– Obecność Polski w Antarktyce to nie tylko prestiż związany z udziałem w globalnej nauce. To szansa na wpływ na międzynarodowe decyzje, na odpowiedzialny udział w ochronie najbardziej unikalnego ekosystemu Ziemi. To też konkretne zobowiązania i wyzwanie logistyczne porównywalne z misją kosmiczną – mówi Agnieszka Kruszewska, która z ramienia Instytutu Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk odpowiada za zarządzanie Polską Stacją Antarktyczną im. Henryka Arctowskiego, a od 10 lat zasiada w zarządzie Polskiego Konsorcjum Polarnego, jest też członkinią Komitetu Badań Polarnych PAN. Jak dodaje, zaplanowane na 5-8 sierpnia spotkanie Council of Managers of National Antarctic Programs (COMNAP) potwierdza rolę Polski jako dojrzałego i odpowiedzialnego uczestnika Układu Antarktycznego.

COMNAP: współpraca jest kluczowa

COMNAP to jedyna międzynarodowa platforma wymiany wiedzy i współpracy między menadżerami programów antarktycznych. Zrzesza przedstawicieli ponad 30 państw – od Stanów Zjednoczonych, przez Koreę Południową, po Chile. Działalność organizacji koncentruje się wokół zapewnienia bezpiecznych i zrównoważonych warunków dla prowadzenia badań naukowych. Spotkania COMNAP obejmują m.in. koordynację tras statków i samolotów, uzgadnianie modernizacji infrastruktury, wymianę informacji o sprzęcie technicznym, procedurach ratunkowych i ochronie środowiska.

– Większość programów antarktycznych nie dysponuje kompletnym zapleczem logistycznym, własnymi statkami, samolotami czy szpitalami. Dlatego współpraca jest podstawą działania. To właśnie w ramach COMNAP rozmawiamy o tym, kto może przewieźć ludzi i sprzęt, gdzie da się połączyć wysiłki różnych krajów – podkreśla dr Dariusz Puczko, który wspólnie z Agnieszką Kruszewską odpowiada za bieżące funkcjonowanie stacji, w tym logistykę wypraw polarnych. Puczko jest też kierownikiem kompleksowej modernizacji stacji, a w przeszłości był związany z logistyką Polskiej Stacji Polarnej Hornsund im. Stanisława Siedleckiego na Spitsbergenie.

Kluczowa obecność Polski

Utrzymywana przez Polskę całoroczna stacja badawcza zlokalizowana na Wyspie Króla Jerzego, funkcjonuje nieprzerwanie już niemal 50 lat (od 1977 roku). To jedno z najdłużej działających laboratoriów polarnych w rejonie Antarktyki Zachodniej. Każdego roku zespoły naukowe prowadzą tam monitoringi środowiskowe, badania klimatyczne, geofizyczne i biologiczne, możliwe tylko dzięki precyzyjnie zorganizowanej logistyce. Także udział Polski w COMNAP ma długą tradycję. Zespół ludzi pracujących dla Polskiej Stacji Antarktycznej im. Henryka Arctowskiego należy do najbardziej aktywnych uczestników grup regionalnych i eksperckich, m.in. w zakresie infrastruktury, bezpieczeństwa, rekrutacji i wspierania badań środowiskowych. Polska od 1977 roku ma status strony konsultatywnej Układu Antarktycznego, czyli współdecydowania o zasadach funkcjonowania Antarktyki. To status przyznawany tylko państwom aktywnie prowadzącym całoroczne badania naukowe.

Nasz rozwój – korzyści dla całej społeczności

W nadchodzących latach Polska planuje dalsze wzmacnianie swojej obecności logistycznej i naukowej w regionie. Modernizacja zaplecza technicznego Stacji Antarktycznej im. Henryka Arctowskiego, rozwój kompetencji operacyjnych oraz zaangażowanie w projekty międzynarodowe mają służyć nie tylko polskim badaczom, ale całej globalnej społeczności naukowej. – Wybór Warszawy na miejsce tegorocznego spotkania menadżerów narodowych programów antarktycznych stanowi nie tylko organizacyjne wyróżnienie, ale także okazję do podkreślenia znaczenia polskiej obecności na południowym krańcu świata – podsumowuje Agnieszka Kruszewska, która w latach 2017-2021 pełniła rolę wiceprzewodniczącej COMNAP.

Stolica Polski stolicą programów antarktycznych

Spotkanie Council of Managers of National Antarctic Programs (COMNAP) odbywa się w Warszawie w dniach 5-8 sierpnia. Wydarzenie jest przeznaczone wyłącznie dla członków organizacji. Honorowy patronat nad wydarzeniem objął Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Prezydent Miasta Stołecznego Warszawy. Przedsięwzięciu patronują Prezes Polskiej Akademii Nauk, Komitet Badań Polarnych PAN, Polskie Konsorcjum Polarne.

Ciekawostki

• W logistyce polarnej działa około 500-1500 specjalistów w skali globu.
• Narodowe programy antarktyczne organizują transport naukowców między stacjami przez wymianę informacji o statkach i samolotach. System 'naczyń połączonych' pozwala na efektywne wykorzystanie zasobów transportowych.
• Programy antarktyczne współdzielą zasoby logistyczne – większość nie jest samowystarczalna oprócz tzw. programów wielkoskalowych takich jak np.: program amerykański.