Nowe mechanizmy polityki rozwoju realizują zapisy Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju w zakresie konsolidacji systemu zarządzania rozwojem Polski i etapowego wprowadzania systemu zintegrowanych strategii – krajowej, wojewódzkiej i lokalnej.

Współpraca to podstawa

Zmiany mają trzy cele. Po pierwsze, szykujemy grunt prawny pod nowe rozdanie unijnych funduszy. Po drugie, wpisujemy do ustawy nowe instrumenty polityki regionalnej, które wzmacniają partnerstwo rządu z samorządami. Po trzecie, ściśle wiążemy planowanie społeczno-gospodarcze z przestrzennym – mówi Małgorzata Jarosińska-Jedynak, minister funduszy i polityki regionalnej.

Wzmocnienie zarządzania rozwojem Polski na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym to główny cel ustawy. Nowelizacja wprowadza nowy system dokumentów strategicznych. Dokumenty przygotowywane na krajowym, regionalnym i lokalnym poziomie zarządzania, będą ze sobą powiązane i spójne. Ich wzajemna integracja odnosić się będzie zarówno do treści, celów jak i ich realizacji, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów strategicznej interwencji, czyli z różnych względów najsłabiej rozwiniętych, zagrożonych marginalizacją, terenów w naszym kraju.

Koncepcja rozwoju kraju i strategia województwa

Na poziomie krajowym i regionalnym wzmocnione będzie powiązanie między programowaniem społeczno-gospodarczym i planowaniem przestrzennym. Zakłada się odejście od długookresowej strategii rozwoju kraju i koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju. Wprowadza natomiast koncepcję rozwoju kraju, jako dokumentu identyfikującego globalne trendy rozwojowe w długiej perspektywie. Głównym dokumentem określającym politykę rozwoju i zasady jej realizacji będzie strategia średniookresowa, czyli Strategia na rzecz Odpowiedzianego Rozwoju.

Jeden dokument – strategia rozwoju województwa – powinien określać, w jakim kierunku będzie rozwijać się dane województwo. W kolejnym kroku przestaną obowiązywać plany zagospodarowania przestrzennego województw, a strategie zostaną mocniej osadzone w problematyce związanej z rozwojem przestrzennym. Te zmiany wejdą w życie dopiero po 2025 r., co umożliwi zakończenie prac nad trwającą obecnie aktualizacją strategii województw pod nowy okres programowania UE po 2020 r.

Nowe instrumenty polityki regionalnej

Kontrakt programowy, sektorowy i porozumienie terytorialne to elementy nowego podejścia do uzgadniania działań rozwojowych z samorządami województw. Kontrakt programowy powiązany zostanie z dofinansowaniem i warunkami wykorzystania środków UE, kontrakt sektorowy będzie stanowił mechanizm uzgadniania zakresu ukierunkowanych terytorialnie działań sektorowych podejmowanych przez poszczególnych ministrów właściwych w ich programach rozwoju. Oba rodzaje kontraktów będą zawierane pomiędzy stroną rządową a samorządami województw. Porozumienie terytorialne ma służyć przede wszystkim uzgadnianiu i podejmowaniu działań istotnych z punku widzenia społeczności lokalnych (danej gminy, kilku gmin lub powiatu).

Lokalne i ponadlokalne programowanie rozwoju

Na poziomie lokalnym wprowadza się strategię rozwoju gminy. Wiele samorządów przygotowywało tego typu strategie, niemniej jednak nie były one osadzone w przepisach prawnych. Zakłada się, że strategia będzie nieobligatoryjna – nie każda gmina ma potrzebę posiadania takiej strategii. Rozwiązanie to będzie wykorzystywane w przypadku większych ośrodków miejskich. Wprowadza się również strategię rozwoju ponadlokalnego, dotyczącą kilku samorządów. Możliwość przygotowania wspólnej strategii odpowiada na potrzebę planowania działań rozwojowych wykraczających (lub oddziałujących) poza granice administracyjne jednostki terytorialnej. Oba rozwiązania umożliwią przygotowanie dokumentów, stanowiących ramy strategiczne dla aplikowania o środki unijne.

Zaproponowane zmiany w ustawie umożliwią również przygotowanie dokumentów związanych z wykorzystaniem funduszy UE na lata 2021-2027. Z jednej strony są to dokumenty stanowiące ramy strategiczne dla planowanych działań rozwojowych (omówione wyżej strategie rozwoju przygotowywane na poziomie krajowym, w województwach oraz w gminach). Z drugiej - tzw. dokumenty programowe związane bezpośrednio z inwestowaniem środków UE po 2020 roku, czyli Umowa Partnerstwa, programy operacyjne na poziomie krajowym i regionalnym.