W celu świadczenia usług na najwyższym poziomie stosujemy pliki cookies. Korzystanie z naszej witryny oznacza, że będą one zamieszczane w Państwa urządzeniu. W każdym momencie można dokonać zmiany ustawień Państwa przeglądarki. Zobacz politykę cookies.
Powrót

Projekt ustawy o rynku pracy i służbach zatrudnienia

{"register":{"columns":[{"header":"Numer projektu","value":"UC29","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"sequence":{"regex":"UC{#UC_1}"},"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Rodzaj dokumentu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"Projekty ustaw","value":"Projekty ustaw"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Typ dokumentu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"C – projekty implementujące UE","value":"C – projekty implementujące UE"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Cele projektu oraz informacja o przyczynach i potrzebie rozwiązań planowanych w projekcie","value":"Projekt wypełnia założenia Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) i stanowi realizację części kamienia milowego nr A51G dla reformy pn. A4.1 Efektywne instytucje na rzecz rynku pracy.\nUstawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 735, z późn. zm.) obowiązuje już od 20 lat i była w tym okresie ok. 200 razy nowelizowana. Założenia, na których oparta jest ta ustawa, stały się w znacznej mierze nieaktualne. Rozwijający i zmieniający się rynek pracy wymusza opracowanie nowych regulacji, które będą odpowiadać na aktualne potrzeby osób poszukujących pracy, bezrobotnych oraz przedsiębiorców. Konieczne jest jednocześnie wprowadzenie regulacji, które zwiększą efektywność działania publicznych służb zatrudnienia w zakresie świadczenia usług dla klientów.\n\nProjekt ma na celu wprowadzenie zmian w działaniach publicznych służb zatrudnienia dostosowujących je do sytuacji na rynku pracy.\nRozwój technologii, trendy konsumpcyjne, globalizacja i zmiany społeczne zmieniają charakter pracy oraz rynku pracy i będą go zmieniać w przyszłości. Miarą efektywności i skuteczności państwa jest uważna obserwacja trendów i potrzeb oraz projektowanie rozsądnych, adekwatnych do potrzeb obywateli rozwiązań. Konieczne jest zatem wprowadzanie rozwiązań regulujących przyszłość, a nie przeszłość rynku pracy, rozwiązań adekwatnych do potrzeb klientów i pozwalającym kadrze zatrudnionej w publicznych służbach zatrudnienia (PSZ) oferować pełne wsparcie osobom poszukującym pracy i pracodawcom.\nZadania państwa w zakresie promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej są realizowane przez publiczne i niepubliczne instytucje rynku pracy. Publiczne służby zatrudnienia odgrywają ważną rolę w zwiększaniu szans na zatrudnienie osób bezrobotnych i poszukujących pracy, a pracodawcom na znalezienie odpowiednich pracowników. W 2023 r. urzędy pracy obsłużyły ponad 2 mln osób. Publiczne służby zatrudnienia tworzy 16 wojewódzkich urzędów pracy (WUP), które podlegają marszałkom województw oraz 340 powiatowych urzędów pracy (PUP), które podlegają starostom. Obecny system organów zatrudnienia istnieje od 2000 r. i ma charakter rządowo-samorządowy, a jego istotną cechą jest niezależność każdej jednostki organizacyjnej. Formalna i organizacyjna odrębność między organami samorządowymi, a organami rządowymi powoduje, że w Polsce funkcjonuje zdecentralizowany model publicznych służb zatrudnienia. Ogólna polityka rynku pracy ustalana jest na szczeblu krajowym (rządowym). Minister właściwy do spraw pracy przygotowuje i koordynuje politykę państwa w dziedzinie rynku pracy, ale urzędy pracy zarówno powiatowe, jak i wojewódzkie, określają i koordynują politykę lokalnego i regionalnego rynku pracy, zgodnie z potrzebami danego rynku. W końcu 2022 r. w wojewódzkich i powiatowych urzędach pracy zatrudnionych było łącznie 20 585 osób. Publiczne służby zatrudnienia to instytucje o dużym potencjale organizacyjnym. Niestety problemem jest duże obciążenie pracą administracyjną pracowników urzędów pracy, brak wystarczającej liczby wykwalifikowanej kadry - w końcu 2022 r. np. na 1 doradcę zawodowego w PUP przypadało od 575 do 4326 zarejestrowanych bezrobotnych. Na 1 pośrednika pracy od 50 do 852 zarejestrowanych bezrobotnych. W końcu 2022 r. na jednego pracownika kluczowego (bezpośrednio pracującego z klientami) zatrudnionego w PUP przypadało od 31 do 240 zarejestrowanych bezrobotnych. W wielu urzędach obciążenie dużą liczbą osób nie pozwala na indywidualną pracę z klientem. Koncentracja na osobach trwale bezrobotnych, niezmotywowanych do pracy powoduje, że pracownikom nie starcza czasu na dotarcie do innych grup osób nieaktywnych zawodowo. Problemem jest ciągle zły wizerunek urzędu pracy jako „anachronicznego pośredniaka”, wynikający między innymi z ograniczonych możliwości nawiązywania relacji z pracodawcami, biurokracji, nadmiaru procedur, formalizmu itp.\n\nObecny model działania urzędów pracy wymaga ponadto zdecydowanej transformacji w kierunku uwzględniającym nowe potrzeby pracodawców i pracowników oraz zmiany na rynku pracy. Urzędy pracy powinny przede wszystkim wykonywać zadania związane z aktywizacją zawodową. Rozwój PSZ w Polsce stanowi wymóg konieczny realizacji celów polityki zatrudnienia, definiowanych na poziomie krajowym i w kontekście europejskim. Nowoczesne, odpowiednio przygotowane i odporne na kryzysy służby zatrudnienia umożliwią wykonywanie zadań państwa w obszarze rynku pracy. Osiąganie celów polityki zatrudnienia jest możliwe dzięki komplementarnemu zaangażowaniu wielu instytucji na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym. Udział PSZ w tych działaniach jest wiodący, a zapewnienie ram spójnej realizacji ich zadań wymaga stworzenia odpowiednich warunków prawnych dla ich rozwoju. Jednym z głównych celów projektowanych przepisów jest wzmocnienie potencjału instytucjonalnego i kadrowego PSZ, a także ugruntowanie wizerunku PSZ jako głównego krajowego pośrednika pracy – wiarygodnego, sprawnego, skutecznego, o szerokim zasięgu działania.\n\nSytuacja na rynku pracy w Polsce \nBezrobocie w Polsce w 2023 r. jest niskie, a Polska pozostaje w czołówce krajów UE o najniższej stopie bezrobocia. W urzędach pracy w końcu 2023 r. zarejestrowanych było 788,2 tys. bezrobotnych, a stopa rejestrowanego bezrobocia wyniosła 5,1 %. Stopa bezrobocia była zróżnicowana w zależności od województwa i kształtowała się w granicach od 3,0 % do 8,6 %. W siedmiu województwach stopa bezrobocia była niższa niż poziom dla całego kraju. Najniższe bezrobocie odnotowano w woj. wielkopolskim (3,0 %), kolejne były woj. śląskie (3,6 %), woj. mazowieckie (4,1 %), woj. małopolskie (4,2 %), woj. lubuskie (4,3 %), woj. dolnośląskie (4,4 %) i woj. pomorskie (4,6 %). Bezrobocie na poziomie powyżej średniej krajowej odnotowano w 9 województwach, z których najwyższy odsetek bezrobotnych był na Podkarpaciu (8,6 %) oraz Warmii i Mazurach (8,3 %).\nMimo relatywnie dobrej sytuacji na rynku pracy, w niektórych rejonach Polski nadal utrzymują się problemy ze znalezieniem odpowiedniej pracy. Dotyczy to przede wszystkim powiatów wiejskich, położonych z dala od dużych aglomeracji, czy większych miast. W powiatach tych często brak dużych pracodawców, co z kolei przekłada się na niższą dostępność dobrych jakościowo ofert pracy i konieczność poszukiwania zatrudnienia w dalszej odległości, albo wręcz przeprowadzki. W Polsce na koniec 2023 r. były 92 powiaty, w których stopa bezrobocia rejestrowanego przekraczała 10% i 22 powiaty, w których przekraczała 15%. Najwyższe bezrobocie notuje od lat powiat szydłowiecki – 25,2% w końcu stycznia 2024 r. Powiaty o wysokiej stopie bezrobocia są zgrupowane przy granicach zewnętrznych UE, na obszarach słabiej zaludnionych i mało zurbanizowanych, w regionach gdzie jest niewiele dużych zakładów pracy.\n\nKluczowe wyzwania rynku pracy:\n\nNiski poziom aktywności zawodowej – w III kwartale 2023 r. prawie 3,9 mln osób w wieku produkcyjnym pozostawało biernymi zawodowo. W tej grupie 311 tys. osób było biernymi zawodowo z powodu emerytury. Aż 794 tys. jako przyczynę nieposzukiwania pracy wskazało obowiązki rodzinne i obowiązki związane z prowadzeniem domu. Wprawdzie wśród osób biernych zawodowo w wieku produkcyjnym w II kwartale 2023 r. kobiety stanowiły 55%, ale już wśród biernych z powodu obowiązków rodzinnych i związanych z prowadzeniem domu udział kobiet przekraczał 91%. Wśród biernych z tego powodu dominowały też osoby zamieszkałe na wsi – 55% (48,7% stanowili mieszkańcy wsi w ogólnej liczbie biernych w wieku produkcyjnym). Zatem grupy te stanowią potencjalnie niewykorzystane zasoby, które warto włączyć w obszar aktywności zawodowej. Proces dotarcia do biernych zawodowo oraz ich aktywizacja zawodowa powinny wpłynąć na zwiększenie zarówno współczynnika aktywności zawodowej, jak i wskaźnika zatrudnienia. Jest to szczególnie istotne zważywszy na prognozowany spadek liczby ludności w wieku produkcyjnym.\n\nWysoka liczba długotrwale bezrobotnych – co drugi zarejestrowany bezrobotny pozostawał w rejestrze powiatowego urzędu pracy łącznie przez okres ponad 12 miesięcy w okresie ostatnich 2 lat. Od lat utrzymuje się wysoki odsetek osób długotrwale bezrobotnych pozostających w tych rejestrach, nawet w okresach, gdy sytuacja na rynku pracy była bardzo dobra (prawie 50% długotrwale bezrobotnych w końcu 2019 r., 56,6% w końcu 2021 r., 51,7% w końcu 2022 r. i 49,0% w końcu 2023 r.). W końcu 2023 r. osób długotrwale bezrobotnych było w Polsce 385,9 tys. Wynika to z faktu, iż duża część bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy faktycznie nie jest zainteresowana podjęciem zatrudnienia, a rejestracja zapewnia im dostęp do bezpłatnego korzystania ze świadczeń zdrowotnych, czasami również socjalnych. \n\nNiskie kwalifikacje bezrobotnych oraz niski udział Polaków w kształceniu ustawicznym – 30% bezrobotnych ma wykształcenie co najwyżej gimnazjalne, a ponad 32% nie ma kwalifikacji zawodowych. Natomiast wg danych GUS uczestnictwo dorosłych Polaków w kształceniu i szkoleniu dorosłych od lat utrzymuje się na zdecydowanie niższym poziomie niż średnia dla krajów UE – w 2022 r. udział osób dorosłych (25-64 lata) w kształceniu ustawicznym wyniósł w Polsce 7,6% wobec 11,9% w UE27. \n\nTrudna sytuacja osób młodych na rynku pracy – w III kwartale 2022 r. tzw. wskaźnik NEET, określający odsetek osób młodych (15-29 lat) niepracujących, nieuczących się i niedokształcających, wyniósł w Polsce 9,3% i wprawdzie był niższy od wskaźnika w UE (11,2%), ale wciąż niemal co dziesiąty młody człowiek nie był aktywny ani na rynku pracy ani nie podnosił swoich kwalifikacji.