Ekspertyza dotycząca wartości, wieku i pochodzenia przedmiotu dokonana przez rzeczoznawcę domu aukcyjnego byłaby w zasadzie wystarczająca, pod warunkiem że będzie na tyle formalna, by obciążać autora, tzn. musi być podpisana jego własnym nazwiskiem, a nie nazwiskiem pracownika reprezentującego dom aukcyjny. Jeżeli nie ma uzasadnionych wątpliwości co do wniosków, nie powinno być potrzeby przeprowadzania niezależnej ekspertyzy.

Nasz klient nie posiada żadnych informacji na temat pochodzenia tego medalionu; nie ma pojęcia, od kogo kupił go jego wujek, kiedy został przywieziony do USA, ani kiedy został wywieziony z kraju pochodzenia.

Przedmiot nigdy nie został sfotografowany ani wystawiony. Nasz klient zwrócił się z prośbą do znajomych swojego wujka, którzy mogą potwierdzić, że widzieli tę książkę w jego bibliotece co najmniej od lat 80.

Medalion jest dobrem kulturowym w rozumieniu Rozporządzenia w sprawie przywozu. Szacowany wiek i historyczne pochodzenie przedmiotu (cywilizacja Majów) nie pozostawiają wątpliwości, że jest to przedmiot archeologiczny. Ponadto Izapa jest stanowiskiem archeologicznym.

Po czerwcu 2025 r. medalion zostanie objęty pozwoleniem na przywóz (kategoria (c) części B załącznika do rozporządzenia).

Dlatego też przed dokonaniem przywozu należy uzyskać pozwolenie od właściwego organu państwa członkowskiego, do którego klient zamierza przywieźć medalion, za pośrednictwem elektronicznego systemu utworzonego w tym celu (systemu ICG). Dokument ten będzie kontrolowany przez służby celne podczas dokonywania formalności celnych przy przywozie.

Do czasu wejścia w życie przepisów dotyczących pozwolenia na przywóz medalion podlega już tzw. „zasadzie ogólnego zakazu” określonej w art. 3(1) (mającej zastosowanie do części A załącznika do rozporządzenia). Jeżeli przesyłka zostanie wybrana do kontroli przywozowej, posiadacz musi być w stanie wykazać legalność jej wywozu z kraju, w którym powstała i/lub została odkryta.

A co jeśli rzeczoznawcy domu aukcyjnego zidentyfikują inne elementy pozwalające sądzić, że medalion pochodzi z obecnego terytorium Meksyku?

1. Przypadek, w którym rzeczoznawcy domu aukcyjnego są w stanie udowodnić, że Meksyk jest krajem powstania i/lub odkrycia:
   W kontekście wniosku o pozwolenie na przywóz po czerwcu 2025 r., podobnie jak w kontekście zasady ogólnego zakazu, która już obowiązuje, wycena rzeczoznawcy domu aukcyjnego z odpowiednim uzasadnieniem i w odpowiedniej formie, angażująca odpowiedzialność jej autora, byłaby wystarczająca, aby wskazać Meksyk jako kraj powstania i/lub odkrycia.
2. Przypadek, w którym rzeczoznawcy domu aukcyjnego są w stanie udowodnić, że nie można wiarygodnie ustalić kraju powstania i/lub odkrycia:
   Po czerwcu 2025 r. w kontekście wniosku o pozwolenie na przywóz ekspertyza rzeczoznawcy domu aukcyjnego z odpowiednim uzasadnieniem byłaby wystarczająca, aby potwierdzić, że nie można ustalić z całą pewnością kraju, w którym powstało dobro, a zatem wnioskodawca może skorzystać z odstępstwa pozwalającego na uznanie za „kraj będący przedmiotem zainteresowania” ostatniego kraju, w którym dobro znajdowało się przez okres dłuższy niż 5 lat, legalny wywóz z którego należy udowodnić.

