Od pierwszego stwierdzonego na świecie przypadku zachorowania na AIDS minęło już ponad 45 lat. Dotychczas w żadnym z państw nie udało się wyeliminować zakażenia HIV, zatem w skali globalnej trudno mówić o pełnym sukcesie w walce z epidemią HIV.

Opieka zdrowotna oraz wsparcie osób zakażonych HIV i chorych na AIDS jest jednym z najważniejszych zadań Krajowego Programu Zapobiegania Zakażeniom HIV i Zwalczania AIDS, realizowanego od prawie 30 lat. Rządowy Program Polityki Zdrowotnej pn. „Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce” wraz z modułem „Leczenie DAA przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby typu C pacjentów osadzonych w zakładach penitencjarnych”, aktualnie na lata 2022–2026. zapewnienia dostęp do skutecznego leczenia antyretrowirusowego (ARV) dla wszystkich osób przebywających na terenie Polski.

Zgodnie ze standardami medycznymi, leczenie antyretrowirusowe (ARV) powinno być stosowane u wszystkich osób zakażonych HIV.

Celem leczenia ARV jest:

• poprawa stanu zdrowia osób żyjących z HIV;
• odbudowa ich sytemu odpornościowego;
• zmniejszenie ryzyka rozwoju AIDS.

Włączanie leczenia ARV jak najwcześniej od momentu wykrycia zakażenia HIV jest traktowane również jako jeden z elementów profilaktyki farmakologicznej (TasP – Treatment as Prevention), ponieważ osoby skutecznie leczone z niewykrywalną wiremią nie zakażają innych podczas kontaktów seksualnych (zasada N=N Niewykrywalny=Niezakażający, z ang. U=U Undetectable=Untransmittable). Jedną z kluczowych korzyści skutecznego leczenia jest więc redukcja ryzyka transmisji zakażenia - leczenie pozwala na przerwanie łańcucha epidemiologicznego nowych zakażeń, poprawiając  tym samym bezpieczeństwo populacji.

Rozpowszechnienie terapii antyretrowirusowej przyczyniło się do:

• spadku śmiertelności na AIDS;

• zmniejszenia liczby zachorowań na gruźlicę, która u osób zakażonych HIV i chorych na AIDS występuje jako tzw. zakażenie oportunistyczne. Takie zakażenia występują tylko u osób pozbawionych naturalnej odporności;
• zmniejszenia liczby zakażeń spowodowanych niską odpornością oraz zachorowań na nowotworowy związane z AIDS.

Efektem rozpowszechnienia terapii jest to, że chorzy coraz rzadziej wymagają długotrwałej hospitalizacji i drogiego leczenia. Częściej prowadzą aktywne życie osobiste, zawodowe, towarzyskie, a choroba – mimo że nadal powinna być monitorowana przez specjalistę – nie wymaga pobytu w szpitalu.

 Terapia ARV kluczem do normalnego życia

1. Decyzję o rozpoczęciu leczenia antyretrowirusowego podejmuje lekarz specjalista w oparciu o aktualne rekomendacje Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS (PTN AIDS).
2. Lekarz rozpatruje każdy przypadek indywidualnie. Uwzględnia m.in.:

• stan kliniczny pacjenta,
• liczbę limfocytów CD4,
• poziom wiremii HIV RNA,
• współistniejące zakażenia i choroby.

3. Rozpoczęcie leczenia ARV wymaga świadomej, pisemnej zgody pacjenta. W imieniu dziecka do 18 roku życia zgodę podpisują rodzice lub opiekunowie prawni.
4. Pacjent może wybrać ośrodek/placówkę medyczną na terenie całej Polski. Może również zmieniać ośrodek w trakcie trwania terapii ARV, np. ze względu na przeprowadzkę. Zobacz: wykaz ośrodków referencyjnych.

Uwaga: Terapią ARV nie obejmuje się osób, które nie gwarantują ścisłej współpracy lub kontynuacji leczenia z przyczyn psychospołecznych.

Aby właściwie zaplanować i prowadzić terapię antyretrowirusową, konieczne jest wykonywanie oznaczenia:

• poziomu wiremii HIV RNA,
• liczby limfocytów CD4/CD8,
• allelu układu HLA B*5701,
• tropizmu CCR5 – w uzasadnionych przypadkach klinicznych.

U pewnej grupy pacjentów wykonuje się również testy lekooporności wirusa HIV na leki ARV.

W Polsce leczeniem osób żyjących z HIV zajmują się lekarze specjalizujący się w terapii tego zakażenia, którzy pracują w ośrodkach/placówkach medycznych realizujących Rządowy Program Polityki Zdrowotnej pn.: Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce" na lata 2022-2026.

Sprawdź gdzie znajduje się najbliższa placówka medyczna realizująca Program leczenia ARV.

Leki antyretrowirusowe stosuje się również  profilaktycznie – jeśli zaistniała sytuacja, w której mogło dojść do zakażenia.

Jeśli do zakażenia mogło dojść w wyniku zdarzenia nie związanego z wykonywaniem pracy (tzw. ekspozycja pozazawodowa wypadkowa), koszty leków finansowany jest z budżetu Państwa. Takie zdarzenia to m.in.:

• przemoc seksualna,
• narażenie na zakażenie HIV np. przy zakłuciu igłą nieznanego pochodzenia,
• zachlapanie krwią lub materiałem potencjalnie zakaźnym zawierającym krew: • śluzówek, ran z naruszeniem ciągłości skóry.

Jeśli do zakażenia mogło dojść w wyniku zdarzeń związanych z wykonywaniem pracy, koszty takiej profilaktyki – w tym leków antyretrowirusowych – pokrywa pracodawca lub zlecający pracę.

Dzięki zastosowaniu leków ARV w profilaktyce, nie zarejestrowano żadnego przypadku zakażenia HIV po zawodowym lub pozazawodowym wypadkowym narażeniu na zakażenie.