\nWspieranie aktywności zawodowej osób starszych na rynku pracy – udział osób starszych w populacji mieszkańców Polski systematycznie rośnie. Na koniec 2022 r. liczba osób w wieku 60 lat i więcej wyniosła 9,8 mln i w stosunku do roku poprzedniego zwiększyła się o 0,7%. Odsetek osób starszych w populacji Polski osiągnął poziom 25,9%. Według prognozy GUS, liczba ludności w wieku 60 lat i więcej w Polsce w roku 2030 ukształtuje się na poziomie 10,3 mln (wzrost o 5,0% w stosunku do roku 2022), w roku 2040 na poziomie 11,4 mln (wzrost o 16,8%), w 2050 r. na poziomie 12,4 mln (tj. o 26,6% więcej niż w 2022 r.). W 2022 r. 7,8 mln (tj. 84,3%) osób w wieku 60–89 lat było biernych zawodowo (tj. 84,4%). Liczba osób w tym wieku aktywnych zawodowo wynosiła 1,5 mln. Na tle Unii Europejskiej aktywność zawodowa w Polsce kończona jest stosunkowo wcześnie. Średni wiek dezaktywizacji zawodowej w Polsce w 2020 r. wyniósł 63,3 lat. W 2020 r. świadczenie emerytalne pobierało ponad 7 milionów osób . Dla porównania: 20 lat temu emerytów w Polsce było 4,6 mln, czyli niemal o 70% mniej. Łącznie grupa emerytów, stanowiących większość, i rencistów, w 2020 r. wyniosła ponad 9,3 mln osób, czyli ponad 24% całkowitej liczby ludności Polski. Z roku na rok rośnie jednak liczba pracujących emerytów. Jak wynika z danych opublikowanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) w grudniu 2022 r. pracowało 826 tys. emerytów, z czego 536,3 tys. było zatrudnionych na umowę o pracę. Od 2015 r. nastąpił w tym zakresie wzrost o 44% (575,4 tys. emerytów pracowało w grudniu 2015 r.). Zatem kluczową kwestią bardziej włączającej polityki w zakresie aktywizacji zawodowej osób starszych jest także zachęcanie pracodawców do zatrudniania starszych pracowników i zatrzymywania ich na lepszych stanowiskach pracy. Podejmowaniu pracy przez emerytów sprzyja również większa dostępność np. miejsc opieki nad dziećmi, co powoduje, że młodzi rodzice nie angażują dziadków do sprawowania codziennej opieki nad wnukami. W przypadku osób w wieku emerytalnym na pewno należy podkreślić, że jest to wciąż znacząca rezerwa zasobów pracy, która może zwiększyć dobrobyt społeczny i ekonomiczny.\n\nNiedobór pracowników na rynku pracy – kluczową barierą w rozwoju firm staje się niedobór odpowiednich kandydatów do pracy. W 2023 r. do urzędów pracy zgłoszono 1 071 tys. wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej. Najwięcej ofert przeznaczonych było dla pracowników produkcji, robotników pakowaczy ręcznych, robotników gospodarczych, robotników magazynowych i magazynierów. Niedobory siły roboczej występują w całej Unii Europejskiej, w różnych zawodach i sektorach, na wszystkich poziomach umiejętności, w tym w opiece zdrowotnej, opiece długoterminowej i pomocy społecznej, budownictwie, wytwarzaniu, transporcie i magazynowaniu, zakwaterowaniu i usługach gastronomicznych, inżynierii, działalności technicznej i naukowej oraz technologiach informacyjno-komunikacyjnych (ICT).\n\nMała mobilność osób szukających pracy – mobilność Polaków, szczególnie starszych, uzależniona jest od bardzo wielu czynników m.in. sytuacji rodzinnej, czy też posiadanych środków na wynajem bądź kupno mieszkania. Możliwość swobodnego przemieszczania się to jeden z najważniejszych elementów decydujący o niezależności życia, który sprzyja możliwości poszukiwania i podejmowania pracy poza miejscem zamieszkania. Równie istotne jest wspieranie mobilności zawodowej, zważywszy, że okoliczności będą zmuszać do przekwalifikowania oraz kształcenia ustawicznego, z uwagi zarówno na rozwój technologiczny, jak i fakt, że około 1/3 bezrobotnych nie posiada kwalifikacji zawodowych. Aktualnie osoba bezrobotna musi się zarejestrować w urzędzie pracy właściwym dla jej miejsca zameldowania. Stwarza to duże utrudnienia, np. dla osób które zmieniły adres zamieszkania, ale nie mają w nowym miejscu meldunku. Teraz taka osoba musi się przemeldować, co nie zawsze jest możliwe (np. wynajmuje mieszkanie i właściciel się nie zgadza).\n\nPlanowane zmiany w zakresie usług i instrumentów rynku pracy:\n\n- Zmiana priorytetów publicznych służb zatrudnienia, nastawienie na rynek, klienta i potrzeby przedsiębiorców, \n- Bardziej innowacyjne i dopasowane do potrzeb rynku kierunki działania: aktywizacja biernych zawodowo, rolników chcących się przekwalifikować, wspieranie kierunkowe określonych grup, np. osób młodych, seniorów, osób z niepełnosprawnościami, kobiety z dziećmi chcących wrócić na rynek pracy, osób zainteresowanych własnym biznesem, rozwijanie potrzebnych na rynku instrumentów itp. celem zwiększenia współczynnika aktywności zawodowej,\n- Poprawa efektywności urzędów pracy i trwałości zatrudnienia osób wcześniej bezrobotnych,\n- Zwiększenie mobilności osób szukających pracy, \n- Skrócenie czasu poszukiwania pracy,\n- Lepsza pomoc rodzinom, osobom powracającym na rynek pracy po urodzeniu dziecka, osobom opiekującym się osobami zależnymi (dzieci, starsi rodzice, chorzy itp.), \n- Wsparcie pracodawców, zmniejszenie biurokracji i obowiązków sprawozdawczych dla przedsiębiorców,\n- Unowocześnienie i zautomatyzowanie usług urzędów pracy,\n- Zwiększenie dostępu do Krajowego Funduszu Szkoleniowego (KFS) osób prowadzących firmy jednoosobowe oraz osób pracujących na podstawie umów cywilnoprawnych,\n- Uelastycznienie gospodarowania środkami Funduszu Pracy.\n","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Istota rozwiązań planowanych w projekcie, w tym proponowane środki realizacji","value":"1. Objęcie pomocą osób nieaktywnych zawodowo oraz rolników\nNastąpi poszerzenie grupy klientów PUP o osoby bierne zawodowo. Urzędy pracy będą mogły podejmować działania mające na celu identyfikację, dotarcie oraz aktywizację osób biernych zawodowo. Będą mogły też realizować projekty finansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego Plus (EFS+) przeznaczone dla osób biernych zawodowo oraz stosować różne formy pomocy. Rozwiązanie to przyczyni się do zwiększenia wskaźnika aktywności zawodowej w Polsce oraz do zmniejszenia wydatków państwa na cele pomocy społecznej. \nRolnicy posiadający nieruchomość rolną obejmującą obszar użytków rolnych o powierzchni powyżej 2 ha przeliczeniowe, nie mający stałych dochodów, będą mogli ubiegać się o status osoby bezrobotnej. W obecnym stanie prawnym osoby te nie mogą zarejestrować się jako osoby bezrobotne w urzędach pracy i korzystać z wszystkich form pomocy przewidzianych w ustawie. Dzięki przyjętym rozwiązaniom rolnicy będą mieli możliwość zdobycia nowych umiejętności i kwalifikacji. Przyjęte rozwiązanie będzie również korzystne dla pracodawców, którzy zyskają nowe zasoby kadrowe i nie będą zmuszeni do pozyskiwania pracowników z zagranicy. \n\n2. Zwiększenie efektywności urzędów pracy i trwałości zatrudnienia\nSytuacja na rynku pracy powoduje konieczność nowego podejścia do obsługi i wsparcia osób bezrobotnych. Konieczne jest umożliwienie urzędom pracy elastycznego reagowania na problemy i potrzeby swoich klientów. Obecnie obowiązujący katalog form pomocy jest dedykowany konkretnym grupom bezrobotnych np. bezrobotnym do 30 roku życia. W związku z tym urzędy pracy nie mają możliwości efektywnego wsparcia bezrobotnych czy poszukujących pracy, którzy faktycznie w danym momencie tego wsparcia oczekują. W celu zwiększania efektywności urzędów pracy przewiduje się, że formy pomocy skierowane będą do wszystkich, a nie tylko do niektórych klientów urzędów pracy. \nRealizując postulat zwiększenia efektywności urzędów pracy i trwałości zatrudnienia wprowadzono zmiany w zakresie opracowywania Indywidualnego Planu Działania (IPD). IPD będzie opracowywany tylko dla bezrobotnego, który jest zarejestrowany łącznie przez okres ponad 120 dni, długotrwale bezrobotnego oraz bezrobotnego lub poszukującego pracy poniżej 30 roku życia. Aktualnie IPD jest opracowywany obowiązkowo dla każdego bezrobotnego w ciągu 60 dni od rejestracji. Opracowanie właściwego IPD wymaga sporo pracy, w praktyce często jest sporządzany poprzez kopiowanie już istniejących dokumentów i zamiast rodzajem kontraktu stają się kolejnym dokumentem w teczce bezrobotnego. Wprowadzenie ograniczania katalogu osób, którym zostanie sporządzony IPD pozwoli skupić się na aktywizacji zawodowej osób potrzebujących szczególnego wsparcia ze strony urzędów pracy. Wprowadzony zostanie też obowiązek częstszego kontaktu pracownika urzędu z klientem PUP w okresie realizacji IPD – co najmniej raz na 30 dni (aktualnie co najmniej raz na 60 dni).\nJeżeli w wyniku realizacji IPD bezrobotny podejmie zatrudnienie lub rozpocznie działalność gospodarczą wówczas doradca do spraw zatrudnienia, za zgodą tego bezrobotnego, będzie mógł utrzymywać z nim kontakt przez okres do 60 dni od dnia jego wyrejestrowania, mający na celu jego wspieranie w utrzymaniu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności gospodarczej. Rozwiązanie to będzie zwiększać szanse bezrobotnego na jego trwałe pozostanie na rynku pracy.\nUmożliwione zostanie łączenie kilku form pomocy kierowanych do jednego bezrobotnego, tzw. „pakiet aktywizacyjny”. Zostanie on wprowadzony z myślą o tych bezrobotnych, wobec których niezbędne jest zastosowanie wielopoziomowego, kompleksowego wsparcia (więcej niż jednej formy pomocy), aby umożliwić im powrót i utrzymanie się na rynku pracy, skuteczną zmianę kwalifikacji lub podjęcie pierwszego zatrudnienia. Nowa forma pomocy umożliwi staroście elastyczne reagowanie na potrzeby osób bezrobotnych w zakresie aktywizacji zawodowej jednocześnie dbając o wskaźniki efektywności zatrudnieniowej.\nNiezależnie od powyższego, wprowadzony zostanie m.in. „staż plus,” który będzie polegał na ułatwieniu nabywania w ramach stażu nie tylko umiejętności, ale także kwalifikacji zawodowych, premiowanych wypłatą dodatku do stypendium dla stażysty oraz premii dla pracodawcy. Zastąpi on przygotowanie zawodowe dorosłych, który jest niezmiernie rzadko wykorzystywane (w 2023 r. skorzystały z niego 42 osoby).