Projekt ustawy o ochronie osób uczestniczących w debacie publicznej przed oczywiście bezzasadnymi roszczeniami lub stanowiącymi nadużycie postępowaniami sądowymi

Informacje o publikacji dokumentu

Pierwsza publikacja:: 05.05.2025 14:36 Agnieszka Kowalska
Wytwarzający/ Odpowiadający:: Minister Sprawiedliwości

Tytuł	Wersja	Dane zmiany / publikacji
Projekt ustawy o ochronie osób uczestniczących w debacie publicznej przed oczywiście bezzasadnymi roszczeniami lub stanowiącymi nadużycie postępowaniami sądowymi	3.0	10.10.2025 15:46 Magdalena Kucharska
Projekt ustawy o ochronie osób uczestniczących w debacie publicznej przed oczywiście bezzasadnymi roszczeniami lub stanowiącymi nadużycie postępowaniami sądowymi	2.0	05.05.2025 14:41 Agnieszka Kowalska
Projekt ustawy o ochronie osób uczestniczących w debacie publicznej przed oczywiście bezzasadnymi roszczeniami lub stanowiącymi nadużycie postępowaniami sądowym	1.0	05.05.2025 14:36 Agnieszka Kowalska

Aby uzyskać archiwalną wersję należy skontaktować się z Redakcją BIP

{"register":{"columns":[{"header":"Numer projektu","value":"UC94","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"sequence":{"regex":"UC{#UC_1}"},"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Rodzaj dokumentu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"Projekty ustaw","value":"Projekty ustaw"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Typ dokumentu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"C – projekty implementujące UE","value":"C – projekty implementujące UE"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Informacja dodatkowa","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Cele projektu oraz informacja o przyczynach i potrzebie rozwiązań planowanych w projekcie","value":"Celem projektowanego aktu jest implementacja dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1069 z dnia 11 kwietnia 2024 r. w sprawie ochrony osób, które angażują się w debatę publiczną, przed oczywiście bezzasadnymi roszczeniami lub stanowiącymi nadużycie postępowaniami sądowymi („strategiczne powództwa zmierzające do stłumienia debaty publicznej\"), zwanej dalej „dyrektywą 2024/1069”.\nDyrektywa 2024/1069 ma na celu przeciwdziałanie oczywiście bezzasadnym roszczeniom lub stanowiącym nadużycie postępowaniom sądowym w sprawach cywilnych mających skutki transgraniczne, w celu tłumienia wolności słowa i ograniczania udziału obywateli w debacie publicznej. Została ona opracowana, aby chronić osoby angażujące się w debatę publiczną przed roszczeniami wnoszonymi przez podmioty wykorzystujące system prawny do zastraszania i uciszania krytyki, prowadząc do autocenzury, ograniczenia dostępu do informacji i osłabienia aktywności społecznej.\nWprowadzenie dyrektywy 2024/1069 jest wyrazem dążenia Unii Europejskiej do ochrony praw podstawowych, takich jak wolność wypowiedzi, pluralizm mediów oraz prawo obywateli do uczestnictwa w życiu publicznym. Dyrektywa 2024/1069 ustanawia normy minimalne, pozostawiając państwom członkowskim dobór konkretnych środków, które zapewnią realizację zakładanych rezultatów.\nOczywiście bezzasadne roszczenia lub stanowiące nadużycie postępowania sądowe, określane również potocznie mianem „SLAPPów” (z ang. Strategic lawsuits against public participation), są zazwyczaj wytaczane przez wpływowe podmioty tj. grupy lobbystyczne, korporacje, polityków i organy państwowe, a wymierzone są w osoby, które zabierają głos w sprawach publicznych - dziennikarzy, aktywistów, czy w organizacje społeczne. Brak równowagi sił między stronami stawia te osoby w trudnej sytuacji procesowej czy niekiedy również majątkowej, a także potęguje efekt mrożący takich postępowań sądowych.