Dobra kultury są częścią dziedzictwa kulturowego i mają znaczenie artystyczne, historyczne i naukowe. Dziedzictwo kulturowe jest nośnikiem wartości symbolicznych i tworzy kulturową pamięć ludzkości, a przez to stanowi jeden z podstawowych elementów cywilizacji. Z tego względu powinno być chronione przed bezprawnym przywłaszczeniem i grabieżą. Nielegalny handel i grabież dóbr kultury przyczyniają się do utraty różnorodności, tożsamości kulturowej oraz do dezintegracji lokalnych społeczności. Wyzysk oraz niezrównoważona eksploatacja terytoriów może prowadzić do nielegalnego obrotu dobrami kultury, w szczególności na terenach objętych działaniami wojennymi. Nielegalny handel zagrabionymi dobrami kultury został uznany przez międzynarodowe gremia za możliwe źródło finansowania terroryzmu i sposób na pranie „brudnych” pieniędzy.

Jak wynika z komunikatu Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów w sprawie planu działania UE przeciwko nielegalnemu handlowi dobrami kultury (13.12.2022; COM(2022) 800), nielegalny handel dobrami kultury jest dochodowym interesem dla przestępczości zorganizowanej, stron konfliktów i terrorystów. Główne rodzaje nielegalnej działalności związanej z dobrami kultury to kradzież i rozbój, grabież (nielegalne wykopaliska,  kradzież wyposażenia obiektów zabytkowych) oraz fałszowanie dóbr kultury, ale są to również  oszustwa, paserstwo, przemyt, korupcja, pranie pieniędzy, unikanie sankcji czy uchylanie się od opodatkowania.

Interpol szacuje, że w 2020 r. na świecie skonfiskowano ponad 850 000 artefaktów, z czego ponad połowę – w Europie. Od 2016 r. prowadzona co roku na całym świecie operacja Pandora doprowadziła do aresztowania 407 osób i odzyskania 147 050 dóbr kultury. Jak wskazuje Komisja, rynek dóbr kultury jest atrakcyjny dla przestępców (z powodu takich jego cech charakterystycznych jak m.in. przyzwolenie na anonimowość i utrzymywanie w tajemnicy tożsamości kupujących i sprzedających, zmienność cen, możliwość wykorzystania niektórych przedmiotów do przechowywania i przenoszenia znacznych kwot). Gdy dobro kultury stanie się przedmiotem przestępstwa, niezwykle trudnym zadaniem jest jego identyfikacja, odnalezienie miejsca pochodzenia, poprzednich właścicieli, a nawet potwierdzenie autentyczności.

W związku z tym uchwalono Rozporządzenie (UE) 2019/880 z dnia 17 kwietnia 2019 r. określające warunki wprowadzania dóbr kultury oraz warunki i procedury przywozu dóbr kultury.   Ustanawia ono regulacje dotyczące handlu z państwami trzecimi, w celu zapewnienia nabywcom w Unii Europejskiej skutecznej ochrony przed nielegalnym handlem dobrami kultury oraz przed ich utratą lub zniszczeniem, a także w celu ochrony dziedzictwa kulturowego ludzkości, zapobiegania finansowaniu terroryzmu oraz praniu pieniędzy ze sprzedaży zagrabionych dóbr kultury. Niniejsze rozporządzenie nie ma zastosowania do dóbr kultury, które powstały lub zostały odkryte na obszarze celnym UE.

Rozporządzenie przewiduje obowiązek, w zależności od charakterystyki danego dobra kultury, uzyskania pozwolenia na przywóz, złożenia oświadczenia importera lub wprowadzenia ogólnego opisu przywożonych dóbr. Wszystkie te czynności, łącznie z wydawaniem samych pozwoleń na przywóz, realizowane będą w elektronicznym systemie ICG (Import of Cultural Goods), który zostanie uruchomiony 28 czerwca 2025 r.