\nWprowadzone zostaną nowe zasady wparcia dla osób do 30. roku życia, które wynikają zalecenia Rady Unii Europejskiej z dnia 30 października 2020 r. w sprawie pomostu do zatrudnienia – wzmocnienia Gwarancji dla młodzieży. Będą one polegały na przeprowadzaniu oceny umiejętności cyfrowych osoby do 30. roku życia rejestrującej się jako osoba bezrobotna lub poszukująca pracy. W każdym PUP wyznaczony zostanie doradca ds. zatrudnienia pełniący funkcję doradcy ds. osób młodych. \nWprowadzona zostanie pożyczka edukacyjna w wysokości do 400% przeciętnego wynagrodzenia. Jej środki będą mogły być wykorzystane na opłacenie np. kosztów szkolenia, studiów podyplomowych, potwierdzenia wiedzy i umiejętności, uzyskania dokumentów potwierdzających nabycie wiedzy i umiejętności oraz na kontynuację nauki w formach szkolnych. Po spełnieniu wskazanych warunków będzie możliwość umorzenia 20% kwoty pożyczki. \nO bon na zasiedlenie będą mogły ubiegać się wszystkie osoby bezrobotne bez względu na wiek (w obecnym stanie prawnym z tej formy pomocy skorzystać osoby bezrobotne do 30. roku życia). Rozwiązanie to jest odpowiedzią na szerokie zainteresowanie tą formą pomocy pośród bezrobotnych także tych powyżej 30. roku życia.\nNiezależnie od powyższego przedsiębiorstwa rodzinne będą mogły ubiegać się o formy pomocy udzielane przez PUP. Da to możliwość wsparcia pomimo pokrewieństwa klienta PUP z pracodawcą, u którego podjął lub planuje podjąć zatrudnienie lub współpracować w ramach innych form pomocy. Przedsiębiorstwa rodzinne stanowią dużą część sektora mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, a charakterystyka biznesu takich firm nie różni się istotnie od pozostałych podmiotów tego sektora. Projektowane działanie będzie przeciwdziałało wykluczeniu tej grupy przedsiębiorców i bezrobotnych w korzystaniu ze wsparcia urzędu, natomiast nie przełoży się na zwiększenie kosztów realizacji form pomocy. Pozwoli to wesprzeć rozwój firm rodzinnych co w dłuższej perspektywie powinno skutkować wzrostem zatrudnienia w tych podmiotach. \nPowiatowe urzędy pracy będą mogły zlecać działania w zakresie reintegracji społecznej na rzecz osób długotrwale bezrobotnych. Działania te będą mogły być zlecane instytucjom tworzącym centra lub kluby integracji społecznej lub podmiotom ekonomii społecznej, o których mowa w ustawie z dnia 5 sierpnia 2022 r. o ekonomii społecznej, prowadzącym działalność statutową na rzecz integracji i reintegracji społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym lub przeciwdziałania uzależnieniom i patologiom społecznym. Nowe rozwiązanie ma na celu zmotywowanie długotrwale bezrobotnych do podejmowania aktywności zawodowej. Przewiduje się, że osoba będzie uczestniczyła w danej formie aktywizacji przez 4 godziny dziennie w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy.\n\n3. Zwiększenie mobilności osób szukających pracy \nBezrobotny będzie miał możliwość wyboru urzędu pracy, z którym będzie współpracował. Zniesione zostanie powiązanie osoby bezrobotnej z urzędem pracy właściwym ze względu na miejsce zameldowania. Przyjęte rozwiązanie umożliwi łatwy kontakt bezrobotnego z tym urzędem pracy, z którym chce współpracować. Aktualnie osoba bezrobotna musi się zarejestrować w urzędzie pracy właściwym dla jej miejsca zameldowania. Stwarza to duże utrudnienia, np. dla osób które zmieniły adres zamieszkania, ale nie mają w nowym miejscu meldunku. Teraz taka osoba musi się przemeldować, co nie zawsze jest możliwe (np. wynajmuje mieszkanie i właściciel się nie zgadza).\n\n4. Skrócenie czasu poszukiwania pracy\nPodmioty publiczne, spółki skarbu państwa i podmioty, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym będą zobowiązane do zgłaszania swoich ofert pracy do bazy ofert pracy prowadzonej przez MRPiPS – ePraca (aktualnie portal nazywa się Centralna Baza Ofert Pracy – CBOP). Planuje się, że efektem ww. rozwiązania będzie zwiększenie ilości zróżnicowanych ofert pracy na portalu ePraca oraz spowoduje to skrócenie czasu poszukiwania pracy przez osoby bezrobotne. Przyjęte rozwiązanie umożliwi podmiotom publicznym (pracodawcom) dotarcie z informacją o naborach do większej liczby potencjalnych kandydatów do pracy. Dodatkowo wdrożony zostanie nowoczesny system automatycznego dopasowywania życiorysów zawodowych (CV) osób szukających pracy do ofert pracy. Dzięki temu osoby szukające pracy będą od razu otrzymywać informacje o ofertach pracy, a pracodawcy o kandydatach do pracy (oczywiście z uwzględnieniem RODO).\n\n5. Lepsza pomoc rodzinom, osobom powracającym na rynek pracy po urodzeniu dziecka, osobom opiekującym się osobami zależnymi (dzieci, starsi rodzice, chorzy itp.)\nPierwszeństwo w skierowaniu do udziału w formach pomocy określonych w projektowanej ustawie będzie przysługiwało m.in. bezrobotnym członkom rodzin wielodzietnych posiadającym Kartę Dużej Rodziny.\nOpiekunowie osób niepełnosprawnych będą mogli korzystać ze wszystkich form wsparcia na takich samach zasadach jak bezrobotni. Obecnie katalog form pomocy z jakich mogą korzystać poszukujący pracy opiekunowie osób niepełnosprawnych jest ograniczony.\n\n6. Wsparcie w zatrudnieniu seniorów\nWprowadzona zostanie nowa forma pomocy, która będzie skierowana do przedsiębiorców zatrudniających seniorów. Przedsiębiorca będzie mógł otrzymać dofinansowanie za zatrudnienie osoby, poszukującej pracy (np. emeryta), który ukończył 60 lat – w przypadku kobiety lub 65 lat – w przypadku mężczyzny. Wysokość dofinansowania będzie wynosić maksymalnie do 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę miesięcznie. Dofinansowanie wynagrodzenia będzie przysługiwało przez 24 miesiące. Pracodawca lub przedsiębiorca po upływie okresu przysługiwania dofinansowania wynagrodzenia będzie obowiązany do dalszego zatrudnienia seniora przez okres kolejnych 12 miesięcy. \n\n7. Unowocześnienie i zautomatyzowanie usług urzędów pracy\nPrzeprowadzana zostanie modernizacja lub stworzenie nowego serwisu elektronicznych usług dla klienta (indywidualnych kont online) oraz wdrożenie nowoczesnych rozwiązań wspierających klienta w poszukiwaniu pracy (np. w ramach sztucznej inteligencji). Dzięki projektowanym rozwiązaniom klient PUP uzyska dostęp do swoich danych dotyczących współpracy z urzędem pracy (będzie mógł je zmodyfikować online). Zyska on możliwość nawiązywania kontaktu online ze swoim doradcą oraz umawiania wizyt w urzędzie. \nNastąpi usprawnienie składania ofert pracy poprzez zmniejszenie zakresu obligatoryjnych informacji wymaganych od pracodawcy zgłaszającego ofertę pracy.\n\n8. Szerszy dostęp do Krajowego Funduszu Szkoleniowego (KFS) dla osób prowadzących firmy jednoosobowe oraz osób pracujących na podstawie umów cywilnoprawnych\nOsoby prowadzące firmy jednoosobowe oraz osoby pracujące na podstawie umów cywilnoprawnych będą mogły ubiegać się o środki z KFS. Aktualnie z tych środków mogą korzystać tylko pracodawcy, a przyznane środki mogą przeznaczyć na kształcenie swoje lub swoich pracowników. Powyższe zmiany doprowadzą do zwiększenia udziału dorosłych Polaków w szkoleniach oraz podniesienia ich umiejętności i kwalifikacji zgodnie z potrzebami rynku pracy.\n\n9. Główne założenia w zakresie gospodarowania środkami Funduszu Pracy\nKontynuacja rozwiązań obowiązujących od 1 stycznia 2024 r., takich jak:\n\na) zwiększona wysokość rezerwy dysponenta Funduszu Pracy (rezerwa w wysokości 20% umożliwi m. in. zwiększanie kwot środków powiatowym urzędom pracy zgodnie z zasadą „środki idą za bezrobotnym” w związku z planowanym zniesieniem właściwości urzędów pracy ze względu na miejsce zameldowania stałego lub czasowego – tzw. „mobilność bezrobotnych”),\nb) pozostawienie wysokości środków na Krajowy Fundusz Szkoleniowy na poziomie 4-6% (przed zmianą było to 2%, a w roku 2023 wyjątkowo 4%), \nc) dofinansowanie wynagrodzeń pracowników PUP realizujących zadania określone w ustawie - aktualne rozwiązanie jest czasowe, wprowadzone na lata 2025-2026,\nd) wydłużenie okresu badania efektywności zatrudnieniowej i kosztowej podstawowych form pomocy do 180 dni od dnia zakończenia ich realizacji (przy jednoczesnym określeniu, że efekt zatrudnieniowy jest uznawany, gdy aktywizowana osoba, wykonuje pracę niesubsydiowaną - bez dofinansowania z Funduszu Pracy przez co najmniej 90 dni). Celem proponowanych zmian jest usprawnienie oraz poprawa jakości i efektywności działań podejmowanych przez urzędy pracy, urealnienie wartości wskaźników efektowności zatrudnieniowej i kosztowej oraz zapewnienie rzetelnych i wiarygodnych danych o efektach działania powiatowych urzędów pracy,\ne) rozszerzenie kręgu podmiotów opłacających składki, m.in. o członków rad nadzorczych wynagradzanych z tytułu pełnienia tej funkcji, \nf) pozostałe, m.in.: poszerzenie katalogu wydatków o koszty usług pocztowych, usług tłumaczenia oraz materiałów biurowych i papierniczych ponoszonych w ramach wykonywania zadań wynikających z koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.\n","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Oddziaływanie na życie społeczne nowych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Spodziewane skutki i następstwa projektowanych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Sposoby mierzenia efektów nowych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za opracowanie projektu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"MRPiPS","value":"MRPiPS"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Osoba odpowiedzialna za opracowanie projektu","value":"Agnieszka Dziemianowicz-Bąk Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej\n\n","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za przedłożenie projektu RM","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"MRPiPS","value":"MRPiPS"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Planowany termin przyjęcia projektu przez RM","value":"III kwartał 2024 r.","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Informacja o rezygnacji z prac nad projektem","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Status realizacji","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"}]}}
Numer projektu:
UC29
Rodzaj dokumentu:
Projekty ustaw
Typ dokumentu:
C – projekty implementujące UE
Cele projektu oraz informacja o przyczynach i potrzebie rozwiązań planowanych w projekcie:
Projekt wypełnia założenia Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) i stanowi realizację części kamienia milowego nr A51G dla reformy pn. A4.1 Efektywne instytucje na rzecz rynku pracy.
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 735, z późn. zm.) obowiązuje już od 20 lat i była w tym okresie ok. 200 razy nowelizowana. Założenia, na których oparta jest ta ustawa, stały się w znacznej mierze nieaktualne. Rozwijający i zmieniający się rynek pracy wymusza opracowanie nowych regulacji, które będą odpowiadać na aktualne potrzeby osób poszukujących pracy, bezrobotnych oraz przedsiębiorców. Konieczne jest jednocześnie wprowadzenie regulacji, które zwiększą efektywność działania publicznych służb zatrudnienia w zakresie świadczenia usług dla klientów.

