Projekt ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z wynikami ewaluacji jakości działalności naukowej za lata 2022-2025
2.0
07.10.2025 12:12 Agnieszka Moskaluk
Projekt ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z wynikami ewaluacji jakości działalności naukowej za lata 2022-2025
1.0
07.10.2025 12:11 Agnieszka Moskaluk
Aby uzyskać archiwalną wersję należy skontaktować się z Redakcją BIP
{"register":{"columns":[{"header":"Numer projektu","value":"UDER93","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"sequence":{"regex":"UDER{#UDER_1}"},"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Rodzaj dokumentu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"Projekty ustaw","value":"Projekty ustaw"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Typ dokumentu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"DER – projekty deregulacyjne","value":"DER – projekty deregulacyjne"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Informacja dodatkowa","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Cele projektu oraz informacja o przyczynach i potrzebie rozwiązań planowanych w projekcie","value":"Regulacje proponowane w przedkładanym projekcie ustawy są związane z dostrzeżonymi przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w toku bieżącej działalności oraz w ramach analizy dokonanej w zakresie ewaluacji jakości działalności naukowej, zwanej dalej „ewaluacją”, przeprowadzonej w 2022 r., problemami, jakie wyniknęły w związku z jej wynikami. Do Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego docierają liczne uwagi i krytyczne opinie wobec skutków stosowanego systemu oceny jakości działalności naukowej, a zbliżająca się ewaluacja za lata 2022–2025, zwana dalej „drugą ewaluacją”, wywołuje obawy wśród podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki co do możliwych konsekwencji, jakie mogą pojawić się w związku z jej przeprowadzeniem, zwłaszcza że wyniki ewaluacji mają bezpośredni wpływ na możliwość wypełniania przez podmioty systemu szkolnictwa wyższego i nauki swoich podstawowych zadań. Obawy te zostały uznane za uzasadnione w kontekście możliwości:\n1)\ttworzenia kierunków studiów,\n2)\tprowadzenia postępowań w sprawie nadania stopnia naukowego doktora i stopnia doktora w zakresie sztuki, zwanych dalej „stopniem doktora”,\n3)\tprowadzenia szkół doktorskich \n– a ich uwzględnienie polegałoby na czasowej modyfikacji obowiązujących zasad.\n\n1. Tworzenie kierunków studiów\nW przypadku uzyskania przez uczelnię w ramach przeprowadzonej ewaluacji kategorii naukowej B w dyscyplinie naukowej lub artystycznej, zwanej dalej „dyscypliną”, w której posiadała przyznaną w wyniku poprzedniej ewaluacji kategorię naukową B+, uczelnia ta może nadal prowadzić utworzone samodzielnie przed dniem uzyskania kategorii naukowej B studia na kierunku przyporządkowanym do tej dyscypliny w 100% albo do tej dyscypliny jako dyscypliny wiodącej, o której mowa w art. 53 ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2024 r. poz. 1571, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą” (w przypadku przyporządkowania kierunku studiów do więcej niż 1 dyscypliny). Kształcenie na takich studiach jest więc kontynuowane i nadal może być prowadzona na nie rekrutacja. W przypadku natomiast gdyby taka uczelnia chciała utworzyć w swojej siedzibie studia na nowym kierunku przyporządkowanym do dyscypliny, w której uzyskała kategorię naukową B w miejsce dotychczas posiadanej kategorii naukowej B+, będzie musiała zgodnie z art. 53 ust. 3 i 4 pkt 1 ustawy wystąpić z wnioskiem o pozwolenie na ich utworzenie do ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego i nauki, zwanego dalej „ministrem”. Tymczasem zgodnie