EOG tworzą państwa UE oraz 3 kraje Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA):  Islandia, Liechtenstein i Norwegia. Celem EOG jest ustanowienie swobodnego przepływu towarów, kapitału, pracowników oraz usług między państwami członkowskimi.

Przyznanie przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię środków państwom członkowskim UE o niższych  wskaźnikach rozwoju jest jednym z elementów układu o utworzeniu EOG i umożliwia państwom-darczyńcom korzystanie ze swobód jednolitego rynku.

W zamian za udzielaną pomoc finansową, państwa-darczyńcy korzystają z dostępu do rynku wewnętrznego UE mimo, że nie są jej członkami.

Fundusze norweskie i EOG, są pulą odrębną od powszechnie rozpoznawalnych funduszy strukturalnych. Należy jednak podkreślić ich komplementarność względem tych ostatnich.
 

Obecnie realizowana jest trzecia edycja Funduszy norweskich i EOG ( lata 2014-2021). Poprzednie edycje objęły okresy 2004-2009 oraz 2009-2014.

Cele tych Funduszy norweskich i EOG

Głównymi celami Funduszy norweskich i EOG są:

1. przyczynianie się do zmniejszania różnic ekonomicznych i społecznych w obrębie EOG;
2. wzmacnianie stosunków dwustronnych pomiędzy państwami-darczyńcami a państwem-beneficjentem.

W zakończonej edycji 2009-2014 współpraca dwustronna rozwinęła się szczególnie w programach kulturalnych, programie badawczym i stypendialnym, ale też w sektorze środowiska czy spraw wewnętrznych.

Budżet i wykorzystanie środków

Do tej pory Polska wykorzystała ponad 1 miliard euro środków pochodzących z Norwegii, Islandii i Liechtensteinu.

Budżet dla Polski na edycję 2014-2021

Łączny budżet III edycji Funduszy norweskich i EOG wynosi 2 801,80 mln euro. Wsparcie przyznano 15 państwom-beneficjentom (państwom UE, które wstąpiły do niej od maja 2004 r. oraz Grecji i Portugalii).

Polska, z alokacją 809,3 mln euro, podobnie jak w poprzednich edycjach Funduszy, jest największym beneficjentem tych środków.

Kwoty przeznaczone na realizację poszczególnych programów są zróżnicowane i zamykają się (w przypadku programów zarządzanych przez stronę polską) w przedziale od 20 do 140 mln euro.

Największe wsparcie przewidziano w umowach międzyrządowych z państwami-darczyńcami dla obszarów środowiska (140 mln euro), badań naukowych (110 mln euro) i rozwoju lokalnego (100 mln euro). Imponujące kwoty (odpowiednio 85 i 75 mln euro) przeznaczone zostaną na rozwój przedsiębiorczości i innowacji oraz nowe przedsięwzięcia w obszarze kultury. Fundusze norweskie i EOG wesprą też obszar sprawiedliwości, spraw wewnętrznych, edukacji i zdrowia.

Ważnym aspektem wdrażania Funduszy norweskich i EOG pozostaje w ich III edycji wzmacnianie relacji dwustronnych z państwami-darczyńcami. Służyć temu będą środki Funduszu Współpracy Dwustronnej (ponad 16 mln euro), przeznaczone na działania realizowane wspólnie przez instytucje polskie i z państw-darczyńców.