Projekt ma na celu wprowadzenie zmian w działaniach publicznych służb zatrudnienia dostosowujących je do sytuacji na rynku pracy.
Rozwój technologii, trendy konsumpcyjne, globalizacja i zmiany społeczne zmieniają charakter pracy oraz rynku pracy i będą go zmieniać w przyszłości. Miarą efektywności i skuteczności państwa jest uważna obserwacja trendów i potrzeb oraz projektowanie rozsądnych, adekwatnych do potrzeb obywateli rozwiązań. Konieczne jest zatem wprowadzanie rozwiązań regulujących przyszłość, a nie przeszłość rynku pracy, rozwiązań adekwatnych do potrzeb klientów i pozwalającym kadrze zatrudnionej w publicznych służbach zatrudnienia (PSZ) oferować pełne wsparcie osobom poszukującym pracy i pracodawcom.
Zadania państwa w zakresie promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej są realizowane przez publiczne i niepubliczne instytucje rynku pracy. Publiczne służby zatrudnienia odgrywają ważną rolę w zwiększaniu szans na zatrudnienie osób bezrobotnych i poszukujących pracy, a pracodawcom na znalezienie odpowiednich pracowników. W 2023 r. urzędy pracy obsłużyły ponad 2 mln osób. Publiczne służby zatrudnienia tworzy 16 wojewódzkich urzędów pracy (WUP), które podlegają marszałkom województw oraz 340 powiatowych urzędów pracy (PUP), które podlegają starostom. Obecny system organów zatrudnienia istnieje od 2000 r. i ma charakter rządowo-samorządowy, a jego istotną cechą jest niezależność każdej jednostki organizacyjnej. Formalna i organizacyjna odrębność między organami samorządowymi, a organami rządowymi powoduje, że w Polsce funkcjonuje zdecentralizowany model publicznych służb zatrudnienia. Ogólna polityka rynku pracy ustalana jest na szczeblu krajowym (rządowym). Minister właściwy do spraw pracy przygotowuje i koordynuje politykę państwa w dziedzinie rynku pracy, ale urzędy pracy zarówno powiatowe, jak i wojewódzkie, określają i koordynują politykę lokalnego i regionalnego rynku pracy, zgodnie z potrzebami danego rynku. W końcu 2022 r. w wojewódzkich i powiatowych urzędach pracy zatrudnionych było łącznie 20 585 osób. Publiczne służby zatrudnienia to instytucje o dużym potencjale organizacyjnym. Niestety problemem jest duże obciążenie pracą administracyjną pracowników urzędów pracy, brak wystarczającej liczby wykwalifikowanej kadry - w końcu 2022 r. np. na 1 doradcę zawodowego w PUP przypadało od 575 do 4326 zarejestrowanych bezrobotnych. Na 1 pośrednika pracy od 50 do 852 zarejestrowanych bezrobotnych. W końcu 2022 r. na jednego pracownika kluczowego (bezpośrednio pracującego z klientami) zatrudnionego w PUP przypadało od 31 do 240 zarejestrowanych bezrobotnych. W wielu urzędach obciążenie dużą liczbą osób nie pozwala na indywidualną pracę z klientem. Koncentracja na osobach trwale bezrobotnych, niezmotywowanych do pracy powoduje, że pracownikom nie starcza czasu na dotarcie do innych grup osób nieaktywnych zawodowo. Problemem jest ciągle zły wizerunek urzędu pracy jako „anachronicznego pośredniaka”, wynikający między innymi z ograniczonych możliwości nawiązywania relacji z pracodawcami, biurokracji, nadmiaru procedur, formalizmu itp.