z art. 53 ust. 7 pkt 1 ustawy utworzenie studiów na kierunku przyporządkowanym do jednej dyscypliny albo do dyscypliny wiodącej, w której uczelnia posiada co najmniej kategorię naukową B+, nie wymaga uzyskania pozwolenia ministra, z wyjątkiem utworzenia studiów na kierunkach lekarskim lub lekarsko-dentystycznym, o których mowa w art. 53 ust. 6 ustawy, oraz utworzenia studiów poza siedzibą i za granicą, o których mowa w art. 57 ustawy. \nMając na uwadze cel projektu, czyli zabezpieczenie przed negatywnymi skutkami ewaluacji wskutek utraty kategorii naukowej co najmniej B+ w danej dyscyplinie, zasadne jest podjęcie działań, które pozwolą tym uczelniom akademickim, które dotychczas posiadały kategorię naukową co najmniej B+, a uzyskają w wyniku drugiej ewaluacji kategorię naukową B w danej dyscyplinie, nadal samodzielnie tworzyć studia (z wyłączeniem studiów, o których mowa w art. 53 ust. 6 i art. 57 ustawy) w okresie do dnia przyznania tej uczelni w tej dyscyplinie albo w tej dyscyplinie wiodącej kategorii naukowej w wyniku ewaluacji za lata 2026–2029, zwanej dalej „trzecią ewaluacją”.\n\n2. Prowadzenie postępowań w sprawie nadania stopnia doktora\nZgodnie z art. 185 ust. 1 ustawy uprawnienie do nadawania stopnia doktora w danej dyscyplinie zostało ściśle skorelowane z posiadaną kategorią naukową (z wyjątkiem przewidzianym w art. 226a ustawy dotyczącym zmian w klasyfikacji dziedzin nauki i dyscyplin naukowych) przyznaną podmiotowi doktoryzującemu w tej dyscyplinie, przy czym najniższą kategorią naukową, która pozwala na korzystanie z tego uprawnienia, jest kategoria naukowa B+. Uzyskanie w danej dyscyplinie kategorii naukowej B albo C skutkuje zatem automatycznie utratą uprawnień do nadawania stopnia doktora i koniecznością kontynuowania postępowań wszczętych przed dniem uzyskania takiej kategorii naukowej w innym podmiocie posiadającym kategorię naukową A+, A albo B+. \nUwzględniając obawy podmiotów doktoryzujących oraz głosy krytyczne dotyczące ewaluacji, także w przypadku postępowań w sprawie nadania stopnia doktora wskazane jest wprowadzenie epizodycznych rozwiązań, wychodzących naprzeciw oczekiwaniom tych podmiotów, dotyczących konsekwencji uzyskania kategorii naukowej B w ramach drugiej ewaluacji. W związku z tym w projekcie proponuje się uregulowanie problemu dalszego prowadzenia tych postępowań przez podmioty doktoryzujące, które w wyniku drugiej ewaluacji uzyskają kategorię naukową B, do czasu uzyskania kategorii naukowej w wyniku trzeciej ewaluacji. \n\n3. Prowadzenie szkół doktorskich\nZgodnie z art. 198 ust. 3–5 ustawy szkoła doktorska może być prowadzona przez uczelnię akademicką, instytut naukowy Polskiej Akademii Nauk, instytut badawczy, międzynarodowy instytut naukowy utworzony na podstawie ustawy działający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, posiadające:\n1)\tkategorię naukową A+, A albo B+ w co najmniej 2 dyscyplinach, albo\n2)\tkategorię naukową A+, A albo B+ w co najmniej 1 dyscyplinie i uprawnienie nadane w trybie określonym w art. 226a ust. 1 ustawy w co najmniej 1 dyscyplinie, albo\n3)\tuprawnienie nadane w trybie określonym w art. 226a ust. 1 ustawy w co najmniej 2 dyscyplinach.\nSzkoła doktorska może być prowadzona także przez uczelnię akademicką, która prowadzi działalność naukową wyłącznie w 1 dyscyplinie, która jest dyscypliną w zakresie teologii albo kultury fizycznej, albo dyscypliną artystyczną, i posiada w niej kategorię naukową A+, A albo B+ albo uprawnienie nadane w trybie określonym w art. 226a ust. 1 ustawy.