Dopuszczalny jest każdy dowód legalnego wywozu. Sprzedawca przedmiotu powinien być w stanie podać informacje o pochodzeniu dobra kultury (np. gdzie zostało kupione lub pozyskane). Brak jakichkolwiek informacji o proweniencji może budzić wątpliwości co do legalności jego pozyskania i w konsekwencji może skutkować odrzuceniem wniosku.

Gdy wywóz dokonywany jest z państwa trzeciego (nienależącego do UE), w którym jest obowiązek uzyskania pozwolenia na wywóz danego rodzaju robra kultury, wnioskodawca powinien dołączyć do wniosku o pozwolenie na przywóz odpowiednie pozwolenie wywozowe. Jeżeli istnieje powód, dla którego wywozu dokonano w sposób legalny bez pozwolenia, wnioskodawca powinien dołączyć do wniosku wyjaśnienia, dlaczego tak się stało (np. wywozu dokonano przed wejściem w życie przepisów nakazujących uzyskanie pozwolenia na wywóz). Każdy przypadek jest rozpatrywany indywidualnie.

Wnioskodawca ma obowiązek dołączyć do wniosku zdjęcia obiektu (zob. załącznik I do rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2021/1079 z dnia 24 czerwca 2021 r.).

Standardowy formularz wniosku o pozwolenie na przywóz w systemie ICG obejmuje również oświadczenie, że twierdzenia zawarte we wniosku są prawdziwe oraz że wnioskodawca dołożył należytej staranności, by upewnić się, że dobro kultury, które zamierza przywieźć na teren UE, zostało legalnie wywiezione z kraju pochodzenia.

Inne rodzaje dokumentów, które można dołączyć do wniosku o pozwolenie na przywóz:

• dokumentacja celna będącą dowodem wcześniejszych przemieszczeń dobra kultury;
• faktury sprzedaży;
• dokumenty ubezpieczeniowe;
• dokumenty transportowe;
• sprawozdania na temat stanu;
• tytuły własności, w tym testamenty poświadczone notarialnie albo testamenty sporządzone odręcznie, których ważność stwierdzono na podstawie przepisów prawnych państwa, w którym zostały sporządzone;
• oświadczenia złożone pod przysięgą przez eksportera, sprzedawcę lub inną osobę trzecią, które sporządzono w państwie trzecim i zgodnie z jego przepisami prawnymi, potwierdzające datę, w której dobro kultury opuściło państwo trzecie, w którym powstało lub zostało odkryte, lub inne wydarzenia uzasadniające jego legalny wywóz z tego państwa;
• wyceny ekspertów;
• publikacje muzeów, katalogi wystaw; artykuły w czasopismach powiązanych tematycznie;
• katalogi aukcyjne, reklamy i inne sprzedażowe materiały promocyjne;
• dowody fotograficzne lub kinematograficzne potwierdzające legalność wywozu dobra kultury z kraju będącego przedmiotem zainteresowania lub umożliwiające ustalenie, kiedy dobro kultury się tam znajdowało lub kiedy opuściło terytorium tego kraju.

Należy pamiętać, że formalnie strona jest zobowiązana do załączenia wraz z wnioskiem jedynie zdjęć obiektu oraz pozwolenia na wywóz dobra kultury wydanego przez kraj trzeci. Wymienione wyżej dokumenty (np. faktury, dokumenty ubezpieczeniowe itd.) nie są konieczne do rozpatrzenia wniosku. Jednakże mogą się one przyczynić do szybszego, pozytywnego rozstrzygnięcia sprawy.

Tak, numer EORI może zostać przyznany osobie fizycznej, gdy przewidują to przepisy. Tak jest właśnie w przypadku rozporządzenia wykonawczego Komisji (2021/1079), zgodnie z którym numer EORI musi być podany we wniosku o pozwolenie na przywóz oraz w oświadczeniu importera w sprawach dotyczących dóbr kultury. Osoby fizyczne mogą składać wnioski o pozwolenie na przywóz dóbr kultury oraz składać oświadczenia o ich imporcie, a zatem mogą również otrzymać numer EORI.

Więcej informacji na temat EORI 

Instrukcja, jak uzyskać numer EORI 

Na potrzeby rozporządzenia 2019/880 „przywóz” oznacza dopuszczenie dóbr kultury do obrotu lub objęcie dóbr kultury specjalnymi procedurami celnymi: składowaniem (obejmującym składowanie w składach celnych i wolnych obszarach celnych), szczególnym przeznaczeniem (obejmującym odprawę czasową i końcowe przeznaczenie) oraz uszlachetnianiem czynnym.

W zależności od dobra kultury importer musi uzyskać pozwolenie na przywóz lub złożyć oświadczenie importera organowi celnemu państwa członkowskiego, w którym dobro kultury jest po raz pierwszy objęte jedną z wyżej wymienionych procedur celnych.

Rozporządzenie zwalnia z wymogu uzyskania pozwolenia na przywóz lub złożenia oświadczenia importera w następujących przypadkach:

• gdy dobra kultury, o których mowa, są towarami powracającymi, tj. towarami, które przed wywozem miały status towarów unijnych i spełniają warunki określone w art. 203 ust. 1 rozporządzenia 952/2013 (Unijnego kodeksu celnego) dotyczące zwolnienia z należności celnych po ich powrocie i dopuszczeniu do obrotu w Unii (co do zasady w ciągu 3 lat);
• gdy dobra są objęte procedurą odprawy czasowej w celach edukacyjnych, naukowych lub badawczych;
• gdy dobra kultury są wysłane przez organ publiczny państwa trzeciego do miejsca zabezpieczenia w UE w celu zapobieżenia ich nieuchronnemu zniszczeniu; oraz
• gdy dobra, które normalnie musiałyby uzyskać pozwolenie na przywóz, są objęte procedurą odprawy czasowej w celu wystawienia ich na sprzedaż na komercyjnych targach sztuki (zamiast pozwolenia będzie wymagane jedynie oświadczenie).