\nPodejmowanie działań prawnych w celu uciszenia krytyki i tłumienia debaty publicznej nie jest zjawiskiem nowym, lecz coraz bardziej powszechnym. Zgodnie z raportem przygotowanym przez CASE - koalicję przeciw SLAPP w Europie, od 2010 roku Polska odnotowała 135 spraw uznanych za strategiczne powództwa zmierzające do stłumienia debaty publicznej, co daje największą liczbę spraw karnych i cywilnych mających na celu uciszenie głosów krytyki na tle pozostałych państw Unii Europejskiej. Do końca 2023 r. większość wniesionych spraw stanowiły pozwy cywilne (64,3%), natomiast 90,6% spraw w Europie miało wymiar wyłącznie krajowy. Jakkolwiek dyrektywa 2024/1069 ma zastosowanie tylko do spraw cywilnych lub handlowych o charakterze transgranicznym, to projektowana ustawa będzie dotyczyć również spraw krajowych. W Polsce tego typu roszczenia najczęściej przyjmują postać pozwów o ochronę dóbr osobistych (art. 23 i art. 24 k.c.).","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Istota rozwiązań planowanych w projekcie, w tym proponowane środki realizacji","value":"Projektowana ustawa wprowadza kompleksowy system ochrony osób uczestniczących w debacie publicznej przed tzw. powództwami typu SLAPP (Strategic Lawsuit Against Public Participation), czyli powództwami zmierzającymi do stłumienia, ograniczenia lub zakłócenia debaty publicznej bądź szykanowania za udział w niej. Projekt przewiduje następujące rozwiązania:\n1) wprowadzenie definicji debaty publicznej obejmującej wypowiedzi i działania w ramach wykonywania prawa do wolności wypowiedzi, informacji, sztuki, nauki, zgromadzeń i zrzeszania się w sprawach budzących uzasadnione zainteresowanie społeczne.\n2) Ustanowienie mechanizmu zabezpieczenia kosztów procesu poprzez możliwość nałożenia przez sąd na powoda obowiązku złożenia kaucji, gdy pozwany uprawdopodobni, że powództwo ma charakter SLAPP.\n3) Umożliwienie organizacjom pozarządowym przystępowania do postępowania po stronie pozwanego oraz przedstawiania sądowi istotnych dla sprawy informacji i poglądów.\n4) Wprowadzenie przyspieszonych procedur oddalania pozwów oczywiście bezzasadnych, w tym na wniosek pozwanego, z celem rozstrzygnięcia sprawy w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy.\n5) Możliwość uznania przez sąd wytoczenia powództwa za nadużycie prawa procesowego, gdy jego wyłącznym celem jest stłumienie debaty publicznej.\n6) Wprowadzenie sankcji dla powodów nadużywających drogi sądowej, w tym grzywny w wysokości do 20-krotności (a w szczególnych przypadkach do 100-krotności) minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz możliwość nałożenia obowiązku publikacji sentencji wyroku na koszt powoda.\n7) Wprowadzenie zasady zwrotu kosztów procesu w pełnej wysokości na rzecz pozwanego w przypadku odrzucenia lub oddalenia powództwa typu SLAPP.\n8) Rozszerzenie jurysdykcji sądów polskich na sprawy o naprawienie szkody wyrządzonej przez wszczęcie postępowania typu SLAPP w państwie niebędącym członkiem UE, gdy powód ma miejsce zamieszkania w Polsce.\n9) Zobowiązanie Ministra Sprawiedliwości do zapewnienia dostępu do informacji o realizacji ustawy oraz określenia sposobu publikacji prawomocnych orzeczeń w sprawach SLAPP.\n10) Wprowadzenie zmiany w Kodeksie postępowania cywilnego polegającej na uznaniu czynności procesowej stanowiącej nadużycie prawa procesowego za niedopuszczalną.\nProponowane rozwiązania mają na celu skuteczną i szybką ochronę uczestników debaty publicznej przed nieuzasadnionymi powództwami, które mogą wywoływać efekt mrożący dla swobody wypowiedzi, a także zapobieganie nadużyciom drogi sądowej w celu zastraszania uczestników debaty publicznej.","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Oddziaływanie na życie społeczne nowych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Spodziewane skutki i następstwa projektowanych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Sposoby mierzenia efektów nowych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za opracowanie projektu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"MS","value":"MS"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ współpracujący przy opracowaniu projektu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Osoba odpowiedzialna za opracowanie projektu","value":"Waldemar Żurek Minister Sprawiedliwości","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za przedłożenie projektu RM","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"MS","value":"MS"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Planowany termin przyjęcia projektu przez RM","value":"III kwartał 2025 r.","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Informacja o rezygnacji z prac nad projektem","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Status realizacji","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"}]}}

