Na zaproszenie ministra nauki i szkolnictwa wyższego Jarosława Gowina na ogólnopolską inaugurację do Warszawy przyjechali rektorzy blisko 150 polskich uczelni. Uroczystości rozpoczęły się mszą świętą w kościele Św. Krzyża, której oprawę muzyczną przygotował chór akademicki Uniwersytetu Warszawskiego. Ponad 500 przedstawicieli świata nauki i szkolnictwa wyższego wzięło udział w uroczystym przemarszu Krakowskim Przedmieściem. Podczas głównej uroczystości w Teatrze Polskim premier Mateusz Morawiecki podkreślał wagę wchodzącej właśnie w życie ustawy dla dalszego rozwoju naszego kraju ‒ W nowy rok akademicki wkraczamy z Konstytucją dla Nauki, która, wierzę głęboko, będzie milowym krokiem w kierunku budowy siły polskiej nauki, polskich uczelni (...) ‒ zaznaczył premier Morawiecki.

O odpowiedzialności za przyszłe pokolenia i historii polskiego środowiska akademickiego w kontekście ostatnich 100 lat naszych dziejów mówił prof. Jan Szmidt, przewodniczący Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich ‒ W 100-lecie odzyskania niepodległości musimy popatrzeć wstecz. To spotkanie to hołd dla tych wszystkich, którzy ponieśli największą daninę ‒ daninę życia i zdrowia. Były i takie czasy. Co wtedy robiło środowisko akademickie? Kształciło inżynierów, lekarzy, naukowców, często ryzykując własnym życiem ‒ zaznaczył prof. Szmidt. ‒ 100 lat za nami, a 100 lat przed nami. My naukowcy, my nauczyciele ‒ wychowujemy tych, którzy zadecydują o tych latach. Nasze środowisko czuje się współtwórcą Konstytucji dla Nauki. Czujemy tę odpowiedzialność. Chcemy ją wdrożyć roztropnie i z rozwagą. Jesteśmy do tego właściwie przygotowani ‒ podkreślił profesor.

Konstytucja dla Nauki ‒ korzyści dla całej wspólnoty akademickiej

Uwolnienie potencjału polskiej nauki i podniesienie jakości kształcenia to główne cele reformy nauki i szkolnictwa wyższego. W szerszym kontekście te dwa zagadnienia mają fundamentalne znaczenie dla przyszłości gospodarczej Polski, a w kontekście uniwersyteckim wprowadzane zmiany przynoszą korzyści wszystkim uczestnikom życia akademickiego.

Od tego roku akademickiego uczelnie zyskują swobodę w decydowaniu o swojej strukturze. Zamiana dotacji na subwencję pozwala również na wykorzystanie środków przekazywanych z budżetu w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb danej instytucji. Prawa studentów będą od tej pory lepiej chronione. W miejsce dotychczasowych umów uczelnie muszą przygotować katalog opłat, który student otrzyma przed rozpoczęciem nauki i który obowiązywać będzie przez cały okres studiów. Dodatkowo za opóźnienia w wydawaniu dyplomów uczelni grozić będą kary finansowe. Ustawa gwarantuje także możliwość rekrutacji na studia w ramach dziedzin i dyscyplin, wybór docelowego kierunku po I roku studiów, daje stabilny system stypendialny, rozwija program studiów dualnych i kształcenia praktycznego, oferuje programy dopasowane do potrzeb rynku pracy i zachowuje zasadę bezpłatności studiów. Konstytucja dla Nauki wprowadza jednocześnie nowy model kształcenia ‒ szkoły doktorskie, a wszystkim nowym doktorantom gwarantuje stypendia. Od 1 stycznia 2019 r. rozpocznie się rozłożony na trzy lata proces podnoszenia wynagrodzeń dla pracowników polskich uczelni. Już w 2019 minimalne wynagrodzenie nauczycieli akademickich wzrosnie średnio o około 800 złotych.

Podwyżkę najbardziej odczują adiunkci, asystenci, lektorzy, instruktorzy i obecni wykładowcy. Niezależnie od wzrostu płacy minimalnej w przyszłym roku rząd przewiduje wzrost wynagrodzenia dla wszystkich nauczycieli akademickich oraz pracowników administracyjnych. Nowa ustawa to również wzrost nakładów na naukę i szkolnictwo wyższe. W przyszłym roku wzrosną one o 1 miliard 350 milionów zł. Dodatkowo rząd przekaże uczelniom publicznym obligacje skarbu państwa na łączną kwotę 3 miliardów zł.

Głęboka ewolucja, a nie chaotyczna rewolucja

„Gdybym nie wierzył w polskich studentów i doktorantów, wykładowców i naukowców, nie walczyłbym o  Konstytucję dla Nauki. Nie walczyłbym o naszą reformę dla wolności.”

Wicepremier Jarosław Gowin podczas uroczystej inauguracji dziękował środowisku za dotychczasową współpracę przy tworzeniu Konstytucji dla Nauki i akcentował siłę wspólnoty akademickiej. ‒ Cieszę się, że to właśnie środowisko akademickie udowodniło, że w naszym tak głęboko rozdartym społeczeństwie można, a wręcz trzeba rozmawiać i współpracować. Że wciąż potrafimy ocalić i budować wspólnotę. Dlatego nie po raz pierwszy i na pewno nie po raz ostatni chciałbym szczerze i serdecznie podziękować wszystkim, którzy zaangażowali się w prace nad Konstytucją dla Nauki. Dziękuję nie tylko za reformę, która wchodzi w życie. Dziękuję Państwu za coś o wiele, wiele większego ‒ mówił Jarosław Gowin. ‒ Konstytucja dla Nauki to nie tylko dialog i impuls do szybszego rozwoju Polski. Ta reforma ma trzeci filar: Wolność. Ta ustawa odzwierciedla rzadką w Polsce filozofię rządzenia. To w Państwa ręce przekazujemy wiele uprawnień dotychczas narzucanych odgórnie.  Radykalnie poszerzamy i wzmacniamy autonomię uczelni. Od tego roku akademickiego mogą Państwo np. swobodnie kształtować strukturę uczelni. Z kolei zamiana dotacji na subwencję pozwoli na dużo elastyczniejsze i przez to racjonalniejsze wykorzystanie środków przekazywanych z budżetu. Powiedzmy sobie jednak uczciwie: większa wolność wiąże się z większą odpowiedzialnością. Oczywiście proces wdrażania Konstytucji dla Nauki rozłożyliśmy na kilka lat. To będzie głęboka ewolucja,
a nie chaotyczna rewolucja. Ale nie zmienia to faktu, że rozpoczynający się rok akademicki okaże się szczególnie intensywny ‒ podkreślił minister nauki i szkolnictwa wyższego.