Szwajcaria, chociaż nie jest członkiem Unii Europejskiej, wspiera rozwój kilkunastu państw Wspólnoty (w tym Polski) poprzez specjalną pulę funduszy. Podpisanie umowy na II edycję Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy poprzedziły uzgodnienia pomiędzy Szwajcarią a UE. W czerwcu 2022 r. Szwajcaria i UE podpisały Memorandum of Understanding, w którym m.in. określono wysokość wsparcia dla tych kilkunastu krajów, na co będą przeznaczone środki i kto z nich skorzysta.

To kolejny program, który będziemy mogli wykorzystać do inwestycji wspierających rozwój gospodarczy i społeczny Polski. Jestem przekonany, że działania polskiego rządu w ramach naszego partnerstwa ze stroną szwajcarską przyczynią się do dalszego rozwoju i wzrostu konkurencyjności polskiej gospodarki

– powiedział minister funduszy i polityki regionalnej Grzegorz Puda podczas uroczystości podpisania umowy.

Minister MFiRP podkreślił, że cieszy się z dobrej współpracy z naszymi szwajcarskimi partnerami. Jak mówił, jest ona szczególnie ważna teraz, w obliczu zmian społecznych i gospodarczych wywołanych pandemią i rosyjską agresją na Ukrainę.

Jestem przekonana, że druga edycja Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy jeszcze bardziej wzmocni dotychczasowe doskonałe relacje między naszymi krajami, poprawi jakość życia mieszkańców Polski i przyczyni się do zmniejszania różnic społecznych i gospodarczych między regionami Polski

– podkreśliła sekretarz stanu ds. gospodarki Szwajcarii Helene Budliger Artieda.

Minister Puda poinformował, że aby wyrównywać szanse rozwojowe pomiędzy regionami, wsparcie otrzymają średnie miasta, które tracą funkcje społeczno-gospodarcze.

Wsparcie przeznaczymy także na konieczne do rozwoju polskiej gospodarki innowacje i badania naukowe. Pozwoli to naszej gospodarce wejść na wyższy poziom konkurencyjności i odporności na kryzysy

– zaznaczył szef MFiPR.

To już II edycja wsparcia rozwoju Polski z funduszy szwajcarskich. Pierwsza była realizowana w latach 2007-2017.

Kolejna edycja programu

W II edycji Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy planowana jest realizacja dwóch głównych  programów:

Polsko-Szwajcarski Program Rozwoju Miast – 278,7 milionów franków szwajcarskich (oraz dodatkowo 49,882 mln CHF wkładu krajowego);

Program Badania Naukowe i Innowacje – 35 milionów franków szwajcarskich (29 mln CHF na badania stosowane i 6 mln CHF na badania podstawowe oraz dodatkowo 6,176 mln CHF wkładu krajowego).

Umowa przewiduje także Pomoc Techniczną (w tym Fundusz Przygotowawczy) w wysokości 6,4 miliona franków szwajcarskich.

MFiPR będzie sprawować funkcję Krajowej Instytucji Koordynującej, czyli ministerstwo będzie czuwać nad wdrażaniem programu i osiągnięciem jego celów.

Wdrażanie (kwalifikowalność kosztów) II edycji Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy zakończy się w grudniu 2029 r.

Obecnie obie strony – polska i szwajcarska – wspólnie pracują nad szczegółami programów, które będą wdrożone w Polsce.

Kolejnym krokiem będzie podpisanie umów na poszczególne programy. Wtedy zostanie ogłoszony szczegółowy zakres wsparcia i rozpocznie się nabór wniosków. 

Wsparcie dla miast z Polsko-Szwajcarskiego Programu Rozwoju Miast

Wsparcie otrzyma kilkanaście średnich miast, które tracą funkcje społeczno-gospodarcze. Miasta, które zostaną objęte pomocą, będą wybrane w otwartym naborze. Operatorem programu będzie MFiPR.

Przykłady obszarów, które będą wspierane w programie:

• efektywność energetyczna;
• transport publiczny;
• gospodarka wodno-ściekowa;
• gospodarka odpadami;
• ochrona środowiska;
• ochrona zdrowia;
• kształcenie zawodowe;
• bezpieczeństwo;
• migracje i integracja społeczna;
• wzmocnienie społeczeństwa obywatelskiego.