W odniesieniu do zasady ogólnego zakazu, która już obowiązuje, nie ma znaczenia, czy rzeczoznawca domu aukcyjnego jest w stanie udowodnić, że nie można wiarygodnie ustalić kraju powstania i/lub odkrycia, ponieważ zwolnienie dotyczące „ostatniego kraju, w którym dobro znajdowało się przez okres dłuższy niż 5 lat” ma zastosowanie wyłącznie w kontekście wniosku o pozwolenie na przywóz. Zasadniczo, w oparciu o zasadę ogólnego zakazu, służby celne lub inne organy egzekucyjne są zobowiązane do interwencji i podjęcia wszelkich odpowiednich środków w przypadku otrzymania informacji o tym, że dobro kultury będące w drodze do Unii lub już się w niej znajdujące zostało nielegalnie wywiezione z kraju pochodzenia; informacje takie mogą pochodzić z Interpolu lub organów ds. kultury danego państwa trzeciego.

Nasz klient nie posiada informacji dotyczących daty i okoliczności pierwotnego wywozu z Meksyku.

Jeśli jedyna data znana importerowi to rok 1980, to właśnie on będzie brany pod uwagę. Nie oznacza to jednak, że wywóz jest nielegalny. Władze Meksyku mogą zostać poproszone o zweryfikowanie, czy przedmiot ten nie jest wpisany na listę przedmiotów skradzionych w ich kraju, a także o podanie wszelkich innych informacji pozwalających na wyjaśnienie jego obecnego statusu prawnego. Wniosek z tej weryfikacji musi zostać obiektywnie rozważony przez właściwy organ. Jeżeli odpowiedź władz Meksyku nie będzie powoływać się na zakaz wywozu danego przedmiotu, właściwy organ udzieli pozwolenia (po czerwcu 2025 r.), a przedmiot nie będzie narażony na ryzyko zajęcia.

Po czerwcu 2025 r., w kontekście wniosku o pozwolenie na przywóz, Stany Zjednoczone będą uznawane za kraj będący przedmiotem zainteresowania dla ustalenia legalnego charakteru wywozu, jeśli zostanie ustalone, że nie można wiarygodnie zidentyfikować kraju powstania i/lub odkrycia. W związku z tym należy zbadać legalne pochodzenie w kontekście przepisów dotyczących dziedzictwa kulturowego w Stanach Zjednoczonych.

Przed 28 czerwca 2025 r. w kontekście zasady ogólnego zakazu jedynym punktem odniesienia służącym do ustalenia legalnego pochodzenia będzie kraj powstania i/lub odkrycia, ponieważ zwolnienie w przypadku, gdy kraju powstania/odkrycia nie można wiarygodnie ustalić, ma zastosowanie wyłącznie w przypadku wniosków o pozwolenie na przywóz. Jeżeli nie można wiarygodnie ustalić tego kraju, nie można również ustalić legalnego wywozu z tego kraju i władze francuskie mogą ze względów ostrożności zakazać wprowadzenia przedmiotu na teren Unii.

W akcie wykonawczym (Rozporządzenie (UE) 2021/1079) wymieniono wśród innych możliwych dowodów „oświadczenia złożone pod przysięgą przez eksportera, sprzedawcę lub inną osobę trzecią, które sporządzono w państwie trzecim i zgodnie z jego przepisami prawnymi, potwierdzające datę, w której dobro kultury opuściło państwo trzecie, w którym powstało lub zostało odkryte, lub inne wydarzenia uzasadniające jego legalne pochodzenie” (art. 8 i 12).

W związku z tym takie oświadczenia złożone pod przysięgą lub pisemne oświadczenia mogą zostać przedstawione jako dowód, pod warunkiem że są wystarczająco formalne i wiążą się z odpowiedzialnością prawną osoby podpisującej je na mocy prawa kraju, w którym zostały złożone (w tym przypadku – Stanów Zjednoczonych).

