„Erasmus+” jest europejskim programem w zakresie kształcenia, szkolenia, młodzieży i sportu na lata 2014-2020, realizowanym zgodnie z Rozporządzeniem PE i Rady (UE) nr 1288/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. ustanawiającym „Erasmus+”: unijny program na rzecz kształcenia, szkolenia, młodzieży i sportu. Jest on nadzorowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, Ministerstwo Nauki Szkolnictwa Wyższego oraz Ministerstwo Sportu i Turystyki. Agencją Narodową wskazaną do wdrażania Programu jest Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji.

Struktura Erasmusa+ obejmuje:

1. działania w zakresie kształcenia i szkolenia;
2. współpracę młodzieży;
3. działania dot. sportu na poziomie najbliższym obywatelowi.

Akcje w zakresie kształcenia i szkolenia to:

Akcja 1. Mobilność edukacyjna:

• studentów oraz uczniów w zakresie kształcenia i szkolenia zawodowego; mobilność ta polega na realizacji części studiów (6-12 mcy) w uczelni partnerskiej, odbyciu stażu lub zdobyciu doświadczenia jako uczeń, asystent lub praktykant za granicą.
• pracowników; w tym przypadku mobilność polega na prowadzeniu zajęć, odbyciu stażu lub profesjonalnego szkolenia za granicą.

Mobilność w ramach Akcji 1 odbywa się w obrębie krajów Programu oraz wspiera międzynarodową wymianę studentów i pracowników do i z krajów trzecich, a także mobilność zorganizowaną w ramach wspólnych programów studiów.

Akcja 2. Współpraca na rzecz innowacji i wymiany dobrych praktyk, w tym:

• partnerstwa strategiczne (zarządzane przez agencje krajowe) to projekty pomiędzy organizacjami lub instytucjami zaangażowanymi w edukację i szkolenie lub inne sektory, mające na celu opracowanie i wdrożenie wspólnych inicjatyw oraz promowanie wzajemnego uczenia się i wymiany doświadczeń.
• partnerstwa między przedsiębiorcami a instytucjami kształcenia i szkolenia. Są to działania zarządzane centralnie przez Agencję Wykonawczą w Brukseli. Partnerstwa te mogą mieć formę:
  • sojuszy na rzecz wiedzy (Knowledge Alliances) pomiędzy instytucjami szkolnictwa wyższego i pracodawcami, które promują kreatywność, innowacje, przedsiębiorczość, m.in. oferując opracowywanie nowych programów nauczania i metod dydaktycznych. Od roku 2019 w ramach tej akcji będą tworzone tzw. Uniwersytety Europejskie.
  • sektorowych sojuszy na rzecz umiejętności (Sector Skills Alliances) pomiędzy organizatorami kształcenia i szkolenia a pracodawcami, które mają na celu promowanie zatrudnialności. Sojusze te winny przyczynić się m.in. do tworzenia nowych dla danego sektora lub międzysektorowych programów nauczania, rozwoju innowacyjnych metod nauczania i szkolenia zawodowego.
• platformy informatyczne, obejmujące wszystkie sektory edukacji i szkoleń, w tym w szczególności e-Twinning, mają umożliwiać wirtualną mobilność oraz wymianę dobrych praktyk. Są dostępne dla uczestników z krajów sąsiedzkich.

Akcja 2 wspiera również integrację regionalną, wymianę wiedzy i procesy modernizacji w ramach międzynarodowych partnerstw między instytucjami szkolnictwa wyższego UE i krajów trzecich, wspólne projekty edukacyjne, promowanie współpracy regionalnej oraz działania Krajowych Biur Informacji.

