Wygląd:

Ser podpuszczkowy, na zewnątrz kremowy, na przekroju biała, porowata struktura.

Kształt:

Okrągły, na przekroju owalny.

Rozmiar:

W zależności od formy, najczęściej waga ok. 1 kg.

Barwa:

Biała lub lekko kremowa.

Konsystencja:

Twardy lub półtwardy, suchy.

Smak:

Kwaśno-słony, z posmakiem mleka koziego.

Tradycja:

Gromadzice z przysiółkiem Zagaje to wieś położona w sąsiedztwie Gór Świętokrzyskich. Tradycja wytwarzania serów na tym obszarze związana była z biedą, jaka panowała na tym terenie w okresie powojennym. Krowy były wtedy drogie i nie każdego było stać na ich zakup i chów, dlatego kupowano i chowano kozy. Z uwagi na niskie koszty utrzymania, koza często nazywana była przez lokalną społeczność „bidulą” czy „żywicielką”. Mleko kozie i jego przetwory z uwagi na dużą zawartość białka i innych składników odżywczych, odgrywały istotną rolę w diecie, zwłaszcza biednej ludności wiejskiej. Najczęściej do produkcji zagajnickiego koziarza używało się mleka świeżego niepasteryzowanego pochodzącego od kóz chowanych we własnym gospodarstwie, wypasanych na naturalnych pastwiskach i żywionych tradycyjnymi paszami. Świeże niepasteryzowane mleko podgrzewano do temperatury 18-20°C dodając do niego bakterie starterowe jako podłoże dla podpuszczki. Po dodaniu podpuszczki tworzył się skrzep, który krojono w kostkę i dalej podgrzewano do temperatury 37-38°C, następnie robiono tzw. suszenie ziarna, które polegało na ręcznym mieszaniu nastawu. Odciągano serwatkę i napełniano serem formy. Po ukwaszeniu sera w formach wkładano go do solanki, a następnie przenoszono do dojrzewalni na 3 tygodnie. Ser kozi z Gromadzic wyśmienicie smakuje zarówno sam, jak i z chlebem na naturalnym zakwasie, masłem oraz konfiturami.