\nSzkoła doktorska może być również prowadzona wspólnie przez uczelnie akademickie, instytuty naukowe Polskiej Akademii Nauk, instytuty badawcze, międzynarodowe instytuty naukowe utworzone na podstawie odrębnych ustaw działające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, z których każde posiada kategorię naukową A+, A albo B+ albo uprawnienie nadane w trybie określonym w art. 226a ust. 1 ustawy w co najmniej 1 dyscyplinie. \nCo do zasady możliwość prowadzenia szkół doktorskich jest uzależniona od posiadanych przez uprawnione do tego podmioty odpowiednich kategorii naukowych, z wyjątkiem przewidzianym w art. 226a ustawy dotyczącym zmian w klasyfikacji dziedzin nauki i dyscyplin naukowych. Stosownie do wskazanych przepisów najniższą kategorią naukową uprawniającą do prowadzenia szkoły doktorskiej w danej dyscyplinie jest kategoria naukowa B+. Oznacza to, iż w przypadku nieuzyskania przez ww. podmioty prowadzące aktualnie szkoły doktorskie kategorii naukowej co najmniej B+ w każdej z dyscyplin, w których prowadzą kształcenie doktorantów, utracą one możliwość dalszego prowadzenia szkół doktorskich w poszczególnych dyscyplinach. \nZgodnie z danymi ze Zintegrowanego Systemu Informacji o Szkolnictwie Wyższym i Nauce POL-on w Polsce działają obecnie 164 szkoły doktorskie. Nie przyjmuje się założenia, iż aktualnie obowiązujące zasady ewaluacji będą skutkować masową utratą uprawnień do prowadzenia szkół doktorskich. Uwzględniając jednak obawy podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki oraz głosy krytyczne dotyczące obowiązujących zasad ewaluacji, wskazane jest wprowadzenie epizodycznych rozwiązań, wychodzących naprzeciw oczekiwaniom tych podmiotów, dotyczących konsekwencji uzyskania kategorii naukowej B w ramach drugiej ewaluacji.\n\nNie jest obecnie możliwe przewidzenie wyników, a tym bardziej skutków drugiej ewaluacji, która rozpocznie się w dniu 1 stycznia 2026 r., jednakże w poczuciu odpowiedzialności za prawidłowe funkcjonowanie systemu szkolnictwa wyższego i nauki należy podjąć działania zabezpieczające przed ewentualnymi negatywnymi konsekwencjami dla podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki, studentów, doktorantów i osób ubiegających się o nadanie stopnia doktora.\n","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Istota rozwiązań planowanych w projekcie, w tym proponowane środki realizacji","value":"Rekomendowanym rozwiązaniem jest wprowadzenie regulacji epizodycznych, które umożliwią czasowe odstępstwa od zasad przewidzianych w ustawie.\n\nAd. 1\nW przypadku uczelni, które w wyniku drugiej ewaluacji uzyskają w danej dyscyplinie kategorię naukową B zamiast dotychczas posiadanej co najmniej B+, proponuje się wprowadzenie rozwiązania polegającego na umożliwieniu tym uczelniom, jednak nie dłużej niż do dnia uzyskania przez daną uczelnię nowej kategorii naukowej w tej dyscyplinie w wyniku trzeciej ewaluacji, możliwości tworzenia samodzielnie (bez pozwolenia ministra) studiów na określonym poziomie i profilu na kierunku przyporządkowanym do tej dyscypliny albo do tej dyscypliny wiodącej. Jednocześnie warunkiem bezwzględnym będzie posiadanie (zachowanie) przez taką uczelnię statusu uczelni akademickiej. Powyższe rozwiązanie nie będzie obejmowało tworzenia studiów na kierunkach lekarskim i lekarsko-dentystycznym oraz studiów poza siedzibą uczelni i za granicą, na utworzenie których zgodnie z przepisami art. 53 ust. 6 i art. 57 ustawy w każdym przypadku jest wymagane wystąpienie z wnioskiem o pozwolenie. \nTym samym uczelnie akademickie, które dotychczas posiadały kategorię naukową co najmniej B+ w danej dyscyplinie, do której przyporządkowały tworzony kierunek studiów (w 100% albo jako do dyscypliny wiodącej) utrzymają do czasu uzyskania wyników trzeciej ewaluacji możliwość samodzielnego tworzenia nowych kierunków studiów w przypadku osoby, która ukończyła kształcenie