Pozwolenie na przywóz to zezwolenie umożliwiające przywóz dóbr kultury wymienionych w części B załącznika do rozporządzenia (przedmioty archeologiczne i części rozczłonkowanych zabytków, które mają ponad 250 lat) do Unii. Pozwolenie można uzyskać, składając wniosek do właściwego organu w państwie członkowskim, do którego mają zostać przywiezione dobra.

Wnioski o pozwolenie na przywóz są rozpatrywane na podstawie dokumentów dołączonych przez wnioskodawcę do wniosku, które świadczą o tym, że dobro kultury wyjechało z kraju pochodzenia legalnie (zgodnie z art. 4 rozporządzenia 2019/880).

W przypadku dóbr kultury wymienionych w części C załącznika do rozporządzenia 2019/880 należy przedłożyć organom celnym oświadczenie importera. Jak wskazano w art. 5, składa się ono z podpisanego oświadczenia posiadacza danych dóbr kultury dotyczącego ich legalnego wywozu z państwa trzeciego oraz ze znormalizowanej części szczegółowo opisującej dobra kultury. Dokumenty potwierdzające, jeśli są wymagane, takie jak pozwolenia na wywóz z państwa trzeciego, nie muszą być przesyłane do systemu w celu złożenia oświadczenia importera, muszą jednak znajdować się w posiadaniu posiadacza dóbr na wypadek, gdyby został poproszony przy odprawie celnej o wykazanie legalnego wywozu.

Legalność wywozu jest określana na podstawie zasad i przepisów kraju, w którym obiekt został stworzony i/lub odkryty, które obowiązywały w momencie wywozu. Alternatywnie, gdy kraj, w którym dobro zostało stworzone i/lub odkryte nie może być ustalony z pewnością lub gdy kraj jest znany, ale dobro kultury zostało wywiezione stamtąd przed 24 kwietnia 1972 r., importer ma możliwość udowodnienia zamiast tego legalnego wywozu z ostatniego kraju, w którym dobro znajdowało się na stałe przez co najmniej 5 lat przed jego wysyłką do Unii. W tym miejscu należy zauważyć, że „ostatni kraj, w którym dobro znajdowało się przez okres dłuższy niż 5 lat” niekoniecznie musi być państwem trzecim; może to być również państwo członkowskie, jeżeli dobro kultury znajdowało się tam w przeszłości, a następnie zostało powrotnie wywiezione. Na przykład dobro kultury wymagające uzyskania pozwolenia na przywóz zostało wywiezione z kraju, w którym powstało 70 lat temu, i przewiezione do Stanów Zjednoczonych przez amerykańskiego kolekcjonera; dziesięć lat temu zostało sprzedane przez spadkobierców kolekcjonera galerii sztuki we Francji; trzy lata temu zostało sprzedane przez galerię sztuki i wywiezione do Japonii, skąd zostanie wysłane do UE. Importer nie może znaleźć żadnej dokumentacji, ponieważ obiekt dawno temu opuścił państwo trzecie, w którym powstał. Ma jednak możliwość udowodnienia wywozu z ostatniego kraju, w którym to dobro kultury znajdowało się przez okres dłuższy niż 5 lat, w tym przypadku z Francji. Wnioskodawca powinien zwrócić się do francuskiego sprzedawcy, a ten z kolei powinien dostarczyć mu dowodów, że dany przedmiot należał do amerykańskiego kolekcjonera przez ponad 70 lat.

Należy pamiętać, że dotyczy to również krajów, które były państwami członkowskimi w przeszłości, lecz w momencie przywozu do Unii już nimi nie są. Przykład: dobro kultury powstało w starożytnej cywilizacji, która obejmowała swoim zasięgiem obecne terytoria trzech różnych krajów i trudno jest ustalić, w którym z nich zostało dobro powstało i/lub zostało odkryte. Importer może jednak wykazać, że przez 8 lat dobro znajdowało się w Wielkiej Brytanii, gdy była ona jeszcze państwem członkowskim UE, i jest to ostatni kraj, w którym dobro znajdowało się przez okres dłuższy niż 5 lat. W takim przypadku importer będzie miał możliwość udowodnienia legalnego wywozu z Wielkiej Brytanii.

Innymi słowy, mamy dobro kultury, co do którego nie ma dowodów, że legalnie opuściło ono państwo, w którym powstało/zostało odkryte, a dodatkowo sprzedawca nie wie, gdzie obiekt znajdował się cały ten czas, ani nie ma żadnych dowodów na jego lokalizację gdziekolwiek na świecie przez okres dłuższy niż 5 lat.

Biorąc pod uwagę, że dowód legalnego wywozu z państwa trzeciego jest wymagany przede wszystkim w celu uzyskania pozwolenia na przywóz, a pozwolenia na przywóz są wymagane w przypadku przedmiotów archeologicznych i części rozczłonkowanych antyków – czyli dziedzictwa kulturowego szczególnie zagrożonego, którego wywóz jest objęty zakazami i ograniczeniami w niemal wszystkich krajach – brak jakichkolwiek informacji o [legalnym] pochodzeniu w takim przypadku mógłby wskazywać na skradziony antyk i/lub produkt z nielegalnych wykopalisk. Należy stwierdzić, że kupowanie takiego przedmiotu jest ryzykowne.

Należy uznać w takim razie, że w takiej sytuacji importer nie jest w stanie udokumentować legalnego pochodzenia dobra kultury, co może stanowić przeszkodę do wydania pozwolenia na przywóz.

Przedmioty archeologiczne są rodzajem antyków. Może więc dziwić, że istnieje osobna kategoria dla konkretnych antyków, takich jak inskrypcje, monety i grawerowane pieczęci.

Główną różnicą pomiędzy przedmiotami archeologicznymi z kategorii (c) a przedmiotami z kategorii (e) jest to, że te drugie to antyki stosunkowo niewielkich rozmiarów, które mogły być w przeszłości powielane w dużych ilościach i które mogą mieć bardzo podobny wygląd, np. może być bardzo trudno odróżnić jednego srebrnego denara wybitego za panowania tego samego cesarza rzymskiego od innego lub jedną starożytną egipską pieczęć ze skarabeuszem od innej.

