Eksperci zewnętrzni

W wybór projektów do dofinansowania mogą być zaangażowani eksperci zewnętrzni.  

Są to osoby posiadające specjalistyczną wiedzę w dziedzinach, których dotyczą programy. Ich zadaniem jest wspieranie instytucji w ocenie i wyborze projektów do dofinansowania.

Rola ekspertów

Powodem zaangażowania ekspertów może być np.:

• skomplikowana materia, której dotyczy oceniany projekt,
• waga decyzji związana z oceną projektu o znaczącym budżecie,
• złożoność weryfikacji przedsięwzięcia związana z liczbą podmiotów lub czasem realizacji.

Instytucja określa zasady współpracy, precyzuje rolę ekspertów w wyborze projektów do dofinansowania. Pomoc ekspertów może występować w dwóch wariantach: 

1. eksperci przedstawiają opinię na temat danego projektu lub jego wybranych elementów pracownikom właściwej instytucji lub innym oceniającym ekspertom.
2. eksperci dokonują oceny projektów polegającej np. na przyznawaniu określonej liczby punktów poszczególnym projektom i w rezultacie decydują o ich pozytywnej lub negatywnej ocenie.

Instytucja może zlecić ekspertowi ocenę całego projektu lub określonego zakresu, np. jego części finansowej, natomiast ocenę pozostałych jego elementów - zlecić innemu ekspertowi lub pracownikowi właściwej instytucji.

Wybór ekspertów

Ekspertów do udziału w wyborze projektów do dofinansowania wyznacza instytucja.

Opracowuje ona również zasady i zapewnia funkcjonowanie przejrzystego i konkurencyjnego systemu naboru kandydatów na ekspertów w ramach danego programu, a także organizuje sam nabór. Ogłoszenie o naborze jest publikowane na stronie internetowej instytucji.

Kto może zostać ekspertem

Eksperci wyznaczani są spośród kandydatów, którzy:

1. korzystają z pełni praw publicznych,
2. mają pełną zdolność do czynności prawnych,
3. nie zostali skazani prawomocnym wyrokiem za przestępstwo umyślne lub za umyślne przestępstwo skarbowe,
4. posiadają wiedzę, umiejętności, doświadczenie lub wymagane uprawnienia w dziedzinie objętej programem, w ramach której jest dokonywany wybór projektu,
5. posiadają wiedzę w zakresie celów i sposobu realizacji danego programu.

Ekspertem staje się tylko ta osoba, która znajduje się w wykazie kandydatów na ekspertów i podpisuje umowę z instytucją. Dodatkowym ważnym warunkiem korzystania z usług eksperta jest złożenie przez niego oświadczenia dotyczącego jego bezstronności.

Okres 2014-2020 przyniósł pewne zmiany w zakresie publikacji danych dotyczących ekspertów. Wykaz kandydatów na ekspertów znajduje się na stronie internetowej właściwej instytucji i zawiera następujące informacje:

1. imię i nazwisko;
2. adres poczty elektronicznej;
3. dziedzinę objętą danym programem operacyjnym, w której posiada wiedzę, umiejętności, doświadczenie lub wymagane uprawnienia.

Partnerzy 

Partnerstwo jest procesem, w którym biorą udział instytucje uczestniczące w realizacji programów operacyjnych na lata 2014-2020 oraz partnerzy na wszystkich etapach realizacji polityki spójności UE (tj. programowania, wdrażania, monitorowania i ewaluacji). Partnerzy uczestniczą m.in. w przygotowaniu naborów wniosków i sprawozdań z postępów oraz w monitorowaniu i ewaluacji programów. 

Celem partnerstwa jest poprawa efektywności i skuteczności wdrażania Funduszy Europejskich poprzez współpracę wszystkich uczestników procesu oraz wzajemne uzupełnianie się. 

