Konstytucja dla Nauki to także podwyżki dla nauczycieli akademickich, wsparcie i wzmocnienie uczelni regionalnych, podniesienie jakości studiów i stworzenie nowego modelu kształcenia doktorantów – tzw. szkół doktorskich. To pierwsza tak szeroka reforma po 1989 r. – Konstytucja dla Nauki zastąpi cztery dotychczas obowiązujące ustawy. Dokonanie tak gruntownej reformy nie byłoby możliwe bez dodatkowego finansowania, dlatego przyszłoroczny budżet przeznaczony na szkolnictwo wyższe zostanie zwiększony o 700 mln złotych. Jedną z form wsparcia dla uczelni będzie także ogłoszona dzisiaj kolejna edycja konkursów NCBR na Zintegrowane Programy Uczelni.

Reforma cieszy się szerokim poparciem środowiska akademickiego. Na wejście w życie ustawy czekają: Parlament Studentów RP, Krajowa Reprezentacja Doktorantów, Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich, Konferencja Rektorów Publicznych Szkół Zawodowych, Sieć Małych i Średnich Publicznych Uczelni Akademickich i wielu innych przedstawicieli środowiska akademickiego. Konstytucja dla Nauki zyskała również aprobatę wśród przedstawicieli organizacji pozarządowych oraz biznesu.

3 miliardy w obligacjach dla uczelni i 47 miliardów w systemie

Rządowy projekt przewiduje, że uczelnie publiczne otrzymają dodatkowo 3 mld zł w obligacjach skarbu państwa, które trafią do uczelni w całej Polsce. Będzie to znaczący zastrzyk finansowy, które uczelnie przeznaczą na inwestycje.

Przyszłoroczny budżet przeznaczony na szkolnictwo wyższe zostanie ponadto zwiększony o 700 mln złotych. Po wejściu w życie ustawy środki finansowe będą waloryzowane co roku w całości, a uwzględnienie nowych reguł waloryzacyjnych spowoduje, że w dziesięcioletniej perspektywie do systemu nauki i szkolnictwa wyższego trafi dodatkowo 47,5 mld zł.

Podwyżki dla wykładowców akademickich

1 stycznia 2019 roku planowane jest wejście w życie rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, które jest częścią Konstytucji dla Nauki. Dzięki niemu blisko 50 proc. nauczycieli akademickich w uczelniach publicznych otrzyma podwyżki wynagrodzeń. Zgodnie z nowymi przepisami pensje minimalne wzrosną średnio o około 800 złotych. Wzrost wynagrodzeń odczują najbardziej adiunkci, asystenci, lektorzy, instruktorzy i obecni wykładowcy. Jednak to nie koniec zmian. Niezależnie od wzrostu płacy minimalnej w przyszłym roku rząd przewiduje wzrost wynagrodzenia dla wszystkich wykładowców akademickich.

Od początku 2019 r. profesorowie będą zarabiać co najmniej 6410 złotych brutto. To będzie absolutne minimum, jakie otrzymają. Rozporządzenie reguluje jedynie wysokość minimalnego wynagrodzenia zasadniczego. Do pensji podstawowej pracowników naukowych należy doliczyć także między innymi dodatki stażowe czy zadaniowe, a także środki z grantów naukowych.

Wynagrodzenie zasadnicze adiunktów ze stopniem doktora wzrośnie o 860 złotych. Dużą różnicę w portfelu odczują także osoby zatrudnione na stanowiskach asystenta, wykładowcy, lektora i instruktora. Dotychczas ich minimalna pensja kształtowała się na poziomie ok. 2400 złotych. Po zmianach będzie to ponad 3200 złotych – o ok. 800 zł więcej niż obecnie.

Nowe ścieżki kariery akademickiej i zniesienie obowiązku habilitacji

Reforma stworzy równorzędną ścieżkę kariery dla wybitnych dydaktyków. Dotychczas na stanowisku odpowiadającemu stanowisku profesora uczelni – profesora nadzwyczajnego – można było zatrudnić, co do zasady, osobę posiadającą co najmniej stopień naukowy doktora habilitowanego. Konstytucja dla Nauki udrażnia ścieżkę dydaktyczną kariery akademickiej: aby realizować swój awans zawodowy do szczebla profesora uczelni nauczyciel akademicki nie będzie musiał posiadać habilitacji. Nowym rozwiązaniem wprowadzanym przez reformę jest ułatwiony proces uzyskiwania habilitacji dla najwybitniejszych badaczy, którzy uzyskają prestiżowe granty naukowe.

