Średniookresowa strategia rozwoju kraju do 2035 r. określi priorytety rozwoju Polski na najbliższą dekadę. Powstaje ona w momencie, w którym cała Unia Europejska zmaga się ze wzrastającym eurosceptycyzmem, populizmem i niezadowoleniem społecznym. Dlaczego tak się dzieje i w jaki sposób powinniśmy przeciwdziałać temu trendowi?

Spójność, czyli remedium na stabilny rozwój

Odpowiedź proponuje prof. Andres Rodriguez-Pose z London School of Economics. Wnioski ze swoich badań przedstawił podczas zeszłotygodniowego posiedzenia unijnych ministrów ds. polityki miejskiej i regionalnej, które odbyło się w Warszawie. Wg niego mieszkańców Europy dopadły dwa rodzaje problemów. Pierwsze – klasyczne związane są: ze starzejącymi się społeczeństwami oraz z narastającymi migracjami z innych regionów świata. Wpływ na pogarszającą się sytuację społeczno-gospodarczą Starego Kontynentu ma też kwestia wykluczenia społecznego w niektórych jego regionach, stopniowy upadek przemysłu czy wzrost bezrobocia. Drugi czynnik, który przyczynia się do wzmocnienia tendencji eurosceptycznych w Unii Europejskiej, jest związany z tzw. pułapką rozwoju. O to tu chodzi? To sytuacja, w której dane państwo czy region, pomimo starań na rzecz dalszego rozwoju społeczno-gospodarczego, osiąga pewien pułap, którego z różnych przyczyn nie jest w stanie przeskoczyć. Może się do tego przyczynić np. niski poziom inwestycji i innowacji, zbyt wolny wzrost produkcji przemysłowej czy też różne bariery na rynku pracy.  

Remedium na te wyzwania jest spójność, która łączy wszystkich Europejczyków, wzmacnia ich tożsamość oraz cały projekt unijny, czyli de facto Unię Europejską.  Z badań prof. Rodriguez-Posego wynika, że na realizację założeń polityki spójności w latach 1989 – 2023 zainwestowano 1 bln 40 mld euro; w tym na lata 2021–2027 przeznaczono na nią 392 mld euro. Dzięki temu stała się ona głównym motorem napędowym postępu społecznego i gospodarczego w całej Unii Europejskiej. Wydobyła wielu Europejczyków z ubóstwa, w szczególności dotyczy to społeczeństw z państw, które weszły do Unii Europejskiej po 2004 r., czyli także Polski. Dowody? Liczba ludności mieszkająca w krajach słabiej rozwiniętych zmalała ze 106 mln (24,6  proc.) w 2000 r. do 24 mln w 2023 r. (5,4 proc.). Natomiast ludność państw UE mieszkająca w regionach słabiej rozwiniętych zmniejszyła się z w tym samym okresie ze 123 mln (28,8 proc.) do 120 mln (26,7 proc.).

Prof. Rodriguez-Pose uważa, że aby spójność nadal była skuteczna i odpowiadała na wspomniane już wyzwania, należy ją zmienić. Proponuje np. zmniejszenie liczby instrumentów finansowych. Jednocześnie opowiada się przeciw centralizacji polityk na szczeblu unijnym i krajowym. Według niego, współczesna Europa potrzebuje polityki ukierunkowanej terytorialnie, z inwestycjami i innowacjami, które uwzględniają specyfikę, wyjątkowe atuty, a także wyzwania i potrzeby poszczególnych regionów. Polityki, która wykorzystuje lokalne zdolności i potencjał ludzi oraz rozwija możliwości zrównoważonego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu. Wreszcie chodzi też o taką politykę, która pozostaje wierna swojej pierwotnej misji, jaką jest stymulowanie zrównoważonego rozwoju i zwiększanie konkurencyjności, przy jednoczesnym zachowaniu elastyczności. To z kolei pozwoli skutecznie reagować na pilne wyzwania codzienności. Ważne jest również stawianie na rozwój instytucji publicznych oraz inwestycje w infrastrukturę, kapitał ludzki i innowacje. Stanowią one fundament rozwoju regionów i państw.

Strategiczna przyszłość polskich regionów

Średniookresowa strategia rozwoju kraju do 2035 r., wpisuje się w analizę wpływu i znaczenia spójności dla rozwoju całej UE i jej przyszłości, którą przeprowadził prof. Andres Rodriguez-Pose. Opiera się ona na trzech celach strategicznych i jednym horyzontalnym. Jej wiodącym motywem jest poszukiwanie równowagi między:

• konkurencyjnością gospodarki, wyrażającą się w jej zdolności do utrzymania wysokiego wzrostu gospodarczego;
• spójnością społeczną, rozumianą jako dbanie o dobrą jakość życia wszystkich obywateli, zwłaszcza w obliczu wyzwania, jakim jest szybkie starzenie się populacji;
• bezpieczeństwem kraju, mającym odzwierciedlenie nie tylko w jego sile militarnej,

ale także odporności społeczeństwa i instytucji państwa na sytuacje kryzysowe.

Cel horyzontalny to utrzymanie policentrycznego modelu rozwoju kraju. Ma to polegać na dbaniu w równym stopniu o rozwój tyleż metropolii, co przede wszystkim małych i średnich miast, które są kluczowe dla zachowania dobrej jakości życia obywateli w całym kraju.

Strategia powstała we współpracy ze wszystkimi resortami oraz przedstawicielami regionów. Za jej przygotowanie odpowiadał Zespół ds. opracowania średniookresowej strategii rozwoju kraju do 2035 r. Pod koniec czerwca planowane jest jej przekazanie do konsultacji publicznych.