Wymiar przestrzenny prowadzenia polityki ochrony zdrowia
Potrzeby zdrowotne obywateli są zróżnicowane w skali kraju, co jest związane m.in. z nierównomiernym rozłożeniem populacji i ośrodków ochrony zdrowia, czy lokalnymi uwarunkowaniami demograficznymi, środowiskowymi i społecznymi. Jednocześnie potrzeby te ulegają ciągłym zmianom, co wynika z globalnych trendów takich jak: zmiany klimatu, procesów starzenia się społeczeństwa, czy postępującej urbanizacji. Sytuacja ta wymusza na decydentach taki sposób prowadzenia polityki publicznej w zakresie ochrony zdrowia, która uwzględnia złożone potrzeby obywateli i ich zróżnicowanie nie tylko w skali kraju, ale również regionów. Prowadzenie polityki publicznej w zakresie ochrony zdrowia, która jest wrażliwa terytorialnie i odpowiedzialna społecznie wymaga poznania nie tylko potrzeb, ale i relacji pomiędzy pacjentami a miejscami, w których świadczone są usługi ochrony zdrowia. Poznanie tych relacji nie jest możliwe bez zaangażowania danych, które pozwolą na ujęcie wymiaru przestrzennego zjawiska.
Dane przestrzenne to dane odnoszące się bezpośrednio lub pośrednio do określonego położenia lub obszaru geograficznego. Dane te zawierają informację umożliwiającą identyfikację lokalizacji (np. współrzędne geograficzne, adres, kod pocztowy) i mogą być skutecznie analizowane przy użyciu technologii geoprzestrzennych takich jak oprogramowanie do przetwarzania systemów informacji geograficznej (ang. geographic information system, GIS). W kontekście ochrony zdrowia dane przestrzenne to m.in. informacje o rozmieszczeniu chorób na danym obszarze, wpływie zanieczyszczeń na zdrowie społeczeństwa oraz lokalizacji placówek ochrony zdrowia, w tym ich dostępność przestrzenna i czasowa względem mieszkańców.
Systemy informacji geograficznej są skutecznym narzędziem wspierającym prowadzenie polityk publicznych w zakresie ochrony zdrowia. Metody GIS są wykorzystywane w analizie geostatystycznej i wizualizacji geograficznej w ramach, których można pokazać podstawowe zależności pomiędzy elementami systemu ochrony zdrowia. System GIS pozwala m.in. na analizę związków między chorobami, charakterystyką i stanem zdrowia ludności, placówkami ochrony zdrowia oraz zmieniającym się środowiskiem przyrodniczym i społecznym. GIS może być wykorzystany na potrzeby zarządzania kryzysowego w przypadkach nagłych – np. konflikty zbrojne, katastrofy naturalne, do monitorowania stanu systemu. Narzędzia GIS mogą być wykorzystane również do zwiększania dostępności usług zdrowotnych.
Dostęp do ochrony zdrowia jest jednym z podstawowych warunków budowania zdrowego społeczeństwa. Dlatego jest on przedmiotem troski decydentów na całym świecie. Kluczowym jest zapewnienie wszystkim grupom społecznym równego i odpowiedniego dostępu do podstawowej opieki zdrowotnej, niezależnie od czynników społeczno-ekonomicznych czy geograficznych. Dane geoprzestrzenne dotyczące placówek ochrony zdrowia i miejsca zamieszkania obywateli można wykorzystać do poprawy dostępności przestrzennej i czasowej, a przez to wyeliminowania dysproporcji w regionach tym zakresie.
Wymiar terytorialny/przestrzenny zabezpieczenia usług ochrony zdrowia jest jednym z głównych wątków realizowanych w ramach projektu Podstawowe Regiony Zabezpieczenia. W ramach projektu kluczowym jest poznanie i monitorowanie relacji między pacjentami a miejscami świadczenia usług ochrony zdrowia. Wyniki prowadzonych analiz będą stanowiły wkład merytoryczny dla decydentów, w tym m.in. Ministerstwa Zdrowia, wojewodów, samorządów w zakresie kształtowania systemu ochrony zdrowia, w celu jego optymalizacji.