Wszystkie prawa i regulacje określają datę wejścia w życie, a w zdecydowanej większości krajów są publikowane w oficjalnym dzienniku państwowym lub dzienniku urzędowym, dzięki czemu łatwo sprawdzić, czy w Meksyku w 1980 r. obowiązywało prawo, które ograniczało lub zabraniało wywozu antyków Majów z tego kraju. Jeśli jednak odpowiedź organu kraju powstania/odkrycia nie wskaże jasno, czy w danym momencie obowiązywał zakaz lub ograniczenie wywozu, przedmiot nie powinien zostać zajęty (w kontekście zasady ogólnego zakazu), a właściwy organ państwa członkowskiego nie powinien odmówić wydania pozwolenia na przywóz (po czerwcu 2025 r.) wyłącznie na podstawie wątpliwości co do istnienia zakazu wywozu.

Niewątpliwie czasami trudno jest znaleźć przepisy obowiązujące wiele lat temu w państwie trzecim; trudno jednak uwierzyć, że meksykański prawnik nie jest w stanie ustalić, jakie przepisy obowiązywały w latach 80. XX wieku w jego własnym kraju.

Wreszcie, w przypadku wywozu, który miał miejsce przed 1972 r., wnioskujący importer może zawsze skorzystać z odstępstwa i wykazać legalny wywóz z ostatniego kraju, w którym dobro kultury znajdowało się przez okres dłuższy niż 5 lat.

W przypadku różnicy zdań między administracją a importerem, można będzie wystąpić o wydanie nakazu sądowego przeciwko nakazowi zajęcia przedmiotu (w kontekście zasady ogólnego zakazu) lub przeciwko decyzji właściwego organu o odrzuceniu wniosku o pozwolenie na przywóz (po czerwcu 2025 r.), a sprawę ostatecznie rozstrzygnie sąd.

Naczynie stanowi dobro kulturowe w rozumieniu Rozporządzenia. Obecnie podlega zasadzie ogólnego zakazu (część A załącznika do rozporządzenia). Po czerwcu 2025 r. jego przywóz do Unii będzie podlegało oświadczeniu importera (kategoria (g) „przedmioty o wartości artystycznej”, część C załącznika), ponieważ przekroczy ono zarówno próg wieku, jak i wartości, powyżej których wymagane jest oświadczenie importera (200 lat i 18 000 euro).

Zakładając, że dobro mieści się w zakresie Rozporządzenia i podlega oświadczeniu importera.

Nasz klient znalazł w dokumentach swoich rodziców fakturę z galerii sztuki w Nowym Jorku z 1989 r. zatytułowaną „Turkusowe naczynie, Chiny”, bez żadnych szczegółów i bez zdjęcia przedmiotu. Galeria sztuki jest obecnie zamknięta, a jej właściciel nie żyje. Nasz klient ma również polisę ubezpieczeniową z 2005 r., w której widnieje „kolekcja chińskich dzieł sztuki” o łącznej wartości 300 000 EUR, bez wykazu przedmiotów objętych umową.

Jeśli NIE: czy to oznacza, że nasz klient nie może przywieźć swojego naczynia do UE?

Jeśli TAK: Nasz klient nie jest w stanie ustalić, kiedy przedmiot opuścił Chiny. W związku z tym nie może on podpisać oświadczenia importera, w którym deklaruje, że przedmiot został wywieziony zgodnie z prawem i regulacjami (i) Chin (ii) w momencie opuszczenia terytorium Chin (gdyż nie zna on tej daty). Może jedynie stwierdzić, że naczynie znajdowało się poza terytorium Chin w 1989 roku.

Zasadniczo faktury i polisy ubezpieczeniowe mogą stanowić akceptowalny dowód pochodzenia (art. 8 i 12 ustawy wykonawczej 2021/1079). Jednak ich wartość jako dowodu ulega znacznemu pomniejszeniu, jeśli nie opisują przedmiotu na tyle szczegółowo, aby umożliwić jego identyfikację.

Z tego powodu w tym przypadku zaleca się znalezienie dodatkowych elementów potwierdzających legalność wywozu, np. czy naczynie należało do rodzaju naczyń, o których wiadomo, że były historycznie wywiezione z Chin, i uzyskanie potwierdzenia tego za pomocą oświadczenia specjalisty.

Doradziliśmy naszemu klientowi, aby włączył ten przedmiot do wyjątkowej wystawy obejmującej kilka innych przedmiotów, które zostaną wystawione na sprzedaż w przyszłym roku w Paryżu. Wystawa odbędzie się w Chinach i potrwa kilka tygodni, zanim przedmioty zostaną wysłane stamtąd do Paryża.