Akcja 3 (działania centralne) to wsparcie reform polityki edukacyjnej poprzez:

• działania mające na celu wdrażanie programu polityki UE w dziedzinie kształcenia i szkolenia, m.in. w zakresie Procesu Bolońskiego (dot. szkolnictwa wyższego) i Procesu Kopenhaskiego (dot. szkolnictwa zawodowego);
• wdrażanie narzędzi przejrzystości i uznawalności kształcenia, w szczególności Europass-u, Europejskich Ram Kwalifikacji (EQF), Europejskiego Systemu Transferu i Akumulacji Punktów (ECTS), Europejskiego Systemu Transferu Osiągnięć w Kształceniu i Szkoleniu Zawodowym (ECVET), Europejskich Ram ds. Jakości w Kształceniu i Szkoleniu Zawodowym (EQAVET), Europejskiego Rejestru Agencji Akredytacyjnych (EQAR) oraz Europejskiego Stowarzyszenia na rzecz Zapewniania Jakości Kształcenia w Szkolnictwie Wyższym (ENQA);
• wsparcie europejskich sieci i organizacji pozarządowych w dziedzinie edukacji i szkoleń;
• dialog polityczny z właściwymi europejskimi zainteresowanymi stronami w dziedzinie edukacji i szkoleń;
• Krajowe Ośrodki Uznawalności Akademickiej (NARIC), Eurydice, sieci Euroguidance, oraz krajowe centra Europass.

Działanie to wspiera także dialog polityczny z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi.

---

Nowy Program Erasmus+ 2021-2027

Podczas prezydencji austriackiej (lipiec-grudzień 2018 roku) toczyły się intensywne negocjacje programu następnej generacji w obszarze edukacji, szkolenia, młodzieży i sportu (następca programu Erasmus+). Podczas posiedzenia Rady ds. Edukacji, Kultury, Młodzieży i Sportu dnia 26 listopada 2018 roku zostało przyjęte tzw. częściowe ogólne podejście dotyczące nowego unijnego programu na lata 2021 – 2027.

Aktywna rola Polski w trakcie prac nad projektem rozporządzenia pozwoliła na wprowadzenie zmian o dużym znaczeniu dla Polski, tj.:

• zmieniono proponowaną wstępnie nazwę programu „Erasmus” na „Erasmus+”, co pomoże utrzymać zrozumienie, że program dotyczy wszystkich poziomów edukacji;
• uwzględniono (w kontekście wdrażania programu) odwołanie do zasady przejrzystości, równego traktowania oraz niedyskryminacji w kontekście wysokości stawek ryczałtowych;
• doprecyzowano, że budżet w wysokości 75%, zarządzany przez Agencje Narodowe, jest dedykowany działaniom zdecentralizowanym;
• uszczegółowiono zapisy dot. budżetu na działania centralne i horyzontalne oraz dot. możliwości wsparcia z tzw. marginesu wszystkich akcji w obszarze kształcenie i szkolenie;
• ujęto kryteria, na podstawie których dokonywane będą alokacje krajowe (budżet na działania zdecentralizowane zarządzane przez Agencje Narodowe), wśród których znajdują się liczba mieszkańców, koszty życia i odległość między stolicami oraz wykonanie (ang. performance);
• uwzględniono mobilność w obszarze sportu w wymiarze międzynarodowym programu;
• pozostawiono listę konkretnych instytucji uzyskujących bezpośrednie finansowanie z Jean Monnet (jedną z tych instytucji jest Kolegium Europejskie w Natolinie – College of Europe);
• dodatkowo, zgodnie z postulatem Polski, w nawiasy kwadratowe jako kwestię horyzontalną, ujęto zapis, który dotyczy możliwości transferu środków z polityki spójności do instrumentów UE.

---

Inicjatywa „Uniwersytety Europejskie”

W ramach aktualnego Programu Erasmus+ dnia 24 października 2018 r. Komisja Europejska opublikowała zaproszenie do składania wniosków na stworzenie tzw. Uniwersytetów Europejskich. W latach 2019-2021 zostanie zrealizowany pilotaż różnych modeli tzw. Europejskich Uniwersytetów. Będą to konsorcja uczelni współpracujących w zakresie dydaktyki, badań, wymiany studentów, kadry akademickiej oraz tworzące wspólne studia na wszystkich poziomach szkolnictwa wyższego. Inicjatywa ta ma stanowić istotny impuls w kierunku zrealizowania do 2025 roku wizji Europejskiego Obszaru Edukacji, w ramach którego nowe pokolenie Europejczyków będzie współpracować w różnych językach, sektorach i dziedzinach akademickich.

