Skokowy wzrost nakładów na działalność badawczo-rozwojową (B+R) w polskiej gospodarce z 1,03 na 1,21 proc. dowodzi skuteczności proinnowacyjnej polityki prowadzonej przez rząd. Oznacza to także, że dwie ustawy o innowacyjności oraz rozwiązania wprowadzone przez Konstytucję dla Nauki przynoszą już pierwsze wymierne efekty.

Wzrost

W 2018 r. nakłady wewnętrzne na działalność B+R wyniosły 25,6 mld zł i wzrosły w stosunku do poprzedniego roku o 24,6 proc. ‒ poinformował w środę Główny Urząd Statystyczny. Wskaźnik intensywności prac B+R stanowiący udział nakładów krajowych brutto na działalność B+R w PKB wyniósł 1,21 proc. (w 2017 r. – 1,03 proc.). Te wyniki świadczą o tym, że proces pozytywnych zmian zachodzących w sektorze krajowej przedsiębiorczości nadal trwa, i że niewątpliwie przedsiębiorcy coraz wyraźniej widzą korzyści płynące z inwestowania w działalność badawczo-rozwojową. Są także potwierdzeniem skuteczności zmian legislacyjnych ułatwiających prowadzenie działalności innowacyjnej i zacieśniających współpracę między sektorem gospodarki i nauki.

Wsparcie

Wsparcie i rozwój innowacyjności polskiej nauki i gospodarki od początku były priorytetem rządu. Dlatego już w styczniu 2016 r. powołano Radę ds. Innowacyjności. Jest ona najważniejszym międzyresortowym koordynatorem polityki innowacyjności realizowanej przez rząd. Działania jakie podejmuje mają charakter projektowy i służą koncentracji wysiłków i środków na zwiększaniu potencjału innowacyjności w Polsce. Rada inicjuje działania oraz proponuje rozwiązania, które pozwalają aktywnie wspierać przedsiębiorców w poszukiwaniu nowych produktów i procesów oraz angażować polski kapitał, a w konsekwencji przyczyniać się do tworzenia przewag konkurencyjnych naszej gospodarki. Jak zauważył wicepremier Jarosław Gowin, powołanie Rady podkreśliło istotną rolę innowacyjności w reformowaniu kraju. – Efektem działań Rady są: jeden z najbardziej przyjaznych dla innowatorów system podatkowy w Europie, program doktoratów wdrożeniowych czy Konstytucja dla Nauki otwierająca uczelnie i jednostki badawcze na potrzeby społeczeństwa i gospodarki.

Pierwsza ustawa o innowacyjności

Za sprawą przygotowanej przez MNiSW pierwszej ustawy o innowacyjności (2017 r.) znowelizowane zostały przepisy, które określają warunki prowadzenia działalności innowacyjnej. Ustawa wprowadza system zachęt do działalności badawczo-rozwojowej oraz wdrażania i komercjalizacji wyników badań. Nowe przepisy premiują start-upy, innowacyjnych przedsiębiorców, naukowców i wynalazców poprzez system ulg i udogodnień, które mają motywować do podejmowania działań z obszaru B+R oraz ułatwić czerpanie korzyści z ich efektów.

Najważniejsze założenia ustawy:

• zniesienie (na stałe) opodatkowania podatkiem dochodowym aportu własności intelektualnej i przemysłowej
• wydłużenie z 3 do 6 lat możliwości odliczenia kosztów na działalność B+R
• zwrot gotówkowy dla nowo powstających przedsiębiorstw
• ustabilizowanie finansowania działań związanych z komercjalizacją wyników badań naukowych i prac rozwojowych
• modyfikacja (o charakterze deregulacyjnym) procedury „uwłaszczenia naukowców” (nabywania przez nich praw majątkowych do wynalazków)
• usunięcie ograniczenia czasowego (obecnie maksymalnie do pięciu lat), w jakim twórcom wynalazków przysługiwały udziały w korzyściach z komercjalizacji
• uelastycznienie zasad dysponowania przez państwowe osoby prawne posiadaną infrastrukturą (również badawczą)
• umożliwienie finansowania przedsięwzięć związanych z wdrażaniem i funkcjonowaniem systemu weryfikacji technologii środowiskowych (ETV).