Pod wpływem konsultacji, MNiSW wprowadził przepis, że uprawnienia do habilitacji otrzymają jednostki z kategorią naukową na poziomie co najmniej B+ (a nie jak pierwotnie planowano na poziomie A). Uwzględniono tym samym pewne obawy, które podnosili niektórzy przedstawiciele środowiska akademickiego, dotyczące głównie uczelni regionalnych.

Szerokie wsparcie dla uczelni regionalnych

Właśnie z myślą o takich „wyspach doskonałości naukowej”, które rozsiane są po całej Polsce, powstał projekt Regionalnych Inicjatyw Doskonałości. Przewiduje on, że dla danego województwa ministerstwo co roku będzie przeznaczać trzy granty w wysokości do 3 mln zł. Granty przeznaczone będą na badania naukowe w wiodących dla danej uczelni danego regionu obszarach nauki.

To jednak nie wszystko – uczelnie regionalne będą otrzymywać jeszcze większe wsparcie niż planowano to pierwotnie. W związku z tym konkurs Regionalne Inicjatywy (z budżetem na poziomie 100 mln zł rocznie) rozszerzono o Dydaktyczne Inicjatywy Doskonałości. W ramach tej dodatkowej ścieżki finansowania uczelnie zawodowe osiągające najlepsze wyniki monitoringu karier zawodowych absolwentów (zwłaszcza pod kątem potrzeb lokalnego rynku pracy) otrzymają premię finansową. Jej wysokość będzie określana w corocznym komunikacie ministra.

Podniesienie jakości studiów

Rządowy projekt zakłada znaczne podwyższenie jakości dyplomów. Po pierwsze przez postawienie
na wybitnych dydaktyków – to oni bowiem odgrywają kluczową rolę w kształceniu studentów. Po drugie przez ułatwienie tworzenia studiów interdyscyplinarnych. Reforma otworzy nowe możliwości polskim uczelniom. Będą one miały większą autonomię w budowaniu interdyscyplinarnego modelu kształcenia dopasowanego do potrzeb i oczekiwań studentów oraz rynku pracy. To kolejny krok ku doskonałości dydaktycznej po zmianie algorytmu finansowego w 2017 roku, który wymusił wprowadzenie przez uczelnie mniejszych grup zajęciowych.

Wzmocnienie praw studentów

Konstytucja dla Nauki nie tylko utrzyma dotychczasowe przywileje studenckie – jak na przykład zniżki
na komunikację – ale również będzie skuteczniej chronić studentów. Wszystko za sprawą możliwości nałożenia kar dla uczelni za nielegalne pobieranie lub podwyższanie opłat lub za zwłokę w wydaniu dyplomu. Student już na początku studiów będzie wiedział dokładnie, jakie poniesie koszty na edukację. Jakakolwiek zmiana opłat w trakcie studiów będzie skutkowała karą finansową nałożoną na uczelnię.

Szkoły doktorskie – powszechne stypendia oraz urlopy rodzicielskie dla doktorantów

Konstytucja dla Nauki całkowicie przebudowuje model kształcenia doktorantów w Polsce. Propozycja zaprezentowana we wrześniu minionego roku spotkała się z dużym zainteresowaniem i poparciem środowiska, które dostrzega problemy obecnego systemu. Mimo dynamicznego wzrostu liczby doktorantów po 2008 r. w znikomym stopniu zmieniła się liczba nadawanych stopni doktora.

Konstytucja dla Nauki wprowadza szkoły doktorskie, które zastąpią studia doktoranckie. Kluczowe jest jednak zapewnienie znaczącego wsparcia przyszłych doktorantów. Każdy z nich otrzyma stypendium. Ustawa wprowadza urlopy rodzicielskie (macierzyńskie i ojcowskie) dla doktorantów udzielane na zasadach podobnych do osób zatrudnionych na umowę o pracę.

Wsparcie dla polskich czasopism

Konstytucja dla Nauki przewiduje również systemowe wsparcie dla polskich czasopism. Konkurs dla czasopism skierowany będzie głównie do naukowców z nauk humanistycznych i społecznych. Wsparcie czasopism i wydawnictw naukowych to także walka z tzw. punktozą. Ustawa wprowadza mechanizmy, które sprawią, że naukowcom będzie się opłacało publikować mniej, ale w lepszych, bardziej prestiżowych miejscach. Nie będzie się już opłacało – tak jak dotychczas – publikowanie wielu artykułów o niskiej wartości naukowej.