Obecny model działania urzędów pracy wymaga ponadto zdecydowanej transformacji w kierunku uwzględniającym nowe potrzeby pracodawców i pracowników oraz zmiany na rynku pracy. Urzędy pracy powinny przede wszystkim wykonywać zadania związane z aktywizacją zawodową. Rozwój PSZ w Polsce stanowi wymóg konieczny realizacji celów polityki zatrudnienia, definiowanych na poziomie krajowym i w kontekście europejskim. Nowoczesne, odpowiednio przygotowane i odporne na kryzysy służby zatrudnienia umożliwią wykonywanie zadań państwa w obszarze rynku pracy. Osiąganie celów polityki zatrudnienia jest możliwe dzięki komplementarnemu zaangażowaniu wielu instytucji na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym. Udział PSZ w tych działaniach jest wiodący, a zapewnienie ram spójnej realizacji ich zadań wymaga stworzenia odpowiednich warunków prawnych dla ich rozwoju. Jednym z głównych celów projektowanych przepisów jest wzmocnienie potencjału instytucjonalnego i kadrowego PSZ, a także ugruntowanie wizerunku PSZ jako głównego krajowego pośrednika pracy – wiarygodnego, sprawnego, skutecznego, o szerokim zasięgu działania.

Sytuacja na rynku pracy w Polsce
Bezrobocie w Polsce w 2023 r. jest niskie, a Polska pozostaje w czołówce krajów UE o najniższej stopie bezrobocia. W urzędach pracy w końcu 2023 r. zarejestrowanych było 788,2 tys. bezrobotnych, a stopa rejestrowanego bezrobocia wyniosła 5,1 %. Stopa bezrobocia była zróżnicowana w zależności od województwa i kształtowała się w granicach od 3,0 % do 8,6 %. W siedmiu województwach stopa bezrobocia była niższa niż poziom dla całego kraju. Najniższe bezrobocie odnotowano w woj. wielkopolskim (3,0 %), kolejne były woj. śląskie (3,6 %), woj. mazowieckie (4,1 %), woj. małopolskie (4,2 %), woj. lubuskie (4,3 %), woj. dolnośląskie (4,4 %) i woj. pomorskie (4,6 %). Bezrobocie na poziomie powyżej średniej krajowej odnotowano w 9 województwach, z których najwyższy odsetek bezrobotnych był na Podkarpaciu (8,6 %) oraz Warmii i Mazurach (8,3 %).
Mimo relatywnie dobrej sytuacji na rynku pracy, w niektórych rejonach Polski nadal utrzymują się problemy ze znalezieniem odpowiedniej pracy. Dotyczy to przede wszystkim powiatów wiejskich, położonych z dala od dużych aglomeracji, czy większych miast. W powiatach tych często brak dużych pracodawców, co z kolei przekłada się na niższą dostępność dobrych jakościowo ofert pracy i konieczność poszukiwania zatrudnienia w dalszej odległości, albo wręcz przeprowadzki. W Polsce na koniec 2023 r. były 92 powiaty, w których stopa bezrobocia rejestrowanego przekraczała 10% i 22 powiaty, w których przekraczała 15%. Najwyższe bezrobocie notuje od lat powiat szydłowiecki – 25,2% w końcu stycznia 2024 r. Powiaty o wysokiej stopie bezrobocia są zgrupowane przy granicach zewnętrznych UE, na obszarach słabiej zaludnionych i mało zurbanizowanych, w regionach gdzie jest niewiele dużych zakładów pracy.

