Profilaktyka i testowanie w kierunku HIV

Fakty dotyczące zakażenia HIV

Nie zakazisz się HIV:

mieszkając z osobą zakażoną;
korzystając ze wspólnych talerzy, szklanek, sztućców;
korzystając z tej samej łazienki (należy używać własnej szczoteczki do zębów i maszynki do golenia);
korzystając ze wspólnej toalety;
uprawiając sport, np. na basenie;
przez kichnięcie czy kasłanie (HIV nie przenosi się drogą kropelkową jak wirus grypy czy koronawirus);
przez ukąszenie komara (wirus w ciele komara ulega zniszczeniu);
poprzez dotyk, czy pocałunki;
poprzez pot, ślinę, łzy, mocz czy kał (jeśli nie ma domieszki krwi);
oddając krew (w Polsce używa się wyłącznie jednorazowego sprzętu);
podczas kontaktów towarzyskich i zawodowych.

Profilaktyka przedekspozycyjna (PrEP)

PrEP dostępna jest w Polsce od 2017 r. Wg szacunków, z tej formy profilaktyki farmakologicznej obecnie korzysta ok. 4 - 5 tys. osób. Leki stosowane w ramach PrEP są finansowane bezpośrednio przez pacjenta.

Leki stosowane w PrEP mogą być przepisane w określonych warunkach zdrowotnych pacjenta, a ich wdrożenie poprzedzone jest diagnostyką, w tym wykluczeniem zakażenia HIV. Realizacja profilaktyki przedekspozycyjnej polega na stosowaniu produktu leczniczego, mogącego mieć również skutki uboczne u osoby zdrowej. Wymaga utrzymania wysokiego poziomu adherencji (dostosowania się do zaleceń lekarza) w celu zapewnienia efektywności stosowania PrEP i uzyskania zakładanego celu, wiąże się też z regularnymi wizytami i kontrolami lekarskimi, które obejmują systematyczne badania w kierunku HIV i innych zakażeń przenoszonych drogą płciową, poradnictwo w zakresie stosowania bezpieczniejszych technik w kontaktach seksualnych, jak też monitorowanie działań niepożądanych przyjmowanego leku. Dlatego zastosowanie profilaktyki przedekspozycyjnej powinno być poprzedzone wizytą lekarską i odpowiednim przygotowaniem pacjenta do stosowania tego rodzaju profilaktyki, zgodnie z Rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS.

Czytaj więcej o PrEP:

Poekspozycyjna profilaktyka zakażenia HIV (PEP) – postępowanie w nagłych przypadkach

Zakażeniu HIV wypadkowemu można zapobiec stosując poekspozycyjną profilaktykę zakażenia HIV (PEP), polegającą na przyjmowaniu leków antyretrowirusowych w sytuacjach, gdy dojdzie do kontaktu z materiałem potencjalnie zakaźnym. Celem tego rodzaju profilaktyki jest zminimalizowanie ryzyka zakażenia HIV.

W sytuacjach pozazawodowego wypadkowego narażenia na zakażenie HIV, takich jak gwałt, zakłucie igłą niewiadomego pochodzenia lub inne zdarzenia natychmiast zgłoś się do szpitala zakaźnego, prowadzącego terapię antyretrowirusową.

Im szybciej przyjmie się leki antyretrowirusowe (najlepiej w ciągu 2 – 3 godzin po zdarzeniu), tym większa szansa na uniknięcie zakażenia. Według najnowszego stanu wiedzy profilaktyka jest najbardziej skuteczna, jeśli zostanie wdrożona do 48 godzin od zdarzenia.

Listę takich szpitali wraz z całodobowymi telefonami znajdziesz na stronie aids.gov.pl w zakładce Sytuacje nagłe

W przypadku długiego oczekiwania lub braku możliwości kontaktu telefonicznego zgłoś się bezzwłocznie do wybranej przez siebie placówki medycznej z listy lub dowolnej Kliniki Chorób Zakaźnych.

Ważne! Czas od zdarzenia do przyjęcia leków jest bardzo istotny!

Pamiętaj

Udzielając pomocy zachowaj ostrożność – HIV możesz się zakazić przez bezpośredni kontakt z krwią zakażonych osób, kiedy u Ciebie jest przerwana ciągłość skóry (skaleczenia, rany);
Zabiegi kosmetyczne i tatuaże wykonuj tylko u wykwalifikowanych osób, w sprawdzonych miejscach;
Nie pożyczaj maszynki do golenia, szczoteczki do zębów i innych przyborów kosmetycznych;
Jeśli używasz strzykawek i igieł – upewnij się, czy są sterylne;
Unikaj przygodnych kontaktów seksualnych.

W czasach, gdy istnieje skuteczna profilaktyka poekspozycyjna, wiedza co robić po wypadkowym narażeniu na zakażenie HIV ratuje zdrowie!