w szkole doktorskiej prowadzonej przez podmiot, który utracił uprawnienie do nadawania stopnia doktora w danej dyscyplinie, opłatę za postępowanie w sprawie nadania stopnia doktora, przeprowadzane na podstawie rozprawy doktorskiej przygotowanej w ramach kształcenia w szkole doktorskiej w innym podmiocie, pokrywa podmiot, który prowadził kształcenie doktoranta. Zgodnie bowiem z art. 182 ust. 4 ustawy opłaty za przeprowadzenie postępowania w sprawie nadania stopnia doktora nie pobiera się tylko w przypadku, gdy osoba przeprowadza to postępowanie w tym samym podmiocie, w którym odbywała kształcenie. Należy zwrócić uwagę, iż w sytuacji utraty przez podmiot przyporządkowanych do tej dyscypliny, bez konieczności występowania z wnioskiem o pozwolenie do ministra (z zastrzeżeniem ww. wyjątków, gdyż zgodnie z przepisami ustawy każda uczelnia, niezależnie od posiadanych kategorii naukowych, musi uzyskać pozwolenie ministra na utworzenie studiów na kierunkach lekarskim i lekarsko-dentystycznym oraz studiów poza siedzibą uczelni i za granicą).\nProponowane rozwiązanie pozwoli uchronić uczelnie akademickie przed negatywnymi skutkami ewaluacji związanymi z utratą przez nie kategorii naukowej wymaganej przepisami ustawy.\nAd. 2\nProponuje się, by w przypadku uzyskania w wyniku drugiej ewaluacji przez podmiot posiadający uprawnienie do nadawania stopnia doktora w danej dyscyplinie kategorii naukowej B w tej dyscyplinie postępowanie w sprawie nadania stopnia doktora wszczęte przed dniem przyznania tej kategorii naukowej mogły być kontynuowane, jednak nie dłużej niż do dnia uzyskania przez ten podmiot nowej kategorii naukowej. Równocześnie w podmiocie, który uzyska kategorię naukową B w danej dyscyplinie, nie będą mogły być wszczynane w tej dyscyplinie nowe postępowania w sprawie nadania stopnia doktora. \nNatomiast w przypadku uzyskania przez podmiot kategorii naukowej C proponuje się kontynuację postępowań w sprawie nadania stopnia doktora przez inny podmiot posiadający odpowiednie uprawnienia w danej dyscyplinie, wyznaczony przez Radę Doskonałości Naukowej. \nEfektem proponowanej regulacji będzie złagodzenie obowiązujących rozwiązań ze względu na krytykę obowiązującego systemu oceny jakości działalności naukowej oraz związane z tym obawy podmiotów doktoryzujących.\n\nAd. 3\nProponuje się, by w okresie przejściowym od dnia uzyskania wyników drugiej ewaluacji do dnia przyznania kategorii naukowych w wyniku trzeciej ewaluacji, która zostanie przeprowadzona w 2030 r., podmioty, które uzyskają w poszczególnych dyscyplinach kategorię naukową B, mogły nadal kształcić doktorantów w tych dyscyplinach w prowadzonych przez siebie szkołach doktorskich. Możliwość ta dotyczyłaby tylko doktorantów, którzy rozpoczęli kształcenie w danej dyscyplinie w danej szkole doktorskiej najpóźniej w roku akademickim, w którym podmiot uzyskał w tej dyscyplinie kategorię naukową B. Do czasu uzyskania wyższej kategorii naukowej podmiot nie będzie mógł kształcić w tej dyscyplinie nowych doktorantów. Natomiast podmiot, który na skutek uzyskania kategorii naukowej B w co najmniej jednej dyscyplinie, w której jest prowadzone kształcenie w szkole doktorskiej, zaprzestanie spełniania warunków, o których mowa w art. 198 ust. 3–5 ustawy, nie będzie mógł prowadzić rekrutacji do tej szkoły ani kształcić nowych doktorantów w żadnej dyscyplinie, nawet w tej, w której uzyska kategorię naukową A+, A albo B+.\nJeżeli w wyniku trzeciej ewaluacji podmiot uzyska kategorię naukową wyższą niż B i zacznie spełniać warunek, o którym mowa w art. 198 ust. 3–5 ustawy, szkoła doktorska będzie mogła być przez ten podmiot nadal prowadzona i będzie on mógł wznowić do niej rekrutację.