Zasadniczo faktury i polisy ubezpieczeniowe mogą stanowić akceptowalny dowód pochodzenia (art. 8 i 12 ustawy wykonawczej 2021/1079). Jednak ich wartość jako dowodu ulega znacznemu pomniejszeniu, jeśli nie opisują przedmiotu na tyle szczegółowo, aby umożliwić jego identyfikację.

Z tego powodu w tym przypadku zaleca się znalezienie dodatkowych elementów potwierdzających legalność wywozu, np. czy naczynie należało do rodzaju naczyń, o których wiadomo, że były historycznie wywiezione z Chin, i uzyskanie potwierdzenia tego za pomocą oświadczenia specjalisty.

Doradziliśmy naszemu klientowi, aby włączył ten przedmiot do wyjątkowej wystawy obejmującej kilka innych przedmiotów, które zostaną wystawione na sprzedaż w przyszłym roku w Paryżu. Wystawa odbędzie się w Chinach i potrwa kilka tygodni, zanim przedmioty zostaną wysłane stamtąd do Paryża.

Czy można również potwierdzić, że odpowiedź pozostaje taka sama, nawet jeśli wysyłka przedmiotu na wystawę do Chin nastąpiła bezpośrednio ze Szwajcarii, bez konieczności przewożenia go przez Francję?

Jeżeli wywóz danego przedmiotu jest zabroniony przez obowiązujące obecnie chińskie przepisy dotyczące ochrony dziedzictwa kulturowego, naczynie w żadnym wypadku nie będzie mogło opuścić Chin. Władze Chin zablokują jego wywóz, nie zważając na jakiekolwiek europejskie prawa i działania podejmowane przez władze francuskie.

Jeżeli wywóz dóbr kultury z terytorium Chin podlega pozwoleniu na wywóz, pozwolenie to należy uzyskać od właściwego chińskiego organu, a jeżeli służby celne UE zażądają jego okazania, należy je im przedstawić.

Jeżeli wywóz dobra nie jest zabroniony ani w żaden inny sposób ograniczony przez chińskie przepisy, naczynie mogłoby swobodnie opuścić terytorium Chin, a jego pochodzenie byłoby legalne w świetle Rozporządzenia w sprawie przywozu.

W związku z tym należy brać pod uwagę przepisy prawne obowiązujące w kraju, w którym przedmiot powstał i/lub został odkryty, w momencie ostatniego wywozu przedmiotu z tego kraju.

Maska jest dobrem kultury w rozumieniu rozporządzenia i po 28 czerwca 2025 r. najprawdopodobniej będzie wymagać oświadczenia importera (część C załącznika, kategoria (f) lub (g ii), chyba że wiek dobra jest mniejszy niż 200 lat. Datowanie na „XIX wiek” nie jest wystarczająco precyzyjne, aby to ustalić.

Zakładając, że dobro mieści się w zakresie Rozporządzenia

Fakt, że przedmiot został już raz przywieziony do Unii, nie zwalnia obecnego importera z konieczności uzyskania [nowego] pozwolenia na przywóz lub sporządzenia [nowego] oświadczenia importera w przypadku kolejnych przywozów.

Jeśli NIE i pod uwagę można brać tylko rok 2011 r.:

Nasz klient nie posiada informacji o dacie pierwszego wywiezienia maski z Gabonu.

Katalogi aukcyjne są dopuszczalnym dowodem potwierdzającym legalne pochodzenie (art. 8 i 12 rozporządzenia wykonawczego 2021/1079). W tym przypadku, jeśli dobro jest wystarczająco określone w katalogu, można by zaakceptować datę „przed 1958 r.”

Katalogi aukcyjne są dopuszczalnym dowodem potwierdzającym legalne pochodzenie (art. 8 i 12 rozporządzenia wykonawczego 2021/1079). W tym przypadku, jeśli dobro jest wystarczająco określone w katalogu, można by zaakceptować datę „przed 1958 r.”