Biorąc pod uwagę łatwość w przemieszczaniu takich przedmiotów oraz fakt, że niektóre z nich miały być przedmiotem powszechnego użytku już w momencie ich powstania, uznaje się, że w pewnych przypadkach ustalenie ich dokładnego pochodzenia byłoby bardzo trudne, a nawet niemożliwe.

Z tego powodu przepisy przewidują szereg ułatwień dla importerów, z których najbardziej znaczącym jest to, że aby przywieźć te antyki do Unii, wymagane jest jedynie oświadczenie importera – zamiast pozwolenia na przywóz – oraz że w przypadku każdego przedmiotu obowiązuje próg wartości powyżej 18 000 EUR. Ponadto w przypadku monet można przywieźć więcej niż jedną podobną monetę na podstawie jednego oświadczenia importera. Do oświadczenia importera można dołączyć grupowe zdjęcia monet.

Należy jednak zauważyć, że jeżeli importer zamierza – z jakiegokolwiek powodu, np. w celu zwiększenia prestiżu przedmiotu – ubiegać się o pozwolenie na przywóz dla przedmiotów kategorii (e), które można by uznać za produkty wykopalisk lub odkryć podwodnych i w związku z tym sklasyfikować również jako przedmioty należące do kategorii (c), może on legalnie ubiegać się o takie pozwolenie i je uzyskać.

Ani importer z UE, ani właściwy organ UE czy służby celne nie ustalają znaczenia danego przedmiotu w kontekście archeologicznym, prehistorycznym, historycznym, literackim, artystycznym lub naukowym. Tylko przepisy i regulacje państwa trzeciego decydują, czy dane dobro kultury ma dla niego „znaczenie”.

Przez “wprowadzenie” należy rozumieć fizyczne wprowadzenie dobra kultury na obszar celny Unii za pomocą dowolnego środka transportu. W szczególności termin „wprowadzenie” obejmuje  dobra przewożone tranzytem przez terytorium Unii.

Jest to istotne, ponieważ tranzyt nie należy do procedur celnych zdefiniowanych jako „przywóz” w rozporządzeniu, a dobra w tranzycie nie będą podlegać obowiązkowi przedstawienia służbom celnym pozwoleń na przywóz ani oświadczeń importera. Innymi słowy, zakres słowa „wprowadzenie” jest szerszy niż zakres słowa „przywóz”.

Prawo, które rozstrzyga, czy dobro kultury opuściło legalnie terytorium państwa trzeciego, w którym powstało lub zostało odkryte – a zatem czy można je wprowadzić na terytorium Unii – to prawo danego państwa trzeciego.

Na przykład, jeżeli wywóz przedmiotów archeologicznych z Chin jest zabroniony na podstawie prawa chińskiego, wówczas ich wprowadzenie do państwa członkowskiego X również będzie zabronione, nawet jeśli przepisy państwa członkowskiego X nie zabraniają ani nie ograniczają handlu chińskimi przedmiotami archeologicznymi.

W tym miejscu należy dokonać dwóch rozróżnień:

(a) jeżeli dobro kultury znajduje się obecnie w kraju, w którym powstało/zostało odkryte i jest stamtąd wywożone do Unii: stosuje się prawo aktualnie obowiązujące w tym kraju;

(b) z drugiej strony, jeżeli dobro kultury zostało w przeszłości wywiezione z kraju, w którym powstało/zostało odkryte, a obecnie znajduje się w innym państwie trzecim i jest z niego wywożone do Unii, wówczas należy brać pod uwagę prawo obowiązujące w momencie wywozu z kraju,
w którym powstało/zostało odkryte. Przykładowo, gdyby w tamtym czasie nie obowiązywało prawo ograniczające wywóz z państwa trzeciego, przywóz dóbr kultury do Unii byłby legalny.

Podstawowym założeniem rozporządzenia, określonym w jego art. 3(1), jest zakaz wprowadzania na teren Unii dóbr kultury, które zostały nielegalnie wyprowadzone z państwa trzeciego, w którym powstały i/lub zostały odkryte.

Zasada ogólnego zakazu ma zastosowanie do wszystkich kategorii dóbr kultury wymienionych w części A załącznika do rozporządzenia. Część A obejmuje wszystkie kategorie wymienione w art. 1 Konwencji UNESCO z 1970 r. (Konwencja UNESCO dotycząca środków zmierzających do zakazu i zapobiegania nielegalnemu przywozowi, wywozowi i przenoszeniu własności dóbr kultury, podpisana w 1970 r. w Paryżu, stanowiła główne źródło inspiracji dla rozporządzenia 2019/880, ponieważ jest to najczęściej ratyfikowany międzynarodowy instrument przeciwko nielegalnemu obrotowi dobrami kultury oraz z uwagi na fakt, że rozporządzenie obejmuje swoim zakresem wszystkie państwa trzecie).

W przeciwieństwie do części B i C (Części B i C załącznika do rozporządzenia stanowią podzbiory części A tego załącznika, z tą różnicą, że zawierają progi wieku i wartości dla kategorii dóbr kultury wymienionych w tym załączniku) załącznika do rozporządzenia, część A nie ustala minimalnego wieku ani limitów wartości, z wyjątkiem antyków, takich jak inskrypcje, monety lub pieczęcie, a także starych mebli (>100 lat).

Nie oznacza to jednak, że ograniczenia wiekowe i/lub dotyczące wartości w ogóle nie obowiązują.
W każdym przypadku są one ustalane na podstawie prawa państwa trzeciego.

Na przykład, jeżeli wywóz z Kostaryki przedmiotu archeologicznego odnalezionego na terytorium tego kraju, który ma ponad 100 lat, jest zabroniony na podstawie prawa kostarykańskiego, wówczas jego wprowadzenie do Unii również będzie zabronione, nawet jeśli prawo Unii i/lub prawo państwa członkowskiego, do którego został wprowadzony, ograniczałoby jedynie handel dobrami kultury mającymi ponad 250 lat.

