Powstanie ewidencja grobów weteranów walk o wolność i niepodległość Polski, która będzie prowadzona przez prezesa Instytutu Pamięci Narodowej (IPN).

W projekcie ustawy określono sposób prowadzenia ewidencji grobów znajdujących się w naszym kraju i poza jego granicami, a także zasady wsparcia ze środków publicznych (dotacje i świadczenia pieniężne) opieki nad nimi. Z IPN o świadczenie pieniężne będą mogły się ubiegać osoby fizyczne, a o dotację – np. fundacje, stowarzyszenia, kościoły, związki wyznaniowe oraz inne osoby prawne. Uzyskane środki będzie można przeznaczyć m.in. na budowę, remont i utrzymanie grobów.

Zgodnie z projektem ustawy, grobami weteranów walk o wolność i niepodległość Polski będą groby osób, które walczyły o odzyskanie niepodległości naszego kraju lub w obronie niepodległości i granic suwerennej Polski, biorąc udział w wojnach, działaniach zbrojnych i niepodległościowych oraz powstaniach narodowych – w okresie od 1768 r. do 1963 r. Takimi grobami będą również groby funkcjonariuszy cywilnych władz powstań narodowych, administracji podziemnego państwa polskiego w latach 1939–1945, członków władz i rządu RP na uchodźstwie w latach 1939-1990, a także podziemnych niepodległościowych organizacji cywilnych w latach 1945–1956.

Przepisów ustawy nie będzie stosować się do grobów wojennych w rozumieniu ustawy z 28 marca 1933 r. o grobach i cmentarzach wojennych. Obecnie groby weteranów walk o niepodległość Polski traktowane są jako groby prywatne i nie są ewidencjonowane oraz wspierane przez państwo.

Wpis do ewidencji grobu znajdującego się w Polsce będzie mógł nastąpić na wniosek osoby fizycznej, fundacji, stowarzyszenia, kościoła lub związku wyznaniowego, innej osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niebędącej osobą prawną bądź z urzędu. W przypadku grobu weterana znajdującego się poza granicami Polski wpis będzie mógł być dokonany na wniosek polskiego konsula lub z urzędu. Wpis grobu do ewidencji poprzedzony będzie badaniem przeprowadzanym przez prezesa Instytutu czy grób, którego dotyczy wniosek, spełnia kryteria uznania go za grób weterana walk o wolność i niepodległość Polski.

W Biuletynie Informacji Publicznej IPN udostępniony zostanie wykaz grobów weteranów walk o niepodległość Polski. Szacuje się, że może być ich ok. 200 tys.

Projektowane przepisy są odpowiedzią na narastające w ostatnim ćwierćwieczu oczekiwanie społeczne, aby groby weteranów objąć wsparciem instytucji państwowych oraz powstrzymać proces ich likwidacji, który jest dotkliwym uszczerbkiem dla polskiego dziedzictwa historycznego i kulturowego. To także forma wyrażenia szacunku poległym w walce o niepodległą i suwerenną Polskę. Ustawa będzie systemowo pomagać w sprawowaniu opieki nad grobami bohaterów, którzy zginęli w walce o wolną Polskę.

Nowe prawo ma obowiązywać od 1 stycznia 2019 r.