Badania prowadzone są wspólnie w ramach projektu finansowanego z NCN przez naukowców z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Warszawskiego i Politechniki Warszawskiej.

Projekt rozpoczął się w 2020 r., w czasie pandemii COVID-19, która spowodowała trudności w jego przebiegu. Jednak, jak przekazała Nauce w Polsce kierująca pracami prof. Ewdoksia Papuci-Władyka z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, powoli dobiega on końca.

W ramach projektu za główne zadanie badacze postawiali sobie odtworzenie układu ulic i budowli funkcjonujących na terenie antycznego Nea Pafos w różnych okresach historycznych. Rezultatem zintegrowanych badań będzie rekonstrukcja krajobrazu miasta i zabudowań w postaci modeli trójwymiarowych. Projekt wdraża metodykę nowatorską dla Cypru, stosowaną na nielicznych stanowiskach archeologicznych w basenie Morza Śródziemnego.

Nauka w Polsce zapytała prof. Papuci-Władykę, do kogo adresowane będę rekonstrukcje.

"Pierwsza grupa to naukowcy. Badając stanowisko miejskie, a takim jest Pafos, staramy się odtworzyć wszystkie aspekty jego funkcjonowania, życie mieszkańców, jak mieszkali, co spożywali, jakie mieli sprzęty oraz również wygląd samego miasta na podstawie badań wykopaliskowych i wszelkich innych danych" - wskazała badaczka.

"Tkanka miejska ulegała zmianie w czasie, Pafos funkcjonowało przez wiele wieków, więc ustaliliśmy fazy jego rozwoju w poszczególnych okresach i to właśnie staramy się odtworzyć" - dodała.

Z wykopalisk wynika, że pierwsza faza istnienia miasta przypada na okres hellenistyczny - od powstania miasta w końcu IV w. p.n.e. do opanowania wyspy przez Rzymian w końcu I w. p.n.e.

"Ta faza jest słabo zachowana, bo przykryta późniejszą zabudową. Dlatego sięgamy też po analogie do innych lepiej zachowanych miast np. Priene w Azji Mn., Olint w Grecji, Ptolemais w Libii. Stosując najnowsze techniki modelowania proceduralnego został zaproponowany wygląd domów, budynków publicznych" - wyjaśniła.

Profesor powiedziała, że dzięki analizom przestrzennym badane jest też natężenie ruchu, najchętniej wybierane obszary miasta, sposób poruszania się mieszkańców.

Rekonstrukcja Nea Pafos w okresie hellenistycznym (II-I w. p.n.e.) / A. Kubicka-Sowińska i zespół MA-P, © Archiwum projektu MA-P

Drugą grupą osób do których skierowane będę rekonstrukcje są turyści. "Oglądający stanowisko takie, jak Pafos, wielowarstwowe, niezwykle skomplikowane i zachowane tylko do pewnego stopnia, nie jest w stanie sobie wyobrazić jak ono wyglądało. Zamierzamy we współpracy z Departamentem Cypru udostępnić te rekonstrukcje i informacje o naszych wynikach zwiedzającym Park Archeologiczny" - zapewniła prof. Papuci-Władyka.

Naukowcy od 2020 r. weryfikują w niewielkich wykopach archeologicznych, jak wyglądała siatka ulic starożytnego miasta. Na przykład na Malutenie - w rezydencjonalnej, willowej dzielnicy miasta - zweryfikowali świetnie zachowaną ulicę, pod którą przebiegał kanał odwadniający.

"Do tej pory przedstawiciele wszystkich misji archeologicznych w Pafos niemal z automatu zakładali, że kanały te pochodzą z najwcześniejszego okresu, kiedy miasto założono. Po przeprowadzeniu bardzo szczegółowych badań odkrytych materiałów towarzyszących, przede wszystkim ceramiki, wiemy, że powstał w późniejszym okresie. Według naszych ustaleń było to najprawdopodobniej na przełomie III i II wieku przed naszą erą. Potwierdzałoby to teorię, że miasto nie powstało od razu we wszystkich sektorach wytyczonych przez siatkę ulic, a raczej z biegiem lat rozbudowywało się i rozwijało" - przekazała prof. Papuci-Władyka.

Przypomniała, że kluczowe z punktu widzenia archeologii i urbanistyki wyniki badań dla urbanistyki Pafos opublikowała w 1990 roku prof. Jolanta Młynarczyk z Uniwersytetu Warszawskiego. Na podstawie odkrytych pozostałości budynków i ulic oraz zdjęć lotniczych, prospekcji terenowej i innych danych badaczka zaproponowała rekonstrukcję siatki ulic antycznego miasta Nea Pafos. W ramach obecnie prowadzonego projektu te ustalenia są poszerzane i weryfikowane w oparciu o nowe badania terenowe.

Pafos znajdowało się najpierw, w okresie hellenistycznym, w obrębie egipskiego królestwa Ptolemeuszy, a potem pod kuratelą rzymską. Od ok. 200 p.n.e. do ok. 350 n.e. pełniło rolę stolicy wyspy. Ze względu na rangę stanowisko wpisano je na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO.

PAP - Nauka w Polsce