Z drugiej strony zakres części A również nie jest całkowicie otwarty, w tym sensie, że gdyby państwo trzecie na mocy swoich przepisów o ochronie dziedzictwa kulturowego zakazało wywozu ze swojego terytorium innych kategorii dóbr, które nie są wymienione w części A, ich wprowadzenie do Unii byłoby legalne.

Pozwolenia na przywóz i oświadczenia importerów będą zarządzane centralnie, przy pomocy nowoczesnego elektronicznego systemu zarządzania obsługiwanego centralnie przez Komisję
i dostępnego dla wszystkich właściwych organów kulturalnych i organów celnych UE oraz podmiotów ubiegających się o pozwolenia na przywóz lub składających oświadczenia importerów.

System będzie działał bez wykorzystania papieru, a składanie wniosków o pozwolenia, ich przetwarzanie i podpisywanie elektroniczne oraz sporządzanie oświadczeń i przesyłanie ich do służb celnych będzie się odbywać za pośrednictwem platformy TRACES NT, z której obecnie korzysta Dyrekcja Generalna ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności (SANTE) Komisji Europejskiej w procesie certyfikacji produktów rolnych.

System będzie kompatybilny z istniejącym środowiskiem Single Window CERTEX, co umożliwi połączenie systemów informatycznych służb celnych z ICG oraz weryfikację istnienia i, w przypadku kontroli celnej, treści odpowiednich dokumentów. Jego uruchomienie planowane jest na 28 czerwca 2025 r.

System ICG będzie dostępny dla użytkowników posiadających wszelkiego rodzaju urządzenia z dostępem do Internetu, komputery stacjonarne, tablety, laptopy itp. i będzie zawierał instrukcję obsługi, która ułatwi użytkownikom rozwiązywanie problemów technicznych.

Właściwe organy – takie jak organy zajmujące się sprawami kultury – państwa członkowskiego, do którego dobro kultury ma zostać przywiezione po raz pierwszy, będą przyjmować wnioski o pozwolenia na przywóz i wydawać takie pozwolenia zgodnie z art. 4(2). W Polsce jest to Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Osoba zamierzająca przywieźć dobra kultury z państw trzecich do Unii sporządza w systemie ICG (online) oświadczenie importera i przekazuje je organom celnym UE wraz ze zgłoszeniem celnym (poprzez podanie numeru referencyjnego oświadczenia importera w odpowiednim polu danych). Elektroniczne systemy celne mogą automatycznie weryfikować jego istnienie, a funkcjonariusze celni mogą przeglądać jego zawartość, jeśli przesyłka zostanie wybrana do kontroli, w ramach ICG za pośrednictwem połączenia Single Window-CERTEX.

Tak. W przypadku każdego przedmiotu odpowiadającego opisowi dóbr wymienionych w częściach B i C załącznika do rozporządzenia (UE) 2019/880 wymagane jest uzyskanie pozwolenia na przywóz od właściwego organu lub sporządzenie oświadczenia importera i przedłożenie go organom celnym, niezależnie od tego, czy importer jest specjalistą działającym na rynku dzieł sztuki, czy okazjonalnym nabywcą/kolekcjonerem dzieł sztuki.

Należy również zauważyć, że w przypadku oświadczeń importera, osoba składająca oświadczenie musi posiadać wymaganą dokumentację potwierdzającą na wypadek, gdyby organy celne wybrały przesyłkę do kontroli i zażądały okazania dowodów w postaci dokumentów.

Decyzja o pobieraniu opłaty za wydanie pozwolenia na przywóz należy do właściwego organu każdego państwa członkowskiego – w Polsce za uzyskanie pozwolenia nie będzie pobierana opłata. Niezależnie od tego, wnioskodawca musi ponieść wszelkie koszty związane z wnioskiem oraz formalnościami i procedurami dotyczącymi przywozu, np. opłaty za czasowe składowanie, tłumaczenia złożonych dokumentów potwierdzających, ekspertyzy zlecane na poparcie wniosku itp.

Pozwolenie na przywóz nie ma określonego terminu ważności. Dwa zdarzenia mogą jednak oznaczać koniec cyklu życia pozwolenia, dlatego można powiedzieć, że po wystąpieniu jednego z następujących zdarzeń pozwolenie na przywóz wygasa:

- przedmiot zostaje dopuszczony do obrotu (tj. po uiszczeniu wszelkich należności celnych i opłat przywozowych, zastosowaniu wszelkich środków polityki handlowej i dopełnieniu wszelkich innych formalności, dobro pochodzące z kraju spoza Unii staje się „towarem unijnym”, zostaje odprawione przez organy celne i oddane importerowi) lub

- po objęciu przedmiotu procedurą celną zdefiniowaną w niniejszych przepisach jako „przywóz”, inną niż dopuszczenie do obrotu (składowanie w składzie celnym lub wolnym obszarze celnym, odprawa czasowa, uszlachetnianie czynne), przedmiot jest powrotnie wywożony poza Unię.

W konsekwencji, jeżeli dobro jest kolejno obejmowane różnymi procedurami celnymi w Unii innymi niż dopuszczenie do obrotu, nie wymaga ono uzyskania nowego pozwolenia dla każdej procedury, a jedynie dla pierwszej procedury celnej, która w rozporządzeniu jest zdefiniowana jako „przywóz” (zob. pytania i odpowiedzi 10).

Zgodnie z art. 4(7) właściwy organ ma 90 dni od momentu otrzymania od wnioskodawcy wystarczających informacji („kompletnego wniosku”) na podjęcie decyzji o udzieleniu lub odmowie udzielenia pozwolenia.

Jeżeli informacje dostarczone wraz z wnioskiem nie są wystarczające do ustalenia, czy dobro kultury zostało legalnie wywiezione z państwa trzeciego, właściwy organ ma 21 dni od otrzymania wniosku na żądanie dodatkowych lub brakujących informacji albo dokumentacji. Wnioskodawca ma 40 dni na dostarczenie żądanych dodatkowych informacji. W takim przypadku okres 90 dni nie rozpoczyna się, dopóki wnioskodawca nie przedstawi żądanych dodatkowych informacji. Jeżeli w terminie 40 dni wnioskodawca nie dostarczy żądanych informacji, wniosek zostaje odrzucony jako niekompletny.