Kogo zaliczamy do grona partnerów

Do grona partnerów zaliczyć można:

• władze miejskie oraz inne instytucje publiczne:
  • na poziomie krajowym, m.in.: przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego (Unia Metropolii Polskich, Związek Miast Polskich, Unia Miasteczek Polskich, Związek Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej, Związek Powiatów Polskich, Związek Województw Rzeczypospolitej Polskiej),
  • na poziomie lokalnym i regionalnym, m.in.: wójt, burmistrz lub prezydent miasta, zarząd powiatu czy zarząd województwa,
  • w obszarze szkolnictwa wyższego, m.in.: Rada Główna Instytutów Badawczych, Polska Akademia Nauk, Rada Główna Szkolnictwa Wyższego, Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich, reprezentanci wojewódzkich rad rektorów, przedstawiciele ośrodków badawczych,
  • inne instytucje publiczne odpowiedzialne za stosowanie zasad horyzontalnych, m.in. Pełnomocnik Rządu ds. Równego Traktowania;
• partnerzy społeczni, tj. organizacje pracodawców i pracowników;
• partnerzy gospodarczy, tj. izby gospodarcze, instytucje otoczenia biznesu, w tym parki technologiczne i inicjatywy parkowe, inkubatory technologiczne, akademickie inkubatory przedsiębiorczości, centra transferu technologii;
• podmioty reprezentujące społeczeństwo obywatelskie, m.in.: partnerzy działający na rzecz ochrony środowiska, organizacje pozarządowe oraz podmioty odpowiedzialne za promowanie włączenia społecznego i niedyskryminacji.

Przykładowy katalog partnerów został wskazany w Wytycznych w zakresie realizacji partnerstwa na lata 2014-2020.

Podstawy prawne

Obowiązek włączania partnerów w każdy etap prac związanych z realizacją programów wynika z tzw. rozporządzenia ogólnego, który jest najważniejszym aktem prawnym opisującym funkcjonowanie Funduszy Europejskich 2014-2020.

Kodeks partnerstwa przygotowany przez Komisję Europejską (przyjęty w formie aktu delegowanego, a więc obowiązujący dla wszystkich państw członkowskich) zawiera przepisy mające pomóc państwom członkowskim w przyjęciu i stosowaniu wspólnych standardów zasady partnerstwa.

Przepisy Kodeksu partnerstwa odnoszą się m.in. do współpracy z partnerami na każdym etapie realizacji polityki spójności (programowania, wdrażania, monitorowania i ewaluacji), procedur identyfikacji właściwych partnerów, w tym ich reprezentatywności, zasad i dobrych praktyk dotyczących m.in. angażowania właściwych partnerów w przygotowywanie naborów wniosków, przygotowywanie sprawozdań z postępów oraz monitorowanie i ewaluację programów operacyjnych.

Kodeks partnerstwa odnosi się także – co jest nowością w obecnym okresie programowania – do wzmacniania potencjału partnerów ze środków pomocy technicznej, by zapewnić im skuteczne uczestnictwo w przygotowaniu, wdrażaniu, monitorowaniu i ewaluacji programów operacyjnych. 

Zasada partnerstwa

Zasada partnerstwa to jedna z podstawowych reguł, na których opiera się programowanie, wdrażanie, monitorowanie i ewaluacja środków unijnych. 

Udział partnerów w realizacji polityki spójności wpływa pozytywnie na efektywność i skuteczność działań oraz wspiera m.in.: procesy planowania strategicznego czy przeprowadzania właściwej diagnozy sytuacji społeczno-gospodarczej. Odpowiednie planowanie i diagnoza są zaś niezbędne do tworzenia odpowiednich narzędzi służących realizacji założonych celów. 

Komitety monitorujące

Komitet monitorujący (KM) jest podstawową formą urzeczywistnienia zasady partnerstwa.

Komitet jest powoływany dla każdego programu w terminie 3 miesięcy od daty powiadomienia państwa członkowskiego o przyjęciu programu przez Komisję Europejską.

Instytucja Zarządzająca określa skład Komitetu tak, aby zapewnić równowagę udziału trzech stron: rządowej, samorządowej i partnerów spoza adminitracji. Jednocześnie gwarantuje równość szans kobiet i mężczyzn oraz niedyskryminację.

Co najmniej jedna trzecia członków to łącznie przedstawiciele organizacji związkowych, organizacji pracodawców, izb gospodarczych oraz organizacji pozarządowych i środowiska naukowego, zgodnie z przepisami ustawy o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020.

Komitet Monitorujący spotyka się przynajmniej raz w roku i dokonuje przeglądu programu. Jednym z kluczowych zadań Komitetu jest zatwierdzanie kryteriów oceny projektów zgłoszonych do dofinansowania z Funduszy Europejskich.