Druga ustawa o innowacyjności

Po sukcesie pierwszej ustawy o innowacyjności, w życie weszła druga ustawa, która ma charakter  horyzontalny i wprowadza zmianę przepisów ograniczających innowacyjność, które do tej pory znajdowały się w różnych ustawach.

Jakie zmiany wprowadza ustawa?

• zwiększa wysokości ulgi podatkowej na działalność badawczo-rozwojową do 100 proc. (i 150 proc. dla Centrów Badawczo-Rozwojowych – CBR)
• doprecyzowuje i rozszerza katalog kosztów kwalifikowanych do ulgi B+R (o środki inne niż trwałe, o inne niż umowa o pracę, formy zatrudnienia. CBR otrzymają szerszy katalog kosztów, związanych m.in. z nieruchomościami)
• umożliwia korzystanie z ulgi B+R dla części przedsiębiorstw działających poza Specjalnymi Strefami Ekonomicznymi
• wydłuża do 2023 r. wyłączenia tzw. podwójnego opodatkowania spółek kapitałowych i spółek komandytowo-akcyjnych zaangażowanych w działalność B+R
• ułatwia finansowanie start-upów: doprecyzowuje sposób opodatkowania pożyczki konwertowanej na akcje lub udziały
• wprowadza możliwość korzystania przez PARP i NCBR z instrumentów finansowych oraz udzielania pomocy finansowej o charakterze zwrotnym (jak np. poręczenia oraz wsparcie kapitałowe). Dotychczas jedynie PARP mógł udzielać pomocy finansowej w formach bezzwrotnych i pożyczek, podczas gdy NCBR posiadał tylko ograniczoną możliwość tworzenia spółek
• zwiększa zakres działania spółek celowych tworzonych przez uczelnie i instytuty naukowe PAN o działalność gospodarczą
• umożliwia tworzenie przez uczelnie i instytuty naukowe PAN spółek do zarządzania infrastrukturą badawczą (również wspólnie oraz z instytutami badawczymi)
• zapewnia MNiSW instrumenty prawne do prowadzenia monitoringu losu doktorantów (analogicznie do obecnych rozwiązań w zakresie monitoringu losu absolwentów).

Dwie ustawy o innowacyjności nie są jednak jedynymi aktami prawnymi, które ułatwiają współpracę biznesu i nauki. W wyniku konsultacji przeprowadzonych przy okazji powstawania Białej księgi innowacji Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego postanowiło stworzyć dodatkowe instrumenty.

Doktorat wdrożeniowy

Uruchomiony w 2017 r. program daje doktorantom możliwość kształcenia i rozwoju we współpracy z zatrudniającym ich przedsiębiorstwem. Jest tak pomyślany, aby każda ze stron biorąca w nim udział – a więc jednostka naukowa, przedsiębiorstwo i doktorant – wyniosła z niego konkretne korzyści. Doktorant ma dostęp do laboratoriów, opiekę merytoryczną w uczelni i w firmie, a także podwójną pensję ‒ stypendium doktoranckie ( obecnie  3450 złotych, a po przeprowadzeniu  ewaluacji śródokresowej – 4450 zł) oraz wynagrodzenie u pracodawcy. Przedsiębiorca – poprzez doktoranta – nawiązuje relację z jednostką naukową, dzięki której jest w stanie rozwiązać konkretny problem albo usprawnić produkt. Zyskuje więc przewagę rynkową nad konkurencją. Oprócz tego może odliczyć od podstawy opodatkowania 100 proc. kosztów osobowych związanych z zatrudnieniem doktoranta.