UC94

Projekty ustaw

C – projekty implementujące UE

Celem projektowanego aktu jest implementacja dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1069 z dnia 11 kwietnia 2024 r. w sprawie ochrony osób, które angażują się w debatę publiczną, przed oczywiście bezzasadnymi roszczeniami lub stanowiącymi nadużycie postępowaniami sądowymi („strategiczne powództwa zmierzające do stłumienia debaty publicznej"), zwanej dalej „dyrektywą 2024/1069”.
Dyrektywa 2024/1069 ma na celu przeciwdziałanie oczywiście bezzasadnym roszczeniom lub stanowiącym nadużycie postępowaniom sądowym w sprawach cywilnych mających skutki transgraniczne, w celu tłumienia wolności słowa i ograniczania udziału obywateli w debacie publicznej. Została ona opracowana, aby chronić osoby angażujące się w debatę publiczną przed roszczeniami wnoszonymi przez podmioty wykorzystujące system prawny do zastraszania i uciszania krytyki, prowadząc do autocenzury, ograniczenia dostępu do informacji i osłabienia aktywności społecznej.
Wprowadzenie dyrektywy 2024/1069 jest wyrazem dążenia Unii Europejskiej do ochrony praw podstawowych, takich jak wolność wypowiedzi, pluralizm mediów oraz prawo obywateli do uczestnictwa w życiu publicznym. Dyrektywa 2024/1069 ustanawia normy minimalne, pozostawiając państwom członkowskim dobór konkretnych środków, które zapewnią realizację zakładanych rezultatów.
Oczywiście bezzasadne roszczenia lub stanowiące nadużycie postępowania sądowe, określane również potocznie mianem „SLAPPów” (z ang. Strategic lawsuits against public participation), są zazwyczaj wytaczane przez wpływowe podmioty tj. grupy lobbystyczne, korporacje, polityków i organy państwowe, a wymierzone są w osoby, które zabierają głos w sprawach publicznych - dziennikarzy, aktywistów, czy w organizacje społeczne. Brak równowagi sił między stronami stawia te osoby w trudnej sytuacji procesowej czy niekiedy również majątkowej, a także potęguje efekt mrożący takich postępowań sądowych.
Podejmowanie działań prawnych w celu uciszenia krytyki i tłumienia debaty publicznej nie jest zjawiskiem nowym, lecz coraz bardziej powszechnym. Zgodnie z raportem przygotowanym przez CASE - koalicję przeciw SLAPP w Europie, od 2010 roku Polska odnotowała 135 spraw uznanych za strategiczne powództwa zmierzające do stłumienia debaty publicznej, co daje największą liczbę spraw karnych i cywilnych mających na celu uciszenie głosów krytyki na tle pozostałych państw Unii Europejskiej. Do końca 2023 r. większość wniesionych spraw stanowiły pozwy cywilne (64,3%), natomiast 90,6% spraw w Europie miało wymiar wyłącznie krajowy. Jakkolwiek dyrektywa 2024/1069 ma zastosowanie tylko do spraw cywilnych lub handlowych o charakterze transgranicznym, to projektowana ustawa będzie dotyczyć również spraw krajowych. W Polsce tego typu roszczenia najczęściej przyjmują postać pozwów o ochronę dóbr osobistych (art. 23 i art. 24 k.c.).

Projektowana ustawa wprowadza kompleksowy system ochrony osób uczestniczących w debacie publicznej przed tzw. powództwami typu SLAPP (Strategic Lawsuit Against Public Participation), czyli powództwami zmierzającymi do stłumienia, ograniczenia lub zakłócenia debaty publicznej bądź szykanowania za udział w niej. Projekt przewiduje następujące rozwiązania:
1) wprowadzenie definicji debaty publicznej obejmującej wypowiedzi i działania w ramach wykonywania prawa do wolności wypowiedzi, informacji, sztuki, nauki, zgromadzeń i zrzeszania się w sprawach budzących uzasadnione zainteresowanie społeczne.
2) Ustanowienie mechanizmu zabezpieczenia kosztów procesu poprzez możliwość nałożenia przez sąd na powoda obowiązku złożenia kaucji, gdy pozwany uprawdopodobni, że powództwo ma charakter SLAPP.
3) Umożliwienie organizacjom pozarządowym przystępowania do postępowania po stronie pozwanego oraz przedstawiania sądowi istotnych dla sprawy informacji i poglądów.
4) Wprowadzenie przyspieszonych procedur oddalania pozwów oczywiście bezzasadnych, w tym na wniosek pozwanego, z celem rozstrzygnięcia sprawy w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy.
5) Możliwość uznania przez sąd wytoczenia powództwa za nadużycie prawa procesowego, gdy jego wyłącznym celem jest stłumienie debaty publicznej.
6) Wprowadzenie sankcji dla powodów nadużywających drogi sądowej, w tym grzywny w wysokości do 20-krotności (a w szczególnych przypadkach do 100-krotności) minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz możliwość nałożenia obowiązku publikacji sentencji wyroku na koszt powoda.
7) Wprowadzenie zasady zwrotu kosztów procesu w pełnej wysokości na rzecz pozwanego w przypadku odrzucenia lub oddalenia powództwa typu SLAPP.
8) Rozszerzenie jurysdykcji sądów polskich na sprawy o naprawienie szkody wyrządzonej przez wszczęcie postępowania typu SLAPP w państwie niebędącym członkiem UE, gdy powód ma miejsce zamieszkania w Polsce.
9) Zobowiązanie Ministra Sprawiedliwości do zapewnienia dostępu do informacji o realizacji ustawy oraz określenia sposobu publikacji prawomocnych orzeczeń w sprawach SLAPP.
10) Wprowadzenie zmiany w Kodeksie postępowania cywilnego polegającej na uznaniu czynności procesowej stanowiącej nadużycie prawa procesowego za niedopuszczalną.
Proponowane rozwiązania mają na celu skuteczną i szybką ochronę uczestników debaty publicznej przed nieuzasadnionymi powództwami, które mogą wywoływać efekt mrożący dla swobody wypowiedzi, a także zapobieganie nadużyciom drogi sądowej w celu zastraszania uczestników debaty publicznej.

Waldemar Żurek Minister Sprawiedliwości

III kwartał 2025 r.