Ta idea wpisuje się w założenia Konstytucji dla Nauki, która kładzie nacisk na rozwój doskonałości naukowej, stwarza ramy prawne dla wspierania polskich uczelni w rywalizacji z najlepszymi szkołami wyższymi na świecie oraz zwiększa ich umiędzynarodowienie m.in. poprzez wprowadzenie możliwości powstawania uczelni federacyjnych czy stworzenie instrumentu „Inicjatywa doskonałości – uczelnie badawcze”. Ministerstwo pragnie wspierać polskie uczelnie biorące udział w pilotażu projektów Uniwersytetów Europejskich.

W budżecie Programu Erasmus+ w 2019 r. na Uniwersytety Europejskie przeznaczonych zostanie 60 mln euro. Natomiast budżet 2020 przewiduje 120 mln na ten typ projektów. Pilotaż ma sfinansować powstanie sieci Europejskich Uniwersytetów, z których każda ma obejmować co najmniej trzy instytucje szkolnictwa wyższego z trzech krajów Programu Erasmus+. Wnioski o dotacje winny być składane do Agencji Wykonawczej ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego w Brukseli.

W pierwszym konkursie rozstrzygniętym w czerwcu 2019 roku zostały wybrane 54 konsorcja, w których składzie znajduje się 5 polskich uczelni.

Drugi konkurs zostanie ogłoszony w październiku 2019 roku.

---

Ogólne osiągnięcia / efekty Programu Erasmus+ w Polsce

Program Erasmus+ ma duże znaczenie dla przemian dokonujących się w szkolnictwie wyższym. Rozwój umiędzynarodowienia poprzez mobilność studentów i kadry akademickiej oraz realizację partnerstw strategicznych ma bardzo korzystny wpływ na wzrost jakości kształcenia i coraz większą chęć przyjazdu do polskich uczelni studentów oraz kadry akademickiej z zagranicy.

W celu wzięcia udziału w mobilności uczelnia musi posiadać Kartę Erasmusa dla szkolnictwa wyższego (dalej: Karta ECHE –Erasmus Charter for Higher Education). Według stanu na koniec grudnia 2017 r. Kartę ECHE ważną do końca trwania programu Erasmus+ posiadało 305 instytucji szkolnictwa wyższego, w tym cztery którym przyznano Kartę w konkursie rozstrzygniętym w roku 2017. Każdego roku, mimo posiadania Karty ECHE, część uczelni nie wnioskuje do Agencji Narodowej Programu Erasmus+ o realizację mobilności (średnio dotyczy to około 10% uczelni).

W Sprawozdaniu z obsługi administracyjnej programu Erasmus+ w roku 2017 Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji- Agencja Narodowa Programu Erasmus+ informowała, że w akcji mobilności z krajami Programu (tzw. KA103) przyjęto do realizacji 257 wniosków uczelni (próśb o finansowanie mobilności). Według stanu na 31.12.2017 r. podpisane umowy finansowe przewidywały realizację 20 361 mobilności, tj. o 11,92% mniej niż w konkursie 2016 r. Zaplanowano:

• 15 065 wyjazdów studentów (9 961 na studia oraz 5 104 na praktykę);
• 5 296 wyjazdów pracowników (3 207 w celu prowadzenia zajęć dydaktycznych oraz 2 089 w celach szkoleniowych).

Spadek liczby planowanych mobilności nie jest zaskoczeniem. W roku 2017 podjęto bowiem decyzję o podwyższeniu miesięcznej stawki stypendium dla studentów o 50 euro dla krajów przyporządkowanych do grupy krajów o średnich i najniższych kosztach utrzymania (stawka dla krajów o najwyższych kosztach utrzymania nie mogła ulec zwiększeniu, bo już osiągnęła wartość maksymalną). Podjęto także decyzję o przesunięciu części środków na realizację projektów Partnerstw strategicznych, z uwagi na zaobserwowaną zwiększająca się z roku na rok niewykorzystaną kwotę na mobilność.

