Dzięki Programowi profilaktyki raka szyjki macicy liczba kobiet, które zgłaszają się na badania cytologiczne wzrosła z 12,7% w 2006 r. do 42,11% w 2015 roku. W Polsce nowotwory złośliwe szyjki macicy powodują 3,8% zgonów nowotworowych u kobiet. 

Program profilaktyki raka szyjki macicy

Narodowy Fundusz Zdrowia realizuje program, w ramach którego raz na 3 lata finansuje badania cytologiczne, skierowane do kobiet w wieku 25-59 lat. To właśnie w tej grupie wiekowej odnotowano najwyższe ryzyko umieralności i zachorowalności z powodu raka szyjki macicy.

Badania profilaktyczne w populacjach objętych skryningami znacznie obniżają ryzyko zgonu z powodu choroby nowotworowej. Badania przesiewowe przeprowadzane są wśród osób zdrowych, żeby wykryć chorobę w jej wczesnym, bezobjawowym stadium.

W efekcie realizacji Programu profilaktyki raka szyjki macicy zgłaszalność na badania cytologiczne wzrosła z 12,7% w 2006 r. do 42,11% w 2015 r.

Badania cytologiczne można wykonywać zarówno w ramach programu, jak i Ambulatoryjnej Opieki Specjalistycznej. W 2015 r. liczba zgłoszeń na badania cytologiczne wyniosła:

• Program profilaktyki raka szyjki macicy: 20,03%
• Ambulatoryjna Opieka Specjalistyczna: 22,08%

W 2016 r. liczba zgłoszeń na badania cytologiczne w ramach Programu profilaktyki raka szyjki macicy wyniosła 20,50%. Pełne dane będą dostępne na przełomie lutego i marca 2017 roku.

Kobiety mają możliwość wykonywania badań również prywatnie. Niestety Ministerstwo Zdrowia nie dysponuje danymi dotyczącymi tych badań.

Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych

W ramach realizacji Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych, działania dotyczące profilaktyki raka szyjki macicy zostały podzielone na trzy priorytety:

1. Promocja zdrowia i profilaktyka nowotworów – działania, które mają zwiększyć świadomość społeczeństwa na temat chorób nowotworowych. Mają również zachęcić Polki do przesiewowych badań cytologicznych.
2. Profilaktyka wtórna, diagnostyka oraz wykrywanie nowotworów – działania, które zapewniają wysoką jakość diagnostyki nowotworów, takie jak kontrole świadczeniodawców, którzy wykonujących badania przesiewowe.
3. Edukacja onkologiczna – szkolenia m.in. dla lekarzy, położnych i diagnostów laboratoryjnych, którzy realizują Program profilaktyki raka szyjki macicy.

Za działania promocyjne odpowiada Biuro Prasy i Promocji Ministerstwa Zdrowia. Natomiast kontrole i szkolenia prowadzi Centralny Ośrodek Koordynujący (Centrum Onkologii w Warszawie).

Epidemiologia raka szyjki macicy

Nowotwory szyjki macicy są poważnym problemem onkologicznym w krajach rozwijających się, gdzie diagnozuje się 85% przypadków spośród 500 tys. zachorowań na świecie. Rak szyjki macicy powoduje około 13% zachorowań na nowotwory u kobiet. Najwyższe ryzyko zachorowania obserwuje się w Afryce i Ameryce Południowej.

Zachorowalność w Polsce

Rak szyjki macicy zajmuje szóste miejsce wśród zarejestrowanych nowotworów u kobiet w Polsce. Nowotwory złośliwe szyjki macicy stanowią 3,5% zachorowań.

Umieralność w Polsce

Nowotwory złośliwe szyjki macicy powodują 3,8% zgonów nowotworowych u kobiet ( siódma przyczyna zgonów nowotworowych).

Badania przesiewowe mają przede wszystkim zmniejszyć:

• umieralność,
• zachorowalność,
• koszty leczenia.

Warunkiem ich skuteczności są:

• masowość,
• długoterminowość,
• wysoka jakość.

Źródła danych 

• Wytyczne zawarte w Rekomendacji Rady Unii Europejskiej z dnia 2 grudnia 2003 r. w sprawie badań przesiewowych [Council Recommendation of 2 December 2003 on cancer screening (2003/878/EC)].
• Krajowy Rejestr Nowotworów, Nowotwory złośliwe w Polsce w 2014 r.