Sieć Badawcza: Łukasiewicz

Powstała jako efekt współpracy posłów na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii. Jej powołanie było elementem Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. W jej skład wchodzi Centrum Łukasiewicz oraz 38 instytutów. Głównym celem działalności Sieci jest prowadzenie prac badawczych kluczowych z punktu widzenia polityki kraju i komercjalizacja ich wyników. Dodatkowo Łukasiewicz wspiera politykę gospodarczą państwa, w szczególności przez dokonywanie prognoz trendów i skutków zmian technologicznych, które mogą mieć silny wpływ na społeczeństwo i jego rozwój, oraz analiz aktualnego stanu techniki na potrzeby polityk publicznych. Powstanie Sieci stanowi odpowiedź na potrzebę wsparcia administracji publicznej wysoko specjalistyczną wiedzą ekspercką, szczególnie w obszarach związanych z nowoczesnymi technologiami.

Głównymi zadaniami instytutów działających w ramach Łukasiewicza są realizacja projektów badawczych, w tym międzynarodowych, a także komercjalizacja wyników prac. Poza podstawową działalnością instytuty mogą również produkować unikatową aparaturę badawczą i unikatowe materiały, prowadzić działalność metrologiczną, normalizacyjną i certyfikacyjną, opracowywać prototypy nowych rozwiązań technologicznych, prowadzić kursy i szkolenia kadr dla gospodarki, a w razie potrzeby także inną działalność związaną z ich charakterem. Ważnym aspektem funkcjonowania instytutów jest ich działalność na rzecz społeczeństwa, dlatego wśród zadań instytutów znalazła się również popularyzacja nauki i wiedzy o nowych technologiach.

Konstytucja dla Nauki

1 października 2018 r. weszła w życie Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Akt ten, nazywany też Konstytucją dla Nauki, nie tylko wprowadza szereg fundamentalnych zmian w systemie szkolnictwa wyższego, ale także wpływa na znacznie bliższe przedsiębiorcom regulacje w obszarze podatków.

Z punktu widzenia firm korzystających lub planujących skorzystać z podatkowych instrumentów wsparcia takich jak Ulga na działalność B+R czy Innovation Box, szczególnie istotna jest zmiana w definicjach badań naukowych i prac rozwojowych.

Modyfikacje, na które warto zwrócić uwagę to:

• usunięcie badań stosowanych z zakresu badań naukowych
• zastąpienie badań przemysłowych badaniami aplikacyjnymi, które obejmują prace mające na celu zdobycie nowej wiedzy oraz umiejętności, nastawione na opracowywanie nowych produktów, procesów lub usług lub wprowadzanie do nich znaczących ulepszeń
• uproszczenie definicji prac rozwojowych oraz doprecyzowanie, że prace rozwojowe dotyczą także narzędzi informatycznych lub oprogramowania.

W przypadku Ulgi na działalność B+R, Konstytucja dla Nauki wpływa też na zmianę katalogu kosztów kwalifikowanych. Jak to możliwe? Jednym z kosztów stanowiący podstawę do dodatkowego odpisu od podstawy opodatkowania było i jest nabycie ekspertyzy, opinii, usług doradczych i usług równorzędnych oraz wyników badań od jednostek naukowych. Jednocześnie od 1 października 2018 r. za sprawą nowego prawa o szkolnictwie wyższym i nauce, zmienił się katalog podmiotów, od których przedsiębiorca może nabywać ww. usługi / wyniki badań i obecnie prezentuje się następująco:

• uczelnie;
• federacje podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki
• instytuty naukowe PAN
• instytuty badawcze
• międzynarodowe instytuty naukowe utworzone na podstawie odrębnych ustaw działające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
• Polska Akademia Umiejętności
• inne podmioty prowadzące głównie działalność naukową w sposób samodzielny i ciągły.         

Zmiany wprowadzone przez Konstytucję dla Nauki bez wątpienia wpływają na sytuację przedsiębiorstw, które korzystają z udogodnień dla innowatorów. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego ma więc swój wkład w budowaniu coraz lepszych warunków dla działań polskich przedsiębiorców. Nie bez powodu w 2017 r. nasza I ustawa o innowacyjności została uznana za najlepsze rozwiązanie w obszarze podatkowym. Silna polska gospodarka to także efekt współdziałania nauki i biznesu, wzajemne wsparcie oraz szukanie nowych rozwiązań technologicznych.