Kluczowe wyzwania rynku pracy:

Niski poziom aktywności zawodowej – w III kwartale 2023 r. prawie 3,9 mln osób w wieku produkcyjnym pozostawało biernymi zawodowo. W tej grupie 311 tys. osób było biernymi zawodowo z powodu emerytury. Aż 794 tys. jako przyczynę nieposzukiwania pracy wskazało obowiązki rodzinne i obowiązki związane z prowadzeniem domu. Wprawdzie wśród osób biernych zawodowo w wieku produkcyjnym w II kwartale 2023 r. kobiety stanowiły 55%, ale już wśród biernych z powodu obowiązków rodzinnych i związanych z prowadzeniem domu udział kobiet przekraczał 91%. Wśród biernych z tego powodu dominowały też osoby zamieszkałe na wsi – 55% (48,7% stanowili mieszkańcy wsi w ogólnej liczbie biernych w wieku produkcyjnym). Zatem grupy te stanowią potencjalnie niewykorzystane zasoby, które warto włączyć w obszar aktywności zawodowej. Proces dotarcia do biernych zawodowo oraz ich aktywizacja zawodowa powinny wpłynąć na zwiększenie zarówno współczynnika aktywności zawodowej, jak i wskaźnika zatrudnienia. Jest to szczególnie istotne zważywszy na prognozowany spadek liczby ludności w wieku produkcyjnym.

Wysoka liczba długotrwale bezrobotnych – co drugi zarejestrowany bezrobotny pozostawał w rejestrze powiatowego urzędu pracy łącznie przez okres ponad 12 miesięcy w okresie ostatnich 2 lat. Od lat utrzymuje się wysoki odsetek osób długotrwale bezrobotnych pozostających w tych rejestrach, nawet w okresach, gdy sytuacja na rynku pracy była bardzo dobra (prawie 50% długotrwale bezrobotnych w końcu 2019 r., 56,6% w końcu 2021 r., 51,7% w końcu 2022 r. i 49,0% w końcu 2023 r.). W końcu 2023 r. osób długotrwale bezrobotnych było w Polsce 385,9 tys. Wynika to z faktu, iż duża część bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy faktycznie nie jest zainteresowana podjęciem zatrudnienia, a rejestracja zapewnia im dostęp do bezpłatnego korzystania ze świadczeń zdrowotnych, czasami również socjalnych.

Niskie kwalifikacje bezrobotnych oraz niski udział Polaków w kształceniu ustawicznym – 30% bezrobotnych ma wykształcenie co najwyżej gimnazjalne, a ponad 32% nie ma kwalifikacji zawodowych. Natomiast wg danych GUS uczestnictwo dorosłych Polaków w kształceniu i szkoleniu dorosłych od lat utrzymuje się na zdecydowanie niższym poziomie niż średnia dla krajów UE – w 2022 r. udział osób dorosłych (25-64 lata) w kształceniu ustawicznym wyniósł w Polsce 7,6% wobec 11,9% w UE27.

Trudna sytuacja osób młodych na rynku pracy – w III kwartale 2022 r. tzw. wskaźnik NEET, określający odsetek osób młodych (15-29 lat) niepracujących, nieuczących się i niedokształcających, wyniósł w Polsce 9,3% i wprawdzie był niższy od wskaźnika w UE (11,2%), ale wciąż niemal co dziesiąty młody człowiek nie był aktywny ani na rynku pracy ani nie podnosił swoich kwalifikacji.
Wspieranie aktywności zawodowej osób starszych na rynku pracy – udział osób starszych w populacji mieszkańców Polski systematycznie rośnie. Na koniec 2022 r. liczba osób w wieku 60 lat i więcej wyniosła 9,8 mln i w stosunku do roku poprzedniego zwiększyła się o 0,7%. Odsetek osób starszych w populacji Polski osiągnął poziom 25,9%. Według prognozy GUS, liczba ludności w wieku 60 lat i więcej w Polsce w roku 2030 ukształtuje się na poziomie 10,3 mln (wzrost o 5,0% w stosunku do roku 2022), w roku 2040 na poziomie 11,4 mln (wzrost o 16,8%), w 2050 r. na poziomie 12,4 mln (tj. o 26,6% więcej niż w 2022 r.). W 2022 r. 7,8 mln (tj. 84,3%) osób w wieku 60–89 lat było biernych zawodowo (tj. 84,4%). Liczba osób w tym wieku aktywnych zawodowo wynosiła 1,5 mln. Na tle Unii Europejskiej aktywność zawodowa w Polsce kończona jest stosunkowo wcześnie. Średni wiek dezaktywizacji zawodowej w Polsce w 2020 r. wyniósł 63,3 lat. W 2020 r. świadczenie emerytalne pobierało ponad 7 milionów osób . Dla porównania: 20 lat temu emerytów w Polsce było 4,6 mln, czyli niemal o 70% mniej. Łącznie grupa emerytów, stanowiących większość, i rencistów, w 2020 r. wyniosła ponad 9,3 mln osób, czyli ponad 24% całkowitej liczby ludności Polski. Z roku na rok rośnie jednak liczba pracujących emerytów. Jak wynika z danych opublikowanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) w grudniu 2022 r. pracowało 826 tys. emerytów, z czego 536,3 tys. było zatrudnionych na umowę o pracę. Od 2015 r. nastąpił w tym zakresie wzrost o 44% (575,4 tys. emerytów pracowało w grudniu 2015 r.). Zatem kluczową kwestią bardziej włączającej polityki w zakresie aktywizacji zawodowej osób starszych jest także zachęcanie pracodawców do zatrudniania starszych pracowników i zatrzymywania ich na lepszych stanowiskach pracy. Podejmowaniu pracy przez emerytów sprzyja również większa dostępność np. miejsc opieki nad dziećmi, co powoduje, że młodzi rodzice nie angażują dziadków do sprawowania codziennej opieki nad wnukami. W przypadku osób w wieku emerytalnym na pewno należy podkreślić, że jest to wciąż znacząca rezerwa zasobów pracy, która może zwiększyć dobrobyt społeczny i ekonomiczny.

Niedobór pracowników na rynku pracy – kluczową barierą w rozwoju firm staje się niedobór odpowiednich kandydatów do pracy. W 2023 r. do urzędów pracy zgłoszono 1 071 tys. wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej. Najwięcej ofert przeznaczonych było dla pracowników produkcji, robotników pakowaczy ręcznych, robotników gospodarczych, robotników magazynowych i magazynierów. Niedobory siły roboczej występują w całej Unii Europejskiej, w różnych zawodach i sektorach, na wszystkich poziomach umiejętności, w tym w opiece zdrowotnej, opiece długoterminowej i pomocy społecznej, budownictwie, wytwarzaniu, transporcie i magazynowaniu, zakwaterowaniu i usługach gastronomicznych, inżynierii, działalności technicznej i naukowej oraz technologiach informacyjno-komunikacyjnych (ICT).

Mała mobilność osób szukających pracy – mobilność Polaków, szczególnie starszych, uzależniona jest od bardzo wielu czynników m.in. sytuacji rodzinnej, czy też posiadanych środków na wynajem bądź kupno mieszkania. Możliwość swobodnego przemieszczania się to jeden z najważniejszych elementów decydujący o niezależności życia, który sprzyja możliwości poszukiwania i podejmowania pracy poza miejscem zamieszkania. Równie istotne jest wspieranie mobilności zawodowej, zważywszy, że okoliczności będą zmuszać do przekwalifikowania oraz kształcenia ustawicznego, z uwagi zarówno na rozwój technologiczny, jak i fakt, że około 1/3 bezrobotnych nie posiada kwalifikacji zawodowych. Aktualnie osoba bezrobotna musi się zarejestrować w urzędzie pracy właściwym dla jej miejsca zameldowania. Stwarza to duże utrudnienia, np. dla osób które zmieniły adres zamieszkania, ale nie mają w nowym miejscu meldunku. Teraz taka osoba musi się przemeldować, co nie zawsze jest możliwe (np. wynajmuje mieszkanie i właściciel się nie zgadza).