\nProponuje się także wprowadzenie wyjątku, zgodnie z którym kategorii naukowej uprawniającej do nadawania stopnia doktora doktorant, który ukończy kształcenie w szkole doktorskiej prowadzonej przez ten podmiot, nie będzie mógł w tym podmiocie wszcząć postępowania w sprawie nadania stopnia doktora z przyczyn, które nie będą leżały po jego stronie. Tym samym inny podmiot, w którym doktorant będzie zmuszony wszcząć postępowanie w sprawie nadania stopnia doktora, mógłby żądać od niego stosownej opłaty. Proponuje się zatem, aby koszt takiego postępowania w wybranym przez doktoranta podmiocie posiadającym uprawnienia do nadawania stopnia doktora, ponosił podmiot, który realizował kształcenie doktoranta w szkole doktorskiej, co w takiej sytuacji będzie rozwiązaniem uzasadnionym i sprawiedliwym.\nCelem tych zmian jest zabezpieczenie interesów doktorantów w warunkach niepewności związanej z istotną krytyką przez środowisko naukowe obowiązującego systemu oceny jakości działalności naukowej oraz zgłaszanych obaw związanych z wynikami drugiej ewaluacji.\n\n \n","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Oddziaływanie na życie społeczne nowych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Spodziewane skutki i następstwa projektowanych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Sposoby mierzenia efektów nowych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za opracowanie projektu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"MNiSW","value":"MNiSW"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ współpracujący przy opracowaniu projektu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Osoba odpowiedzialna za opracowanie projektu","value":"Karolina Zioło-Pużuk Sekretarz Stanu ","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za przedłożenie projektu RM","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"MNiSW","value":"MNiSW"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Planowany termin przyjęcia projektu przez RM","value":"IV kwartał 2025 r.","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Informacja o rezygnacji z prac nad projektem","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Status realizacji","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"}]}}
Numer projektu:
UDER93
Rodzaj dokumentu:
Projekty ustaw
Typ dokumentu:
DER – projekty deregulacyjne
Cele projektu oraz informacja o przyczynach i potrzebie rozwiązań planowanych w projekcie:
Regulacje proponowane w przedkładanym projekcie ustawy są związane z dostrzeżonymi przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w toku bieżącej działalności oraz w ramach analizy dokonanej w zakresie ewaluacji jakości działalności naukowej, zwanej dalej „ewaluacją”, przeprowadzonej w 2022 r., problemami, jakie wyniknęły w związku z jej wynikami. Do Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego docierają liczne uwagi i krytyczne opinie wobec skutków stosowanego systemu oceny jakości działalności naukowej, a zbliżająca się ewaluacja za lata 2022–2025, zwana dalej „drugą ewaluacją”, wywołuje obawy wśród podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki co do możliwych konsekwencji, jakie mogą pojawić się w związku z jej przeprowadzeniem, zwłaszcza że wyniki ewaluacji mają bezpośredni wpływ na możliwość wypełniania przez podmioty systemu szkolnictwa wyższego i nauki swoich podstawowych zadań. Obawy te zostały uznane za uzasadnione w kontekście możliwości: 1) tworzenia kierunków studiów, 2) prowadzenia postępowań w sprawie nadania stopnia naukowego doktora i stopnia doktora w zakresie sztuki, zwanych dalej „stopniem doktora”, 3) prowadzenia szkół doktorskich – a ich uwzględnienie polegałoby na czasowej modyfikacji obowiązujących zasad.