Zwiększenie autonomii uczelni

Reforma zwiększa rolę statutu uczelni, a także rektora. W rozwoju szkoły wyższej ma pomóc nowy organ – rada uczelni, która w ponad połowie będzie się składać z przedstawicieli środowiska społeczno-gospodarczego. Jednocześnie dochowana zostaje najważniejsza tradycja akademicka – to sama wspólnota uczelni będzie dokonywała wyboru władz szkoły. Dodatkowo uczelnia będzie oceniana jako całość, a nie jako poszczególne wydziały, co spowoduje wzmocnienie współpracy pomiędzy poszczególnymi dyscyplinami nauk oraz otworzy nowe możliwości.

Etapy reformy

Jarosław Gowin ogłosił konkurs otwarty na napisanie założeń ustawy. Konkurs wygrały trzy niezależne grupy ekspertów, które w marcu 2017 roku przedstawiły swoje projekty. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego zorganizowało w ramach narodowego Kongresu Nauki dziewięć konferencji programowych, w których w sumie wzięło udział blisko 5500 osób związanych ze środowiskiem akademickim. Po ogłoszonym we wrześniu 2017 roku projekcie Konstytucji dla Nauki MNiSW jeszcze przez 4 kolejne miesiące prowadziło konsultacje społeczne.

Dodatkowe finansowanie dla polskich uczelni - kolejna edycja Zintegrowanych Programów Uczelni

To nie koniec dobrych wiadomości dla polskiej nauki. Po sukcesie ubiegłorocznej edycji, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, będące agencją wykonawczą Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, ponownie ogłasza konkursy na Zintegrowane Programy Uczelni. W ramach konkursów uczelnie otrzymają w sumie miliard złotych środki, które pozwolą poprawić funkcjonowanie i ofertę dydaktyczną polskich uczelni. Skorzystają na tym przede wszystkim studenci.

Projekt finansowany jest z Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój na lata 2014-2020. Ubiegające się o dofinansowanie projekty powinny obejmować zakresem merytorycznym co najmniej 3 lub 4 (w zależności od konkursowej ścieżki) z poniższych modułów:

• moduł programów kształcenia,
• moduł podnoszenia kompetencji,
• moduł programów stażowych,
• modułu wsparcia świadczenia wysokiej jakości usług przez instytucje wspomagające studentów
  w rozpoczęciu aktywności zawodowej na rynku pracy (np. akademickie biura karier),
• modułu studiów doktoranckich,
• moduł zarządzania w instytucjach szkolnictwa wyższego.

Trzy ścieżki konkursu dla różnych uczelni

O dofinansowanie mogą starać się szkoły wyższe publiczne i niepubliczne. Konkursy realizowane są w formie trzech ścieżek, w zależności od wielkości uczelni:

• Ścieżka I z budżetem w wysokości 500 mln złotych. O dofinansowanie mogą starać się uczelnie publiczne i niepubliczne, na których kształci się co najmniej 200 studentów i które posiadają pozytywną ocenę kształcenia PKA na prowadzonych przez siebie kierunkach.
• Ścieżka II z budżetem wynoszącym 250 mln złotych. Ścieżka przeznaczona jest dla uczelni kształcących co najmniej 200 studentów, na których co najmniej połowa ocenionych jednostek organizacyjnych posiada ocenę parametryczną na poziomie B. Maksymalne dofinansowanie wynosi 20 mln złotych. Druga ścieżka została rozstrzygnięta w lutym 2018 roku.
• Ścieżka III z budżetem na poziomie 250 mln złotych. Przeznaczona jest dla największych
  i najsilniejszych uczelni – czyli takich, w których kształci się co najmniej 20 tys. studentów, i w których co najmniej połowa ocenionych jednostek organizacyjnych posiada ocenę parametryczną na poziomie A lub A+. Trzecia ścieżka została rozstrzygnięta w grudniu 2017 roku.

Dzięki temu mniejsze uczelnie nie będą musiały rywalizować o środki z większymi. Projekty powinny trwać od 18 do 48 miesięcy. Maksymalna wartość dofinansowania wynosi od 3 do nawet 40 mln zł.

Nabór wniosków, w ramach wszystkich ścieżek, rozpocznie się 11 czerwca i potrwa do 5 października 2018 r. Więcej informacji o Zintegrowanych Programach Uczelni dostępne jest na stronie NCBR.