Z uwagi na to, że umowy KA103-2017 mogą być realizowane jako 16- albo 24-miesięczne,  rzeczywiste dane o liczbie zrealizowanych mobilności będą dostępne dopiero w roku 2019.

W Sprawozdaniu za rok 2017 najbardziej aktualne dane o rzeczywistej liczbie zrealizowanych mobilności dotyczą konkursu wniosków z 2015 roku (tj. mobilności zrealizowanych w roku akademickim 2015/2016 oraz 2016/2017).

W zakresie WYJAZDÓW dane wygenerowane z Mobility Tool+ (systemu informatycznego Komisji Europejskiej) wskazują na to, że w roku 2015 zostało zrealizowanych:

- 16 514 wyjazdów studentów, tj. o nieco ponad 1700 więcej niż było zaplanowanych na etapie podpisywania umowy pomiędzy NA a uczelniami.

Studenci wyjeżdżali najczęściej do: Hiszpanii (2809 osób), Niemiec (2448 osób), Włoch (1668 osób), Portugalii (1580 osób), Francji (1272 osoby) i Wielkiej Brytanii (820 osób). Łączna liczba wyjazdów studentów w roku 2015 jest o 283 mniejsza w porównaniu z rokiem 2014. Największy spadek liczby wyjazdów odnotowano do Niemiec (-134 osoby), a największy wzrost do Portugalii (+196 osób).

Wyjazdy na studia stanowiły 67,92% ogółu wyjazdów studentów (11 216 osób), a na praktykę 32,08% (5298 osób). Proporcja między wyjazdami na studia, a wyjazdami na praktykę jest niemal identyczna jak w roku 2014.

Wśród osób wyjeżdżających zdecydowaną większość stanowiły kobiety (71,7% wyjazdów). Proporcje te były zachowane zarówno w przypadku wyjazdów na studia, jak i na praktykę. Podobnie jak w roku poprzednim najliczniej wyjeżdżającą grupą byli studenci studiów drugiego stopnia (53%). Procentowy udział studentów studiów trzeciego stopnia nie zmienił się w stosunku do wyjazdów w ramach umowy 2014 i wyniósł nieco ponad 3%.

Największą liczbę studentów wyjeżdżających w ramach umów 2015 stanowili przedstawiciele szeroko pojętych nauk humanistycznych (ponad 22%), kierunków związanych z biznesem, administracją i prawem (ponad 18%) oraz nauk technicznych, przemysłu, budownictwa (nieco ponad 16%). Najmniej licznie reprezentowaną dziedziną były kierunki związane z kształceniem przyszłych nauczycieli (1,5%), rolnictwem (1,8%) oraz technologiami (2,7%).

Zdecydowanym liderem wśród uczelni realizujących wyjazdy studentów był Uniwersytet Warszawski (1409 wyjazdów); na drugim miejscu Uniwersytet Jagielloński (853 wyjazdy), na trzecim Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu (764 wyjazdy). Na kolejnych pozycjach znalazły się: Uniwersytet Wrocławski (683), Politechnika Łódzka (465), Uniwersytet Łódzki (460) oraz Politechnika Gdańska (389) i Politechnika Poznańska (386). Ogółem 43 uczelnie zrealizowały wyjazdy co najmniej 100 studentów (ok. 20% uczelni realizujących mobilność), a łączna liczba wyjazdów przypisanych do tych uczelni to 12 151 (prawie 75%).

