ewentualną konieczność uzyskania przez daną osobę wsparcia instytucji opiekuńczych.

Sposób wdrożenia oraz przeprowadzenia procedury oceny zależy od decyzji świadczeniodawców, czyli szpitali. Wsparciem dla świadczeniodawców w tym zakresie ma być stworzony w ramach Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020 schemat oceny pacjenta po 60. roku życia oraz przeprowadzenie szkoleń z prowadzenia oceny geriatrycznej dla pracowników ochrony zdrowia zatrudnionych na oddziałach szpitalnych.

Projekt umożliwiający wszystkim osobom ze schorzeniem mieszczącym się w zakresie wskazań objętych refundacją, które w dniu wystawiania recepty na leki ukończyły 75. rok życia, dostęp do bezpłatnych leków. Więcej informacji o programie.

W celu poprawy jakości udzielanych świadczeń zdrowotnych podejmowane są działania ukierunkowane na zapewnienie adekwatnej liczby przygotowanych zawodowo kadr medycznych lekarskich i pielęgniarskich, które mogłyby sprostać wzrastającym oczekiwaniom pielęgnacyjno-leczniczym coraz liczniejszej grupy osób starszych.

W 2009 roku minister zdrowia uznał geriatrię za kluczową dziedzinę medycyny. 

Liczba lekarzy geriatrów wzrasta sukcesywnie – z 298 w 2013 r. do 481 w 2018 r., w tym aktualnie lekarzy 471 wykonuje zawód. 

Według danych na dzień 28 marca 2018 r., w trakcie szkolenia specjalizacyjnego z geriatrii jest około 175 osób.

Coraz większym problemem na całym świecie stają się choroby otępienne. Niestety, ryzyko ich wystąpienia rośnie wraz z wiekiem, dlatego też są najbardziej rozpowszechnione w populacji osób starszych. Według publikacji World Alzheimer Report 2016 na całym świecie w 2016 r. żyło 47,5 mln osób cierpiących na demencję, z których od 28,5 mln do 33,3 mln osób chorowało na chorobę Alzheimera.

Światowa Organizacja Zdrowia przewiduje, że łączna liczba osób dotkniętych demencją w 2030 r. wyniesie 75,6 mln i do roku 2050 wzrośnie do 135,5 mln.

Wsparcie osób z chorobami otępiennymi i ich opiekunów jest jednym z priorytetów ministra zdrowia. 

Więcej informacji o demencji znajduje się tutaj.

Postępujący proces starzenia się społeczeństwa determinuje konieczność zapewnienia coraz większej liczbie osób, świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej.

Opieka długoterminowa odnosi się do organizacji i udzielania szerokiego zakresu usług leczniczych, opiekuńczych i pielęgnacyjnych oraz pomocy osobom, których zdolność do samodzielnego życia jest ograniczona w dłuższym okresie czasu. Obejmuje ona zatem zarówno pomoc i wsparcie w ramach systemu opieki społecznej, jak również świadczenia udzielane w ramach systemu opieki zdrowotnej. W ramach tej opieki pacjent może skorzystać ze świadczeń zdrowotnych realizowanych:

• w zakładach stacjonarnych (ZOL, ZPO),
• w warunkach domowych.

Więcej informacji na temat świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych znajduje się na stronach poszczególnych Oddziałów Wojewódzkich Narodowego Funduszu Zdrowia. Działa także Telefoniczna Informacja Pacjenta - infolinia NFZ, która udziela informacji w zakresie dostępnych świadczeń i adresów placówek medycznych.