Tak, jak to ma miejsce we wszystkich systemach administracyjnych państw członkowskich, odbiorca niekorzystnej decyzji administracyjnej może się od niej odwołać, postępując zgodnie z procedurami określonymi w odpowiednich przepisach danego państwa członkowskiego.

Decyzja właściwego organu o odrzuceniu wniosku o pozwolenie na przywóz musi zawierać uzasadnienie odrzucenia oraz dostępne środki odwoławcze (oparte na przepisach krajowych i praktyce administracyjnej).

Nie stanowi. Zgodnie z art. 4(3) Rozporządzenia 2019/880 pozwolenie na przywóz wydane przez właściwy organ państwa członkowskiego nie stanowi dowodu legalnego pochodzenia lub własności. Upoważnia ono wyłącznie do przywozu przedmiotu na obszar celny Unii. Ponadto pozwolenie na przywóz może zostać w każdej chwili cofnięte, jeżeli informacje, na podstawie których zostało wydane, okażą się błędne lub fałszywe.

Nie, jeśli dobro kultury powstało lub zostało odkryte na obszarze celnym Unii lub jest – niezależnie od jego pochodzenia geograficznego – towarem powracającym w rozumieniu art. 203 Unijnego kodeksu celnego (tj. powraca na terytorium UE w ciągu trzech lat na warunkach przewidzianych w tym artykule).

O pozwolenie należy się ubiegać w państwie członkowskim, do którego dobro ma być przywiezione po raz pierwszy. W rozporządzeniu przez „przywóz” rozumie się albo dopuszczenie przedmiotu do obrotu w Unii, albo objęcie go specjalną procedurą celną, taką jak składowanie w składzie celnym lub wolnym obszarze celnym, odprawa czasowa, końcowe przeznaczenie lub uszlachetnianie czynne. Procedura tranzytu nie jest uważana za „przywóz”.

Osoba może zdecydować się na przywóz dobra do państwa członkowskiego B lub na objęcie go procedurą tranzytu do czasu wysłania do państwa członkowskiego A i przywiezienia go tam. W zależności od dokonanego wyboru, organ państwa członkowskiego A lub B będzie właściwy do rozpatrzenia wniosku i wydania pozwolenia.

Żaden przedmiot objęty procedurą odprawy czasowej w Unii do celów edukacyjnych, naukowych, konserwacji, restauracji, wystawienniczych, digitalizacji, przedstawień artystycznych lub badań prowadzonych przez muzeum, instytucję naukową lub podobną instytucję nie wymaga pozwolenia na przywóz ani oświadczenia importera zgodnie z art. 3(4)(c) Rozporządzenia. Jednakże, aby skorzystać ze zwolnienia (rodzaju stałego pozwolenia na odprawę czasową, do którego mają dostęp unijne organy celne), instytucja powinna być zarejestrowana w systemie ICG. Wystawy dóbr kultury organizowane w celu ich sprzedaży nie są objęte tym zwolnieniem.

Uwaga: zwolnienie to dotyczy wyłącznie dóbr kultury objętych procedurą celną odprawy czasowej przez zarejestrowane instytucje będące beneficjentami. W przypadku stałego przywozu (dopuszczenia do obrotu) lub składowania (np. w składzie celnym lub wolnym obszarze celnym) dóbr kultury w Unii obowiązują standardowe procedury i wymogi.

Zgodnie z art. 3(5) rozporządzenia nie jest wymagane natychmiastowe uzyskanie pozwolenia na przywóz (w przypadku przedmiotów należących do kategorii wymienionych w części B załącznika do rozporządzenia); zamiast tego można sporządzić oświadczenie importera w ICG i przedłożyć je organom służbom celnym w przypadku dóbr kultury objętych odprawą czasową w celu ich prezentacji i wystawienia na sprzedaż na komercyjnych targach sztuki.

Jeśli jednak dobra kultury mają pozostać w Unii po zakończeniu komercyjnych targów sztuki (np. dlatego, że zostały sprzedane osobie mającej siedzibę w Unii), wymagane będzie uzyskanie pozwolenia na przywóz. Wniosek o pozwolenie na przywóz należy złożyć w państwie członkowskim, w którym odbywały się targi sztuki (ponieważ procedura odprawy czasowej jest traktowana jako pierwszy „przywóz” dóbr). W systemie ICG istnieje już funkcjonalność umożliwiająca przekształcanie oświadczeń importera sporządzonych w tym celu na wnioski o pozwolenie na przywóz.

Na koniec należy przypomnieć, że to odstępstwo jest dokładnie tym, czym jest: odstępstwem. Jeśli ktoś pragnie przywieźć przedmiot, aby wystawić go na sprzedaż na komercyjnych targach sztuki, zawsze ma możliwość skorzystania ze standardowej procedury i ubiegania się o pozwolenie na przywóz.

Nie. Fizyczna obecność dóbr kultury w Unii nie zawsze jest warunkiem koniecznym, aby posiadacz mógł złożyć wniosek i uzyskać pozwolenie na przywóz. Jednakże właściwy organ może zażądać od wnioskodawcy udostępnienia dóbr do przeprowadzenia inspekcji fizycznej. Wnioskodawca będzie musiał przywieźć je do Unii i objąć czasowym składowaniem w urzędzie celnym lub w innych obiektach znajdujących się w jurysdykcji właściwego organu, gdzie właściwy organ będzie mógł przeprowadzić ich inspekcję.

W przypadku gdy dobra kultury dotarły do UE przed wydaniem pozwolenia na przywóz, nie mogą zostać dopuszczone do obrotu ani objęte innymi procedurami celnymi z powodu braku pozwolenia na przywóz. Dlatego też dobra muszą być przechowywane w ramach czasowego składowania do momentu wydania pozwolenia (mogą być tak przechowywane maksymalnie 90 dni, po czym importer będzie musiał je powrotnie wywieźć lub zrzec się ich na rzecz urzędu celnego).