Wsparcie dla badań naukowych i innowacji ze Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy

Wsparcie obszaru badań naukowych i innowacji to wspólna decyzja stron polskiej i szwajcarskiej.

Wynika to z pozytywnych doświadczeń, jakie mamy z pierwszej edycji. Zrealizowaliśmy w niej z sukcesem 31 partnerskich projektów badawczych. Uznaliśmy, że mamy w tej dziedzinie duży potencjał do dalszej współpracy

– mówi minister Grzegorz Puda.

Program będzie się składał z dwóch części:

• badania podstawowe – operatorem będzie szwajcarska agencja Swiss National Science Foundation;
• badania stosowane – operatorem będzie Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.

W programie badawczym, w części badań stosowanych, projekty mają być bilateralne, tzn. realizowane w partnerstwie przez instytucje i firmy z Polski i Szwajcarii, natomiast w części badań podstawowych przewidziane są projekty multilateralne (z udziałem także innych krajów UE).

Jak wykorzystaliśmy środki z pierwszej edycji programu

Pierwsza edycja Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy obejmowała lata 2007-2017. Polska otrzymała 489 milionów franków szwajcarskich (czyli prawie połowę środków, pula dla wszystkich krajów uczestniczących wyniosła 1 miliard CHF). Pieniądze były przyznane na podstawie umowy z 20 grudnia 2007 r. zawartej w Bernie pomiędzy rządem Szwajcarii a rządem RP.

Program zakończył się 14 czerwca 2017 r., po 10 latach od decyzji parlamentu szwajcarskiego o przyznaniu Polsce funduszy.

Z I edycji funduszy szwajcarskich dofinansowaliśmy 58 dużych projektów i ponad 1700 mniejszych m.in. w dziedzinie ochrony środowiska, innowacji w energetyce i działalności MŚP,  poprawy infrastruktury transportowej, profilaktyki zdrowotnej. Wsparcie otrzymały podmioty sektora publicznego i prywatnego oraz organizacje pozarządowe.

Dofinansowanie uzyskało pięć obszarów:

• rozwój regionalny i ochrona granic;
• środowisko i infrastruktura;
• sektor prywatny;
• nauka, zdrowie i pomoc społeczna;
• społeczeństwo obywatelskie i współpraca partnerska.

Ponad 43 proc. środków finansowych programu przeznaczyliśmy dla czterech słabiej rozwiniętych województw południowo-wschodniej Polski:

• lubelskiego;
• małopolskiego;
• podkarpackiego;
• świętokrzyskiego.

Wiele projektów zrealizowaliśmy w partnerstwie pomiędzy podmiotami (np. jednostkami naukowymi czy instytucjami) polskimi i szwajcarskimi.

Przykłady zrealizowanych inwestycji i projektów:

• usunięcie rakotwórczego azbestu z dachów domów w woj. małopolskim i lubelskim;
• wybudowanie w Lęborku jednej z najnowocześniejszych elektrociepłowni na biomasę;
• instalacja systemów solarnych w prywatnych budynkach;
• uzupełnienie taboru dla składów kolei regionalnych na trasie Malbork-Grudziądz oraz Warszawskiej Kolei Dojazdowej;
• modernizacja infrastruktury kolejowej na linii WKD;
• zainstalowanie defibrylatorów w pociągach kursujących na trasach województwa pomorskiego;
• wybudowanie  dworca  kolejowego w Legionowie (z udogodnieniami dla osób starszych i z niepełnosprawnościami) wraz z platformą autobusową i dwoma parkingami Park&Ride;
• poprawa infrastruktury drogowej w powiatach woj. lubuskiego, podlaskiego i mazowieckiego;
• badania polskich i szwajcarskich naukowców nad nanomateriałami dla bioenergetyki oraz wykorzystaniem technologii informatycznych w astrofizyce; efektem tej współpracy jest m.in. ponad 20 wniosków patentowych, szkolenia i staże;
• dofinansowanie ogólnopolskich programów profilaktycznych, których celem była poprawa zdrowia jamy ustnej, zapobieganie nadwadze i otyłości oraz chorobom przewlekłym; zapobieganie zakażeniom HCV, a także przeciwdziałanie uzależnieniom od alkoholu, tytoniu i środków psychoaktywnych; profilaktyką objęto ponad 1,6 mln osób.