- 7968 wyjazdów pracowników, tj. o nieco ponad 1750 więcej niż było zaplanowanych w umowach pomiędzy Agencją Narodową a uczelniami. Pracownicy wyjeżdżali najczęściej do: Hiszpanii (1086 osób), Słowacji (1086 osób), Czech (817 osób), Włoch (813 osób) i Niemiec (652 osób). Łączna liczba wyjazdów pracowników w roku 2015 jest o 1525 osób większa niż w roku 2014. Największy wzrost liczby wyjazdów odnotowano na Słowację (+329 osób), a największy spadek do Turcji (-186 osób).

4572 nauczycieli wyjechało w celu prowadzenia zajęć dydaktycznych, a 3396 pracowników uczestniczyło w szkoleniach tj. o 777 i 748 więcej niż w roku 2014 (przyrost wyjazdów w celach szkoleniowych o 28% jest większy niż w przypadku wyjazdów w celu prowadzenia zajęć -20%). Stanowi to, odpowiednio, 57,38% i 42,62% ogółu wyjazdów pracowników szkół wyższych, co jest bardzo podobnym rezultatem w stosunku do roku 2014.

Większość pracowników wyjeżdżających na stypendium stanowiły kobiety (59,20%). W odniesieniu do dziedzin akademickich najczęściej reprezentowane były grupy: nauki humanistyczne i sztuka (27,47%); biznes, administracja i prawo (16,67%) oraz nauki społeczne, dziennikarstwo i informacja (16,16%).

Wyjazdy z dziesięciu uczelni, które zrealizowały najwięcej wyjazdów pracowników stanowią nieco ponad 30% wszystkich wyjazdów w skali kraju. Ranking otwiera Uniwersytet Warszawski (426 osób), następne Uniwersytet Wrocławski (387 osób), Uniwersytet Łódzki (327 osób), Uniwersytet Jagielloński (243 osoby), Politechnika Poznańska (220 osób). Jest to kolejność bardzo podobna jak w 2014 r. Największy wzrost odnotowała Politechnika Poznańska – w 2014 r. była dziesiąta w kolejności pod względem liczby zrealizowanych wyjazdów pracowników, a w 2015 r. zajęła piątą lokatę.

W zakresie PRZYJAZDÓW dane wygenerowane z systemu Mobility Tool+ wskazują, że w roku 2015 Polskę jako kraj studiowania lub odbywania praktyki wybrało 14 626 studentów.

To kolejny rok, w którym obserwujemy zwyżkową tendencję w odniesieniu do przyjazdów do Polski (w roku 2014 były to 13 143 osoby). Sześć krajów wysłało ponad 1000 osób (Turcja – 3808, Hiszpania 3314, Francja 1268, Włochy 1261, Niemcy 1087 oraz Portugalia – 1084). Kraje te zrealizowały łącznie 11 822 mobilności, czyli ponad 80%!

Dane dla przyjazdów pracowników wskazują, że w roku 2015 przyjechały 3 464 osoby tj. o 335 więcej niż w roku 2014.

Oto dwanaście krajów, które wysłały do Polski ponad 100 pracowników każdy (Turcja – 458, Niemcy – 400, Hiszpania – 320, Czechy – 311, Słowacja – 278, Litwa – 203, Włochy – 201, Rumunia – 195, Francja – 174, Bułgaria – 163, Portugalia – 118 oraz Węgry – 109). Łącznie kraje te wysłały 2 930 pracowników, co stanowi 84% wszystkich przyjazdów do Polski.

Mobilność studentów i pracowników - kraje programu, KA103-2015 (rok akademicki 2015/16 i 2016/17)

	Mobilność studentów		Mobilność pracowników		RAZEM
	Wyjazdy z polskich uczelni	Przyjazdy do polskich uczelni	Wyjazdy z polskich uczelni	Przyjazdy do polskich uczelni
Łącznie	16 514	14 626	7 968	3 464	42 572

Na uwagę zasługuje coraz bardziej zbilansowana wymiana studentów. Przyjeżdżający studenci stanowią już 88% tych, którzy wyjeżdżają w ramach Erasmusa+. Dla pracowników stosunek liczby przyjeżdżających do wyjeżdżających to 43%, co oznacza, że wymiana pracowników nie jest jeszcze zrównoważona.