Zaproponowane rozwiązania są odpowiedzią na wadliwy system stworzony przez poprzednią władzę. My chcemy to naprawić i przywrócić w tym obszarze normalność

– powiedział wiceminister sprawiedliwości Dariusz Mazur. 

Jak zaznaczył, około 2,5 tysiąca nieprawidłowo powołanych sędziów orzeka dziś w sądach. 

To następstwo grzechu pierworodnego – upolitycznienia przez Zbigniewa Ziobrę wyboru 15 sędziów-członków KRS. Ponad 700 spraw przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka jest następstwem pseudo reformy sądownictwa 

– wskazał.

Założenia przekazanej do zaopiniowania regulacji obejmują:

• jednoznaczne określenie skutków uchwał podejmowanych przez ukształtowaną w sprzeczności z Konstytucją RP Krajową Radę Sądownictwa w latach 2018-2025 r. w odniesieniu do wszystkich sędziów, których uchwały te dotyczyły, z uwzględnieniem warunków i okoliczności dotyczących grup sędziów wskazanych w tych uchwałach;
• założenia ustawy dzielą sędziów objętych działaniem ustawy na trzy główne grupy:

a) początkujących sędziów (tzw. grupa zielona, licząca około 1000 osób), tj. przede wszystkim byłych asesorów, byłych asystentów sędziów i referendarzy, których statut ma zostać uzdrowiony w drodze uchwał przyszłej, prawidłowo ukształtowanej KRS,

b) sędziów, którzy awansowali po ocenie przez niekonstytucyjną KRS (tzw. grupa żółta, licząca około 1200 osób); sędziowie z tej grupy na mocy ustawy (ex lege) zostaną cofnięci na poprzednie stanowiska, przy czym uzyskają delegację ustawową na dwa lata na obecnie zajmowane stanowiska, by nie sparaliżować sądów, w których dziś pracują; w okresie delegacji będą uzyskiwali zbliżone do dotychczasowego wynagrodzenie, oraz – o ile nie zrezygnują – będą z mocy prawa uczestniczyli w powtórzonych konkursach, które będą miały formułę otwartą, zaś ich wynik będzie poddany kontroli Sądu Najwyższego,

c) osób, które przyszły do zawodu sędziowskiego z innych zawodów (tzw. grupa czerwona licząca ok. 400 osób) w następstwie udziału w konkursach przed niekonstytucyjną KRS; osoby te bądź powrócą do swoich poprzednich zawodów, o ile korporacje zawodowe ich przyjmą, lub będą mogły zostać referendarzami; również te osoby będą z mocy prawa wpisywane do powtórzonych konkursów, o ile nie zrezygnują z tej możliwości.

• szczegółowe określenie zasad ustawowych delegacji dla sędziów z grupy żółtej, czasu ich trwania, zasad na których mogą zostać one przedłużone, bądź zakończone;
• określenie sytuacji prawnej sędziów, którzy w konsekwencji wejścia w życie projektowanej regulacji utracą możliwość sprawowania urzędu sędziego;
• uregulowanie zasad ponownych postępowań konkursowych przed prawidłowo ukształtowaną KRS, po powstaniu na skutek wejścia w życie ustawy wolnych stanowisk sędziowskich po sędziach. którzy z mocy ustawy zostali przesunięci na niższe stanowiska bądź pozbawieni statusu sędziowskiego;
• wprowadzenie regulacji, które zapewnią prawidłowe funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości do czasu zakończenia przez prawidłowo ukształtowaną KRS postępowań dotyczących opróżnionych stanowisk sędziowskich; 
• uregulowanie systemu uchylania orzeczeń wydawanych z udziałem osób nieuprawnionych i określenie warunków wszczęcia i prowadzenia postępowań w tym zakresie; co do zasady orzeczenia wydane z udziałem nieprawidłowo powołanych sędziów mają zostać utrzymane w mocy, jednak strony, które w trakcie postępowania, a następnie w odwołaniu od wyroku konsekwentnie kwestionowały status nieprawidłowo powołanych sędziów, będą mogły w terminie 1 miesiąca od wejścia w życie ustawy złożyć wniosek o wznowienie postępowania; możliwość ta nie będzie dotyczyła orzeczeń o nieodwracalnych skutkach;
• zmiany w zakresie ustrojowych podstaw funkcjonowania sądów powszechnych i wojskowych, sądów administracyjnych i Sądu Najwyższego, w szczególności zmiany w zakresie odpowiedzialności dyscyplinarnej, przywrócenia samorządności sędziowskiej, transparentnego systemu wyłaniania organów sądów, a także likwidacji deliktów wprowadzonych ustawą kagańcową.

Komisja Wenecka, jako wyspecjalizowany organ doradczy Rady Europy, jest właściwą instytucją do zaopiniowania przedmiotowego projektu. Przedłożone założenia dotyczą precedensowego w skali międzynarodowej aktu prawnego, którego celem jest usunięcie skutków trwających od 2016 r. zmian systemowych osłabiających gwarancje niezależności polskiego sądownictwa, ograniczających obywatelom prawo do niezależnego i bezstronnego sądu ustanowionego ustawą. Kluczowym celem przedstawionego projektu jest uregulowanie statusu sędziów powołanych w latach 2018-2025 r. w toku postępowań konkursowych przed nieprawidłowo ukształtowaną KRS, tak aby nikt nie mógł kwestionować legalności wydanych przez nich orzeczeń.

Przekazane Komisji Weneckiej założenia projektu ustawy mają spowodować przywrócenie ładu konstytucyjnego w polskich sądach powszechnych, administracyjnych i wojskowych, jak również w Sądzie Najwyższym.

Wskazane założenia mają za punkt wyjścia i fundament legislacyjny projekt ustawy przekazany Ministrowi Sprawiedliwości przez Komisję Kodyfikacyjną Ustroju Sądów i Prokuratury o uregulowaniu skutków uchwał KRS podjętych w latach 2018-2025, w wariancie zakładającym wystąpienie tych skutków z mocy prawa. Wariant ten znajdzie zastosowanie w odniesieniu do grupy sędziów, którzy uzyskali awans przed nieprawidłowo ukształtowaną KRS oraz tych, którzy przyszli spoza zawodu sędziowskiego. Wobec grupy początkujących sędziów skutki ustawy nastąpią w drodze uchwał przyszłej, prawidłowej KRS. Prawidłowość przyporządkowania do poszczególnych grup osób podlegających ustawowej ewaluacji zostanie poddana kontroli Sądu Najwyższego.

 

* Zmodyfikowana wersja projektu ustawy zawiera nowe przepisy reformujące skargę nadzwyczajną, w związku z likwidacją Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego, zgodnie z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 21 grudnia 2023 roku.