Z tego względu, jeżeli w konkretnym przypadku istnieją wątpliwości co do wydania pozwolenia na przywóz (np. wnioskodawca posiada bardzo skąpe informacje o pochodzeniu przedmiotu lub nie posiada ich wcale), wskazane jest złożenie wniosku o pozwolenie na przywóz przed wysyłką dóbr. Według uznania właściwego organu i o ile jest to uznane za niezbędne inspekcji fizycznej można dokonać za pomocą zdalnego połączenia wideo (art. 6(3) rozporządzenia wykonawczego (UE) 2021/1079).

W zależności od państwa członkowskiego mogą obowiązywać dodatkowe opłaty za składowanie lub opłaty administracyjne w przypadku, gdy dobra kultury są składowane przed dopuszczeniem do obrotu.

Jeżeli okaże się, że dobro kultury zostało wyprowadzone z terytorium kraju, w którym powstało lub zostało odkryte, z naruszeniem obowiązujących przepisów, lub jeśli przedmiot został skradziony jego prawowitemu właścicielowi, właściwy organ lub organy celne będą musiały podjąć odpowiednie środki na podstawie odpowiednich przepisów UE oraz przepisów krajowych, takich jak przepisy prawa karnego (np. przepisy dotyczące kradzieży, oszustwa, przyjmowania lub sprzedaży korzyści pochodzących z przestępstwa itp.).

To zależy od powodu odrzucenia. W art. 4(7) wymieniono cztery główne powody, dla których wniosek o pozwolenie na przywóz może zostać odrzucony. Pierwszy, trzeci i czwarty powód mogą również wymagać podjęcia przez organy UE odpowiednich środków następczych, w tym konfiskaty przedmiotu, jeżeli okaże się, że przedmiot został nielegalnie wywieziony (przemycony) z państwa trzeciego, jeżeli został odebrany prawowitemu właścicielowi w wyniku kradzieży lub oszustwa lub jeżeli istnieją nierozpatrzone wnioski o zwrot przedmiotu złożone przez państwo pochodzenia.

Jeżeli jednak przyczyną odrzucenia było to, że wnioskodawca nie dostarczył wystarczających informacji (niekompletny wniosek), a właściwy organ nie miał podstaw podejrzewać, że przedmiot został wywieziony nielegalnie lub że pochodzi z przestępstwa, nie ma podstaw do zajęcia przedmiotu.

Na koniec, co oczywiste, kwestia konfiskaty lub zajęcia pojawi się jedynie w przypadku, gdy przedmiot fizycznie znajduje się na obszarze celnym Unii.

Dobra kultury, które powstały lub zostały odkryte w państwie członkowskim, nie wymagają pozwolenia na przywóz ani oświadczenia importera. Jeżeli w momencie przywozu w czasie odprawy celnej zakwestionuje się pochodzenie europejskie, wszelkie dowody potwierdzające europejskie pochodzenie (np. ekspertyzy rzeczoznawców z zakresu historii sztuki, poprzednie pozwolenia na wywóz, dokumenty własnościowe, dokumenty celne, ubezpieczeniowe lub transportowe itp.) mogą posłużyć do udowodnienia, że dany przedmiot pochodzi z UE.

Wnioskodawca musi jedynie wskazać, że nie jest wymagane żadne zezwolenie, pozwolenie ani świadectwo, aby wywieźć przedmiot poza granice danego kraju wywozu.

Wniosek o pozwolenie na przywóz można zasadniczo złożyć w dowolnym momencie. W związku z tym podmiot może zdecydować się na złożenie wniosku o pozwolenie na przywóz dopiero po przybyciu danych dóbr kultury do Unii.

W takim przypadku należy wziąć pod uwagę, że dobra mogą być przechowywane w ramach czasowego składowania w urzędzie celnym przez okres maksymalnie 90 dni. Jeżeli w tym czasie nie zostaną zgłoszone do objęcia procedurą celną (na co wymagane jest uzyskanie pozwolenia), będą musiały zostać powrotnie wywiezione lub będzie trzeba się ich zrzec na rzecz urzędu celnego.

Istnieje możliwość, że właściwy organ zażąda od wnioskodawcy dodatkowych informacji. W takim przypadku procedura wydania pozwolenia może trwać dłużej niż 90 dni. Ponadto importer powinien mieć względną pewność co do powodzenia wniosku o pozwolenie na przywóz, zanim rozpocznie wysyłkę dóbr kultury, ponieważ w przypadku odrzucenia będzie musiał powrotnie wywieźć dobra.

Z tych powodów zaleca się zazwyczaj złożenie wniosku o pozwolenie na przywóz przed wysyłką.

To samo mniej więcej dotyczy dóbr kultury, które podlegają oświadczeniu importera, które przybywają do Unii (wysłane lub przewożone przez podróżnego) i są wybierane do kontroli celnej: posiadacz dóbr musi mieć sporządzone oświadczenie importera w systemie ICG – jeśli nie zrobił tego przed przybyciem dóbr, może to zrobić po ich przybyciu, podczas gdy dobra są przechowywane są w ramach czasowego składowania (patrz także pytanie 37a). Po wybraniu dóbr kultury do kontroli, organy celne mogą zażądać okazania dokumentów potwierdzających pochodzenie, które według oświadczenia importera znajdują się w jego posiadaniu. Np. posiadacz dóbr twierdzi w oświadczeniu importera, że posiada zezwolenie na wywóz z państwa trzeciego obrazu wielkiego mistrza, który przywozi do Unii; będzie musiał przedstawić to zezwolenie na żądanie służb celnych.

To pytanie może odnosić się do dwóch różnych sytuacji:

W pierwszym przypadku chodzi o dobro kultury, które w przeszłości zostało przywiezione do Unii na podstawie pozwolenia, następnie wywiezione, a teraz ma zostać ponownie przywiezione przez inną osobę.

W drugim przypadku potencjalny importer w Unii składa wniosek o pozwolenie na przywóz, uzyskuje je, a następnie, zanim dobro zostanie wysłane, inna osoba w Unii nabywa prawo własności do dobra od posiadacza pozwolenia i chce je przywieźć.