Czytaj więcej o PEP:

Test na HIV

Zakażenie HIV może nie powodować charakterystycznych objawów ani dolegliwości przez wiele lat. W tym czasie nawet w badaniach okresowych (wykonywanych np. do pracy) lub w badaniach podstawowych może nie być żadnych odchyleń od normy. Jedynym sposobem, aby to sprawdzić, jest wykonanie testu w kierunku HIV. #jedynytakitest

Gdzie zrobisz test w kierunku HIV

bezpłatnie, anonimowo i bez skierowania - w jednym z punktów konsultacyjno-diagnostycznych (PKD), które działają w każdym województwie. W większości z nich możesz też wykonać testy w kierunku HIV, kiły i HCV wraz z poradnictwem okołotestowym, prowadzonym przez certyfikowanych doradców. Rozmowa ma charakter poufny i prowadzona jest w przyjaznej dla klienta atmosferze. Wyniki testów w PKD wydawane są na podstawie numeru badania i hasła, które ustala się podczas badania. Wyniki odbiera się osobiście. Adresy oraz godziny funkcjonowania punktów znajdziesz na stronie: aids.gov.pl, w zakładce „Testy”

w publicznych placówkach medycznych podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) - od maja 2025 r. testy w kierunku HIV są dostępne w ramach POZ, bez skierowania i bezpłatnie. Nie są anonimowe.
W prywatnych placówkach medycznych - wiele placówek oferuje testy w kierunku HIV, ale zazwyczaj są one płatne i nie są wykonywane anonimowo.
Samodzielnie, korzystając z testu do wykonania w domu. Można go kupić w aptekach i sklepach internetowych. Jest to jedna z opcji diagnostycznych, ale zaleca się konsultację z lekarzem lub doradcą w przypadku pozytywnego wyniku.

Kiedy wykonać test w kierunku HIV

Chorujesz na jakąkolwiek infekcję przenoszoną drogą płciową;
Planujesz prokreację (dotyczy to zarówno kobiet, jak i mężczyzn) lub jesteś w ciąży;
Chociaż raz w swoim życiu miałaś/miałeś sytuację narażającą na ryzyko zakażenia;
Kiedykolwiek miałaś/miałeś uraz z naruszeniem ciągłości tkanek;
Kiedykolwiek miałaś/miałeś wykonywane zabiegi przy użyciu niesterylnego sprzętu lub niemedyczne iniekcje, np. podczas zażywania anabolików lub wykonywania tatuaży;
Przyjmujesz lub przyjmowałaś/przyjmowałeś w przeszłości substancje psychoaktywne;
Masz chorobę, która przebiega nietypowo, nie poddaje się leczeniu lub często nawraca;
Niepokoi Cię jakiekolwiek Twoje zachowanie z przeszłości, które mogło narazić Cię na zakażenie HIV.

Na czym polega test na HIV

Test polega na badaniu próbki krwi pobranej zazwyczaj z żyły w zgięciu łokciowym lub z opuszki palca.

Test nie wykrywa samego wirusa HIV, nie wykrywa też AIDS. Test wykrywa przeciwciała skierowane przeciwko wirusowi, produkowane przez układ odpornościowy osoby zakażonej HIV lub przeciwciała i jedno z białek wirusa (antygen p24). Wyprodukowanie przeciwciał w takiej ilości, aby mogły być wykryte testem wymaga czasu – ten czas nazywany jest okienkiem serologicznym.

Istnieją 2 rodzaje testów:

Testy III generacji – tzw. testy szybkie (kasetkowe) – pozwalają na wykrycie jedynie przeciwciał anty-HIV po 4-5 tygodniach od sytuacji ryzykownej oraz wykluczenie zakażenia najwcześniej po 12 tygodniach.
Testy IV generacji – umożliwiają wykrycie już po 2 tygodniach od zakażenia, jednego z białek wirusa – antygenu p24. Jednak w celu wykluczenia zakażenia badanie należy wykonać po 6 tygodniach od sytuacji ryzykownej , gdyż dopiero wtedy można wykryć przeciwciała anty-HIV1/2.

Aby wykonać test, nie musisz być na czczo.

Podlinkować: „Test na HIV – anonimowy, bezpłatny i bez skierowania”: https://www.youtube.com/watch?v=k4iwlyAlz9Y

Wynik negatywny

Wynik negatywny (ujemny) oznacza, że prawdopodobnie nie jesteś zakażony wirusem. Jednak 100% pewności uzyskasz dopiero, gdy od potencjalnego zakażenia do zrobienia testu minęło przynajmniej 6 tygodni. Dlatego właściwy termin wykonania testu powinieneś ustalić z lekarzem lub doradcą z punktu konsultacyjno-diagnostycznego.

Pobierz broszurę: Co teraz? Ujemny wynik testu w kierunku HIV

Wynik pozytywny

Pozytywny (dodatni) wynik testu należy zawsze potwierdzić testem potwierdzenia. Dopiero pozytywny wynik testu potwierdzenia oznacza zakażenie. Wówczas musisz jak najszybciej zgłosić się do lekarza specjalisty, który zajmuje się leczeniem osób zakażonych HIV.

Pobierz broszurę: Co dalej? Dodatni wynik testu w kierunku HIV