Planowane zmiany w zakresie usług i instrumentów rynku pracy:

- Zmiana priorytetów publicznych służb zatrudnienia, nastawienie na rynek, klienta i potrzeby przedsiębiorców,
- Bardziej innowacyjne i dopasowane do potrzeb rynku kierunki działania: aktywizacja biernych zawodowo, rolników chcących się przekwalifikować, wspieranie kierunkowe określonych grup, np. osób młodych, seniorów, osób z niepełnosprawnościami, kobiety z dziećmi chcących wrócić na rynek pracy, osób zainteresowanych własnym biznesem, rozwijanie potrzebnych na rynku instrumentów itp. celem zwiększenia współczynnika aktywności zawodowej,
- Poprawa efektywności urzędów pracy i trwałości zatrudnienia osób wcześniej bezrobotnych,
- Zwiększenie mobilności osób szukających pracy,
- Skrócenie czasu poszukiwania pracy,
- Lepsza pomoc rodzinom, osobom powracającym na rynek pracy po urodzeniu dziecka, osobom opiekującym się osobami zależnymi (dzieci, starsi rodzice, chorzy itp.),
- Wsparcie pracodawców, zmniejszenie biurokracji i obowiązków sprawozdawczych dla przedsiębiorców,
- Unowocześnienie i zautomatyzowanie usług urzędów pracy,
- Zwiększenie dostępu do Krajowego Funduszu Szkoleniowego (KFS) osób prowadzących firmy jednoosobowe oraz osób pracujących na podstawie umów cywilnoprawnych,
- Uelastycznienie gospodarowania środkami Funduszu Pracy.
Istota rozwiązań planowanych w projekcie, w tym proponowane środki realizacji:
1. Objęcie pomocą osób nieaktywnych zawodowo oraz rolników
Nastąpi poszerzenie grupy klientów PUP o osoby bierne zawodowo. Urzędy pracy będą mogły podejmować działania mające na celu identyfikację, dotarcie oraz aktywizację osób biernych zawodowo. Będą mogły też realizować projekty finansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego Plus (EFS+) przeznaczone dla osób biernych zawodowo oraz stosować różne formy pomocy. Rozwiązanie to przyczyni się do zwiększenia wskaźnika aktywności zawodowej w Polsce oraz do zmniejszenia wydatków państwa na cele pomocy społecznej.
Rolnicy posiadający nieruchomość rolną obejmującą obszar użytków rolnych o powierzchni powyżej 2 ha przeliczeniowe, nie mający stałych dochodów, będą mogli ubiegać się o status osoby bezrobotnej. W obecnym stanie prawnym osoby te nie mogą zarejestrować się jako osoby bezrobotne w urzędach pracy i korzystać z wszystkich form pomocy przewidzianych w ustawie. Dzięki przyjętym rozwiązaniom rolnicy będą mieli możliwość zdobycia nowych umiejętności i kwalifikacji. Przyjęte rozwiązanie będzie również korzystne dla pracodawców, którzy zyskają nowe zasoby kadrowe i nie będą zmuszeni do pozyskiwania pracowników z zagranicy.

2. Zwiększenie efektywności urzędów pracy i trwałości zatrudnienia
Sytuacja na rynku pracy powoduje konieczność nowego podejścia do obsługi i wsparcia osób bezrobotnych. Konieczne jest umożliwienie urzędom pracy elastycznego reagowania na problemy i potrzeby swoich klientów. Obecnie obowiązujący katalog form pomocy jest dedykowany konkretnym grupom bezrobotnych np. bezrobotnym do 30 roku życia. W związku z tym urzędy pracy nie mają możliwości efektywnego wsparcia bezrobotnych czy poszukujących pracy, którzy faktycznie w danym momencie tego wsparcia oczekują. W celu zwiększania efektywności urzędów pracy przewiduje się, że formy pomocy skierowane będą do wszystkich, a nie tylko do niektórych klientów urzędów pracy.
Realizując postulat zwiększenia efektywności urzędów pracy i trwałości zatrudnienia wprowadzono zmiany w zakresie opracowywania Indywidualnego Planu Działania (IPD). IPD będzie opracowywany tylko dla bezrobotnego, który jest zarejestrowany łącznie przez okres ponad 120 dni, długotrwale bezrobotnego oraz bezrobotnego lub poszukującego pracy poniżej 30 roku życia. Aktualnie IPD jest opracowywany obowiązkowo dla każdego bezrobotnego w ciągu 60 dni od rejestracji. Opracowanie właściwego IPD wymaga sporo pracy, w praktyce często jest sporządzany poprzez kopiowanie już istniejących dokumentów i zamiast rodzajem kontraktu stają się kolejnym dokumentem w teczce bezrobotnego. Wprowadzenie ograniczania katalogu osób, którym zostanie sporządzony IPD pozwoli skupić się na aktywizacji zawodowej osób potrzebujących szczególnego wsparcia ze strony urzędów pracy. Wprowadzony zostanie też obowiązek częstszego kontaktu pracownika urzędu z klientem PUP w okresie realizacji IPD – co najmniej raz na 30 dni (aktualnie co najmniej raz na 60 dni).
Jeżeli w wyniku realizacji IPD bezrobotny podejmie zatrudnienie lub rozpocznie działalność gospodarczą wówczas doradca do spraw zatrudnienia, za zgodą tego bezrobotnego, będzie mógł utrzymywać z nim kontakt przez okres do 60 dni od dnia jego wyrejestrowania, mający na celu jego wspieranie w utrzymaniu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności gospodarczej. Rozwiązanie to będzie zwiększać szanse bezrobotnego na jego trwałe pozostanie na rynku pracy.
Umożliwione zostanie łączenie kilku form pomocy kierowanych do jednego bezrobotnego, tzw. „pakiet aktywizacyjny”. Zostanie on wprowadzony z myślą o tych bezrobotnych, wobec których niezbędne jest zastosowanie wielopoziomowego, kompleksowego wsparcia (więcej niż jednej formy pomocy), aby umożliwić im powrót i utrzymanie się na rynku pracy, skuteczną zmianę kwalifikacji lub podjęcie pierwszego zatrudnienia. Nowa forma pomocy umożliwi staroście elastyczne reagowanie na potrzeby osób bezrobotnych w zakresie aktywizacji zawodowej jednocześnie dbając o wskaźniki efektywności zatrudnieniowej.
Niezależnie od powyższego, wprowadzony zostanie m.in. „staż plus,” który będzie polegał na ułatwieniu nabywania w ramach stażu nie tylko umiejętności, ale także kwalifikacji zawodowych, premiowanych wypłatą dodatku do stypendium dla stażysty oraz premii dla pracodawcy. Zastąpi on przygotowanie zawodowe dorosłych, który jest niezmiernie rzadko wykorzystywane (w 2023 r. skorzystały z niego 42 osoby).
Wprowadzone zostaną nowe zasady wparcia dla osób do 30. roku życia, które wynikają zalecenia Rady Unii Europejskiej z dnia 30 października 2020 r. w sprawie pomostu do zatrudnienia – wzmocnienia Gwarancji dla młodzieży. Będą one polegały na przeprowadzaniu oceny umiejętności cyfrowych osoby do 30. roku życia rejestrującej się jako osoba bezrobotna lub poszukująca pracy. W każdym PUP wyznaczony zostanie doradca ds. zatrudnienia pełniący funkcję doradcy ds. osób młodych.
Wprowadzona zostanie pożyczka edukacyjna w wysokości do 400% przeciętnego wynagrodzenia. Jej środki będą mogły być wykorzystane na opłacenie np. kosztów szkolenia, studiów podyplomowych, potwierdzenia wiedzy i umiejętności, uzyskania dokumentów potwierdzających nabycie wiedzy i umiejętności oraz na kontynuację nauki w formach szkolnych. Po spełnieniu wskazanych warunków będzie możliwość umorzenia 20% kwoty pożyczki.
O bon na zasiedlenie będą mogły ubiegać się wszystkie osoby bezrobotne bez względu na wiek (w obecnym stanie prawnym z tej formy pomocy skorzystać osoby bezrobotne do 30. roku życia). Rozwiązanie to jest odpowiedzią na szerokie zainteresowanie tą formą pomocy pośród bezrobotnych także tych powyżej 30. roku życia.
Niezależnie od powyższego przedsiębiorstwa rodzinne będą mogły ubiegać się o formy pomocy udzielane przez PUP. Da to możliwość wsparcia pomimo pokrewieństwa klienta PUP z pracodawcą, u którego podjął lub planuje podjąć zatrudnienie lub współpracować w ramach innych form pomocy. Przedsiębiorstwa rodzinne stanowią dużą część sektora mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, a charakterystyka biznesu takich firm nie różni się istotnie od pozostałych podmiotów tego sektora. Projektowane działanie będzie przeciwdziałało wykluczeniu tej grupy przedsiębiorców i bezrobotnych w korzystaniu ze wsparcia urzędu, natomiast nie przełoży się na zwiększenie kosztów realizacji form pomocy. Pozwoli to wesprzeć rozwój firm rodzinnych co w dłuższej perspektywie powinno skutkować wzrostem zatrudnienia w tych podmiotach.
Powiatowe urzędy pracy będą mogły zlecać działania w zakresie reintegracji społecznej na rzecz osób długotrwale bezrobotnych. Działania te będą mogły być zlecane instytucjom tworzącym centra lub kluby integracji społecznej lub podmiotom ekonomii społecznej, o których mowa w ustawie z dnia 5 sierpnia 2022 r. o ekonomii społecznej, prowadzącym działalność statutową na rzecz integracji i reintegracji społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym lub przeciwdziałania uzależnieniom i patologiom społecznym. Nowe rozwiązanie ma na celu zmotywowanie długotrwale bezrobotnych do podejmowania aktywności zawodowej. Przewiduje się, że osoba będzie uczestniczyła w danej formie aktywizacji przez 4 godziny dziennie w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy.