1. Tworzenie kierunków studiów W przypadku uzyskania przez uczelnię w ramach przeprowadzonej ewaluacji kategorii naukowej B w dyscyplinie naukowej lub artystycznej, zwanej dalej „dyscypliną”, w której posiadała przyznaną w wyniku poprzedniej ewaluacji kategorię naukową B+, uczelnia ta może nadal prowadzić utworzone samodzielnie przed dniem uzyskania kategorii naukowej B studia na kierunku przyporządkowanym do tej dyscypliny w 100% albo do tej dyscypliny jako dyscypliny wiodącej, o której mowa w art. 53 ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2024 r. poz. 1571, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą” (w przypadku przyporządkowania kierunku studiów do więcej niż 1 dyscypliny). Kształcenie na takich studiach jest więc kontynuowane i nadal może być prowadzona na nie rekrutacja. W przypadku natomiast gdyby taka uczelnia chciała utworzyć w swojej siedzibie studia na nowym kierunku przyporządkowanym do dyscypliny, w której uzyskała kategorię naukową B w miejsce dotychczas posiadanej kategorii naukowej B+, będzie musiała zgodnie z art. 53 ust. 3 i 4 pkt 1 ustawy wystąpić z wnioskiem o pozwolenie na ich utworzenie do ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego i nauki, zwanego dalej „ministrem”. Tymczasem zgodnie z art. 53 ust. 7 pkt 1 ustawy utworzenie studiów na kierunku przyporządkowanym do jednej dyscypliny albo do dyscypliny wiodącej, w której uczelnia posiada co najmniej kategorię naukową B+, nie wymaga uzyskania pozwolenia ministra, z wyjątkiem utworzenia studiów na kierunkach lekarskim lub lekarsko-dentystycznym, o których mowa w art. 53 ust. 6 ustawy, oraz utworzenia studiów poza siedzibą i za granicą, o których mowa w art. 57 ustawy. Mając na uwadze cel projektu, czyli zabezpieczenie przed negatywnymi skutkami ewaluacji wskutek utraty kategorii naukowej co najmniej B+ w danej dyscyplinie, zasadne jest podjęcie działań, które pozwolą tym uczelniom akademickim, które dotychczas posiadały kategorię naukową co najmniej B+, a uzyskają w wyniku drugiej ewaluacji kategorię naukową B w danej dyscyplinie, nadal samodzielnie tworzyć studia (z wyłączeniem studiów, o których mowa w art. 53 ust. 6 i art. 57 ustawy) w okresie do dnia przyznania tej uczelni w tej dyscyplinie albo w tej dyscyplinie wiodącej kategorii naukowej w wyniku ewaluacji za lata 2026–2029, zwanej dalej „trzecią ewaluacją”.
2. Prowadzenie postępowań w sprawie nadania stopnia doktora Zgodnie z art. 185 ust. 1 ustawy uprawnienie do nadawania stopnia doktora w danej dyscyplinie zostało ściśle skorelowane z posiadaną kategorią naukową (z wyjątkiem przewidzianym w art. 226a ustawy dotyczącym zmian w klasyfikacji dziedzin nauki i dyscyplin naukowych) przyznaną podmiotowi doktoryzującemu w tej dyscyplinie, przy czym najniższą kategorią naukową, która pozwala na korzystanie z tego uprawnienia, jest kategoria naukowa B+. Uzyskanie w danej dyscyplinie kategorii naukowej B albo C skutkuje zatem automatycznie utratą uprawnień do nadawania stopnia doktora i koniecznością kontynuowania postępowań wszczętych przed dniem uzyskania takiej kategorii naukowej w innym podmiocie posiadającym kategorię naukową A+, A albo B+. Uwzględniając obawy podmiotów doktoryzujących oraz głosy krytyczne dotyczące ewaluacji, także w przypadku postępowań w sprawie nadania stopnia doktora wskazane jest wprowadzenie epizodycznych rozwiązań, wychodzących naprzeciw oczekiwaniom tych podmiotów, dotyczących konsekwencji uzyskania kategorii naukowej B w ramach drugiej ewaluacji. W związku z tym w projekcie proponuje się uregulowanie problemu dalszego prowadzenia tych postępowań przez podmioty doktoryzujące, które w wyniku drugiej ewaluacji uzyskają kategorię naukową B, do czasu uzyskania kategorii naukowej w wyniku trzeciej ewaluacji.