W pierwszym przypadku prawo przewiduje pewne ułatwienie, tj. jeśli kolejny importer jest świadomy istnienia poprzedniego pozwolenia na przywóz (np. z informacji, które uzyskał od sprzedawcy dobra kultury), może wskazać jego numer referencyjny w swoim wniosku i w takim przypadku musi jedynie wykazać, że dobro opuściło Unię po poprzednim przywozie (łatwo to wykazać, jeśli dobro kultury nie zostało jeszcze wysłane i obecnie znajduje się poza Unią) i że jest to ten sam przedmiot, który był wcześniej objęty pozwoleniem (to również łatwo wykazać, porównując zdjęcia z poprzedniego pozwolenia ze zdjęciami z nowego wniosku o pozwolenie). Zasadniczo, jeżeli zostaną spełnione oba warunki, właściwy organ nie musi już podejmować dalszych działań i może wydać nowe pozwolenie na przywóz.

Drugi przypadek może być bardziej złożony. Rozporządzenie stanowi, że wniosek o pozwolenie na przywóz składa posiadacz dobra, zatem mogą pojawić się problemy, jeśli w momencie faktycznego przywozu posiadaczem dobra jest inna osoba niż ta, która jest wskazana jako posiadacz pozwolenia na przywóz.

Ponadto, ubiegając się o pozwolenie na przywóz, wnioskodawca ponosi pewną odpowiedzialność prawną w odniesieniu do oświadczeń i dowodów przedstawionych w celu uzyskania tego pozwolenia. Jeśli przeniesienie pozwolenia na przywóz byłoby dozwolone, kto ponosiłby odpowiedzialność w przypadku, gdyby później odkryto np., że istotny dokument potwierdzający był sfałszowany? Wnioskodawca czy osoba, na którą przeniesiono pozwolenie? A jeśli wszystkie informacje o pochodzeniu dobra kultury byłyby poprawne i prawdziwe, ale osoba, która dokonuje przywozu w swoim imieniu, np. podmienia przedmiot na inny niż objęty pozwoleniem, to kto ponosiłby odpowiedzialność? Z tych powodów, aby uniknąć niepotrzebnych komplikacji, w przypadku przeniesienia własności po wydaniu pozwolenia na przywóz, ale przed przybyciem dobra kultury do UE, zdecydowanie zaleca się, aby kolejny właściciel wystąpił we własnym imieniu o pozwolenie na przywóz, korzystając z informacji o pochodzeniu, które zostałyby mu przekazane przez poprzedniego właściciela i sprzedawcę dobra, tj. poprzedniego posiadacza pozwolenia. Ponieważ informacje te byłyby takie same, jak te wykorzystane przy rozpatrywaniu wniosku o pozwolenie, nie ma wątpliwości, że kolejny wniosek również zostałby rozpatrzony pozytywnie.

Nie istnieje. Art. 3 (2) do (5), (7) i (8), art. 4 (1) do (10), art. 5 (1) i (2) oraz art. 8 (1) rozporządzenia 2019/880 będą stosowane dopiero od dnia, w którym system elektroniczny zostanie uruchomiony, lub najpóźniej od dnia 28 czerwca 2025 r.

Nie. Część C załącznika do rozporządzenia przewiduje próg minimalnego wieku wynoszący co najmniej 200 lat i próg minimalnej wartości (w oparciu o wartość zadeklarowaną przy odprawie celnej) wynoszący co najmniej 18 000 euro za sztukę.

Ponadto, aby miecz został objęty zakresem części C załącznika do rozporządzenia, musiałby należeć do jednej z kategorii w niej wymienionych – ewentualnie być przedmiotem o znaczeniu historycznym lub etnologicznym – a nie jakimkolwiek przedmiotem, którego wiek i wartość przekraczają określony próg.

Wszystkie dobra znajdujące się na terytorium państwa, w tym jego podglebie lub wodach i podglebiu jego wyłącznej strefy ekonomicznej, należą do tego kraju, niezależnie od tego, czy w przeszłości – tzn. kiedy przedmiot powstał – to samo lub część tego terytorium lub wyłącznej strefy ekonomicznej należała do innego kraju lub narodu.

Jeżeli przedmiot ma zostać wysłany do Unii z kraju B, wówczas należy wziąć pod uwagę przepisy prawa obowiązujące w kraju B w momencie wywozu z tego kraju. Jeśli przedmiot opuścił dane terytorium, gdy było ono jeszcze krajem A, wówczas należy wziąć pod uwagę prawo kraju A, które obowiązywało w tym czasie.

W drugim przypadku, jeśli przedmiot opuścił kraj, w którym powstał i/lub został odkryty, dziesiątki lub setki lat temu i trudno jest ustalić obowiązujące w tamtym czasie przepisy, zwłaszcza jeśli konkretny obszar był częścią innego państwa, zawsze istnieje możliwość skorzystania z odstępstwa w przypadku przedmiotów wywiezionych przed 24.04.1972 r., ponieważ z pewnością znajdzie się kraj, w którym przedmiot ten, od tego czasu do chwili obecnej, pozostawał przez ponad pięć lat.

Ciężar udowodnienia legalnego wywozu z państwa trzeciego zawsze spoczywa na importerze. Dlatego jego głównym obowiązkiem jest upewnienie się, że przedmiot, który zamierza kupić i wprowadzić do Unii, ma legalne pochodzenie. Następnie właściwy organ ocenia informacje dostarczone przez wnioskującego importera.

W przypadku dóbr, które opuściły kraj powstania i/lub odkrycia przed 24.04.1972 r., istnieje zawsze możliwość zastosowania odstępstwa i wykazania zamiast tego legalnego wywozu z ostatniego kraju, w którym znajdowały się przez okres dłuższy niż 5 lat.

Decyzja odnośnie do tego, ile przedmiotów może być objętych jednym pozwoleniem, zostanie podjęta przez właściwy organ po złożeniu wniosku przez wnioskodawcę. Należy to ocenić i podjąć decyzję w każdym przypadku indywidualnie, biorąc pod uwagę konkretne przedmioty i ryzyko związane z grupowaniem więcej niż jednego przedmiotu w ramach jednego pozwolenia.