3. Zwiększenie mobilności osób szukających pracy
Bezrobotny będzie miał możliwość wyboru urzędu pracy, z którym będzie współpracował. Zniesione zostanie powiązanie osoby bezrobotnej z urzędem pracy właściwym ze względu na miejsce zameldowania. Przyjęte rozwiązanie umożliwi łatwy kontakt bezrobotnego z tym urzędem pracy, z którym chce współpracować. Aktualnie osoba bezrobotna musi się zarejestrować w urzędzie pracy właściwym dla jej miejsca zameldowania. Stwarza to duże utrudnienia, np. dla osób które zmieniły adres zamieszkania, ale nie mają w nowym miejscu meldunku. Teraz taka osoba musi się przemeldować, co nie zawsze jest możliwe (np. wynajmuje mieszkanie i właściciel się nie zgadza).

4. Skrócenie czasu poszukiwania pracy
Podmioty publiczne, spółki skarbu państwa i podmioty, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym będą zobowiązane do zgłaszania swoich ofert pracy do bazy ofert pracy prowadzonej przez MRPiPS – ePraca (aktualnie portal nazywa się Centralna Baza Ofert Pracy – CBOP). Planuje się, że efektem ww. rozwiązania będzie zwiększenie ilości zróżnicowanych ofert pracy na portalu ePraca oraz spowoduje to skrócenie czasu poszukiwania pracy przez osoby bezrobotne. Przyjęte rozwiązanie umożliwi podmiotom publicznym (pracodawcom) dotarcie z informacją o naborach do większej liczby potencjalnych kandydatów do pracy. Dodatkowo wdrożony zostanie nowoczesny system automatycznego dopasowywania życiorysów zawodowych (CV) osób szukających pracy do ofert pracy. Dzięki temu osoby szukające pracy będą od razu otrzymywać informacje o ofertach pracy, a pracodawcy o kandydatach do pracy (oczywiście z uwzględnieniem RODO).

5. Lepsza pomoc rodzinom, osobom powracającym na rynek pracy po urodzeniu dziecka, osobom opiekującym się osobami zależnymi (dzieci, starsi rodzice, chorzy itp.)
Pierwszeństwo w skierowaniu do udziału w formach pomocy określonych w projektowanej ustawie będzie przysługiwało m.in. bezrobotnym członkom rodzin wielodzietnych posiadającym Kartę Dużej Rodziny.
Opiekunowie osób niepełnosprawnych będą mogli korzystać ze wszystkich form wsparcia na takich samach zasadach jak bezrobotni. Obecnie katalog form pomocy z jakich mogą korzystać poszukujący pracy opiekunowie osób niepełnosprawnych jest ograniczony.

6. Wsparcie w zatrudnieniu seniorów
Wprowadzona zostanie nowa forma pomocy, która będzie skierowana do przedsiębiorców zatrudniających seniorów. Przedsiębiorca będzie mógł otrzymać dofinansowanie za zatrudnienie osoby, poszukującej pracy (np. emeryta), który ukończył 60 lat – w przypadku kobiety lub 65 lat – w przypadku mężczyzny. Wysokość dofinansowania będzie wynosić maksymalnie do 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę miesięcznie. Dofinansowanie wynagrodzenia będzie przysługiwało przez 24 miesiące. Pracodawca lub przedsiębiorca po upływie okresu przysługiwania dofinansowania wynagrodzenia będzie obowiązany do dalszego zatrudnienia seniora przez okres kolejnych 12 miesięcy.

7. Unowocześnienie i zautomatyzowanie usług urzędów pracy
Przeprowadzana zostanie modernizacja lub stworzenie nowego serwisu elektronicznych usług dla klienta (indywidualnych kont online) oraz wdrożenie nowoczesnych rozwiązań wspierających klienta w poszukiwaniu pracy (np. w ramach sztucznej inteligencji). Dzięki projektowanym rozwiązaniom klient PUP uzyska dostęp do swoich danych dotyczących współpracy z urzędem pracy (będzie mógł je zmodyfikować online). Zyska on możliwość nawiązywania kontaktu online ze swoim doradcą oraz umawiania wizyt w urzędzie.
Nastąpi usprawnienie składania ofert pracy poprzez zmniejszenie zakresu obligatoryjnych informacji wymaganych od pracodawcy zgłaszającego ofertę pracy.

8. Szerszy dostęp do Krajowego Funduszu Szkoleniowego (KFS) dla osób prowadzących firmy jednoosobowe oraz osób pracujących na podstawie umów cywilnoprawnych
Osoby prowadzące firmy jednoosobowe oraz osoby pracujące na podstawie umów cywilnoprawnych będą mogły ubiegać się o środki z KFS. Aktualnie z tych środków mogą korzystać tylko pracodawcy, a przyznane środki mogą przeznaczyć na kształcenie swoje lub swoich pracowników. Powyższe zmiany doprowadzą do zwiększenia udziału dorosłych Polaków w szkoleniach oraz podniesienia ich umiejętności i kwalifikacji zgodnie z potrzebami rynku pracy.

9. Główne założenia w zakresie gospodarowania środkami Funduszu Pracy
Kontynuacja rozwiązań obowiązujących od 1 stycznia 2024 r., takich jak:

a) zwiększona wysokość rezerwy dysponenta Funduszu Pracy (rezerwa w wysokości 20% umożliwi m. in. zwiększanie kwot środków powiatowym urzędom pracy zgodnie z zasadą „środki idą za bezrobotnym” w związku z planowanym zniesieniem właściwości urzędów pracy ze względu na miejsce zameldowania stałego lub czasowego – tzw. „mobilność bezrobotnych”),
b) pozostawienie wysokości środków na Krajowy Fundusz Szkoleniowy na poziomie 4-6% (przed zmianą było to 2%, a w roku 2023 wyjątkowo 4%),
c) dofinansowanie wynagrodzeń pracowników PUP realizujących zadania określone w ustawie - aktualne rozwiązanie jest czasowe, wprowadzone na lata 2025-2026,
d) wydłużenie okresu badania efektywności zatrudnieniowej i kosztowej podstawowych form pomocy do 180 dni od dnia zakończenia ich realizacji (przy jednoczesnym określeniu, że efekt zatrudnieniowy jest uznawany, gdy aktywizowana osoba, wykonuje pracę niesubsydiowaną - bez dofinansowania z Funduszu Pracy przez co najmniej 90 dni). Celem proponowanych zmian jest usprawnienie oraz poprawa jakości i efektywności działań podejmowanych przez urzędy pracy, urealnienie wartości wskaźników efektowności zatrudnieniowej i kosztowej oraz zapewnienie rzetelnych i wiarygodnych danych o efektach działania powiatowych urzędów pracy,
e) rozszerzenie kręgu podmiotów opłacających składki, m.in. o członków rad nadzorczych wynagradzanych z tytułu pełnienia tej funkcji,
f) pozostałe, m.in.: poszerzenie katalogu wydatków o koszty usług pocztowych, usług tłumaczenia oraz materiałów biurowych i papierniczych ponoszonych w ramach wykonywania zadań wynikających z koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.
Organ odpowiedzialny za opracowanie projektu:
MRPiPS
Osoba odpowiedzialna za opracowanie projektu:
Agnieszka Dziemianowicz-Bąk Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej

Organ odpowiedzialny za przedłożenie projektu RM:
MRPiPS
Planowany termin przyjęcia projektu przez RM:
III kwartał 2024 r.