Unia Europejska musi dziś przedefiniować pojęcie odporności – nie jako zachowanie obecnego stanu, lecz jako zdolność do adaptacji i transformacji, zwłaszcza w obliczu wyzwań na wschodnich granicach. Regiony przygraniczne, takie jak te we wschodniej Polsce, pokazują, że mogą stać się strategicznymi miejscami i rozwoju dzięki inwestycjom i współpracy transgranicznej. Mają one szczególny potencjał, aby wzmocnić strategiczną odporność całej Unii. Musimy je postrzegać nie jako obszary peryferyjne, ale jako przestrzenie innowacji i współpracy międzynarodowej

– mówiła wiceministra Monika Sikora podczas panelu „Odporność regionalna: perspektywa polityczna”.

Wiceministra Sikora przypomniała, że Europa stoi dziś w obliczu wielu wyzwań – geopolitycznych, klimatycznych, demograficznych i gospodarczych. W tym kontekście odporność UE oznacza nie tylko zdolność do przetrwania kryzysów, ale przede wszystkim gotowość do transformacji, adaptacji i strategicznego wykorzystania zasobów.

Deklaracja Warszawska – wspólny głos państw UE

Seminarium ESPON było także okazją do przypomnienia o wspólnej Deklaracji Warszawskiej, podpisanej 21 maja br. przez ministrów i przedstawicieli państw członkowskich UE. Dokument ten zawiera kluczowe postulaty dotyczące przyszłości polityki spójności, polityki miejskiej i rozwoju terytorialnego po 2027 roku.

Wśród najważniejszych przesłań Deklaracji znalazły się:

• potrzeba projektowania polityk unijnych w sposób wrażliwy terytorialnie, z uwzględnieniem lokalnych i regionalnych uwarunkowań;
• wzmocnienie roli władz lokalnych i regionalnych jako współtwórców polityk, a nie jedynie wykonawców;
• konieczność strategicznego/terytorialnego podejścia do reform i inwestycji – opartego na lokalnej wiedzy, współpracy i dostępności zasobów.

Polskie doświadczenia na tle Europy

Przykłady z Polski pokazują, jak regiony graniczne mogą skutecznie odpowiadać na kryzysy – takie jak agresja Rosji na Ukrainę. Inwestycje w infrastrukturę o podwójnym zastosowaniu, bezpieczeństwo i logistykę na wschodniej granicy UE to konkretne przykłady działań, które wzmacniają odporność nie tylko kraju, ale całej wspólnoty europejskiej.

Regiony przygraniczne to nie wyzwania do „zarządzania”, lecz zasoby do strategicznego wykorzystania

– mówiła wiceministra Sikora.

Potrzebujemy elastycznych ram polityk i finansowania, które pozwolą tym obszarom pełnić rolę liderów innowacji, bezpieczeństwa i rozwoju. Dziś ich rola jest ważniejsza niż kiedykolwiek wcześniej.

Wspólna wizja, wspólna odpowiedzialność

Seminarium ESPON zakończyło się wezwaniem do dalszej współpracy pomiędzy państwami członkowskimi, Komisją Europejską, regionami i miastami w budowania odporności regionów przygranicznych. Wymaga to nie tylko wspólnej wizji, ale także konkretnych narzędzi, partnerstw i zaangażowania wszystkich szczebli zarządzania.

Przyjęcie Deklaracji Warszawskiej oraz intensywny dialog z Komisją Europejską i OECD pokazują, że Polska prezydencja w Radzie UE skutecznie postawiła temat terytorialnej spójności i roli regionów przygranicznych w centrum europejskiej debaty.

Czym jest ESPON?

ESPON (European Observation Network for Territorial Development and Cohesion) to międzynarodowy program badawczy finansowany z funduszy Unii Europejskiej. Jego celem jest wzmacnianie efektywności polityki spójności poprzez opracowywanie i rozpowszechnianie wyników badań w zakresie trendów w rozwoju społeczno-gospodarczym i przestrzennym regionów, miast i innych jednostek terytorialnych w 27 państwach członkowskich UE oraz 4 państwach partnerskich: Islandii, Liechtensteinie, Norwegii i Szwajcarii.