Należy również pamiętać, że oświadczenie importera może obejmować tylko jedno dobro kultury, z wyjątkiem monet o podobnym nominale (kategoria (e)).

Dobra mogą być przechowywane w ramach czasowego składowania na obszarze celnym Unii przez maksymalnie 90 dni, aż do dopełnienia wszystkich formalności celnych, w tym przypadku takich jak złożenie wszelkiej wymaganej dokumentacji w urzędzie celnym. W tym czasie importer będzie mógł przekazać spedytorowi lub bezpośrednio dostarczyć do urzędu celnego dokumentację potwierdzającą.

Europejski Bank Centralny publikuje codziennie kursy referencyjne euro w Internecie pod następującym adresem:

www.ecb.europa.eu/stats/policy_and_exchange_rates/euro_reference_exchange_rates/html/index.en.html

Stawki referencyjne są zazwyczaj aktualizowane około godziny 16:00 czasu środkowoeuropejskiego każdego dnia roboczego (z wyjątkiem świąt państwowych EBC).

Zasadniczo, jeśli przedmiot można prawidłowo przydzielić do więcej niż jednej kategorii Części C, importer musi wybrać, którą z nich wskazać w formularzu oświadczenia importera.

Jeżeli przedmiot można prawidłowo przydzielić do jednej lub więcej kategorii Części B i Części C, importer musi złożyć wniosek o pozwolenie na przywóz, z wyjątkiem starożytnych monet, w przypadku których istnieje możliwość wyboru pomiędzy kategorią (c) (przedmioty archeologiczne – wymagane jest pozwolenie) lub kategorią (e) (antyki, takie jak inskrypcje, monety i grawerowane pieczęci – wymagane jest oświadczenie).

Jeżeli przedmiot można prawidłowo przydzielić do jednej lub drugiej kategorii z części B, importer ponownie musi wybrać, którą z nich wskazać we wniosku o pozwolenie na przywóz.

Rozporządzenie nie definiuje pochodzenia, ale zawiera odniesienia do innych źródeł, w tym ICOM.

Międzynarodowe Obserwatorium Nielegalnego Handlu Dobrami Kultury ICOM definiuje pochodzenie jako „pełną historię i własność przedmiotu od czasu jego odkrycia lub powstania do dnia dzisiejszego, na podstawie której określa się autentyczność i własność”.

Więcej definicji można znaleźć tutaj: www.obs-traffic.museum/glossary

Należy jednak zauważyć, że w celu ubiegania się o pozwolenie na przywóz lub sporządzenia oświadczenia importera nie jest konieczne przedstawienie całej historii przedmiotu, a jedynie tej części, która jest istotna dla legalności – bądź nie – jego wywozu z kraju, w którym powstał i/lub został odkryty.

Rozporządzenie nie definiuje pojęcia należytej staranności, ale w preambule odwołano się do definicji zawartych w Konwencji UNIDROIT z 1995 r. o skradzionych lub nielegalnie wywiezionych dobrach kultury.

Zgodnie z Konwencją UNIDROIT z 1995 r. proces należytej staranności oznacza wszelkie działania wymagane w celu ustalenia faktów dotyczących sprawy przed podjęciem decyzji o sposobie działania, w szczególności w celu ustalenia źródła i historii przedmiotu oferowanego do nabycia lub użytkowania przed jego nabyciem.

Przy ustalaniu, czy dochowano należytej staranności, bierze się pod uwagę wszystkie okoliczności nabycia, w tym charakter stron, zapłaconą cenę, to, czy posiadacz zapoznał się z jakimkolwiek racjonalnie dostępnym rejestrem skradzionych dóbr kultury oraz wszelkimi innymi istotnymi informacjami i dokumentami, które mógł racjonalnie uzyskać, a także to, czy posiadacz skonsultował się z dostępnymi agencjami lub podjął jakiekolwiek inne kroki, które rozsądna osoba podjęłaby w danych okolicznościach.

Więcej definicji można znaleźć tutaj: www.obs-traffic.museum/glossary

Czerwone listy ICOM, publikowane dla niektórych krajów lub całych regionów i zawierające pochodzące z nich przedmioty, które są szczególnie narażone na grabież i kradzież; baza danych Interpolu zawierająca listę skradzionych dóbr kultury wraz ze zdjęciami; Rejestr strat dzieł sztuki, którego eksperci zajmujący się sztuką prowadzą badania mające na celu zapewnienie, że dobro kultury nie zostanie skradzione. Ponadto istnieją liczne krajowe i regionalne bazy danych.

Nie, Czerwona Lista nie jest listą faktycznie skradzionych przedmiotów. Przedstawione dobra kultury są przedmiotami zinwentaryzowanymi, znajdującymi się w zbiorach uznanych instytucji. Służą one zilustrowaniu kategorii dóbr kultury najbardziej narażonych na nielegalny handel.

Więcej informacji na temat Czerwonej Listy ICOM można znaleźć tutaj: icom.museum/en/resources/red-lists/

Baza danych dotycząca skradzionych dzieł sztuki jest głównym narzędziem Interpolu wykorzystywanym do walki z nielegalnym handlem dobrami kultury. Jest to baza danych dotycząca skradzionych dzieł sztuki, która zawiera opisy i zdjęcia ponad 50 000 przedmiotów. Jest to jedyna na świecie baza danych zawierająca certyfikowane informacje policyjne na temat skradzionych i zaginionych dzieł sztuki.

Więcej informacji na temat bazy danych dotyczącej skradzionych dzieł sztuki Interpolu można znaleźć na stronie: 

www.interpol.int/en/Crimes/Cultural-heritage-crime/Stolen-Works-of-Art-Database

Tak, UNESCO prowadzi tutaj listę krajowych ustaw o dziedzictwie kulturowym: en.unesco.org/cultnatlaws/list

System ICG będzie również zawierać funkcję „Biblioteki” zawierającą zwięzłe informacje na temat wymogów dotyczących wywozu obowiązujących w państwach trzecich oraz profile przepisów.