3. Prowadzenie szkół doktorskich Zgodnie z art. 198 ust. 3–5 ustawy szkoła doktorska może być prowadzona przez uczelnię akademicką, instytut naukowy Polskiej Akademii Nauk, instytut badawczy, międzynarodowy instytut naukowy utworzony na podstawie ustawy działający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, posiadające: 1) kategorię naukową A+, A albo B+ w co najmniej 2 dyscyplinach, albo 2) kategorię naukową A+, A albo B+ w co najmniej 1 dyscyplinie i uprawnienie nadane w trybie określonym w art. 226a ust. 1 ustawy w co najmniej 1 dyscyplinie, albo 3) uprawnienie nadane w trybie określonym w art. 226a ust. 1 ustawy w co najmniej 2 dyscyplinach. Szkoła doktorska może być prowadzona także przez uczelnię akademicką, która prowadzi działalność naukową wyłącznie w 1 dyscyplinie, która jest dyscypliną w zakresie teologii albo kultury fizycznej, albo dyscypliną artystyczną, i posiada w niej kategorię naukową A+, A albo B+ albo uprawnienie nadane w trybie określonym w art. 226a ust. 1 ustawy. Szkoła doktorska może być również prowadzona wspólnie przez uczelnie akademickie, instytuty naukowe Polskiej Akademii Nauk, instytuty badawcze, międzynarodowe instytuty naukowe utworzone na podstawie odrębnych ustaw działające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, z których każde posiada kategorię naukową A+, A albo B+ albo uprawnienie nadane w trybie określonym w art. 226a ust. 1 ustawy w co najmniej 1 dyscyplinie. Co do zasady możliwość prowadzenia szkół doktorskich jest uzależniona od posiadanych przez uprawnione do tego podmioty odpowiednich kategorii naukowych, z wyjątkiem przewidzianym w art. 226a ustawy dotyczącym zmian w klasyfikacji dziedzin nauki i dyscyplin naukowych. Stosownie do wskazanych przepisów najniższą kategorią naukową uprawniającą do prowadzenia szkoły doktorskiej w danej dyscyplinie jest kategoria naukowa B+. Oznacza to, iż w przypadku nieuzyskania przez ww. podmioty prowadzące aktualnie szkoły doktorskie kategorii naukowej co najmniej B+ w każdej z dyscyplin, w których prowadzą kształcenie doktorantów, utracą one możliwość dalszego prowadzenia szkół doktorskich w poszczególnych dyscyplinach. Zgodnie z danymi ze Zintegrowanego Systemu Informacji o Szkolnictwie Wyższym i Nauce POL-on w Polsce działają obecnie 164 szkoły doktorskie. Nie przyjmuje się założenia, iż aktualnie obowiązujące zasady ewaluacji będą skutkować masową utratą uprawnień do prowadzenia szkół doktorskich. Uwzględniając jednak obawy podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki oraz głosy krytyczne dotyczące obowiązujących zasad ewaluacji, wskazane jest wprowadzenie epizodycznych rozwiązań, wychodzących naprzeciw oczekiwaniom tych podmiotów, dotyczących konsekwencji uzyskania kategorii naukowej B w ramach drugiej ewaluacji.
Nie jest obecnie możliwe przewidzenie wyników, a tym bardziej skutków drugiej ewaluacji, która rozpocznie się w dniu 1 stycznia 2026 r., jednakże w poczuciu odpowiedzialności za prawidłowe funkcjonowanie systemu szkolnictwa wyższego i nauki należy podjąć działania zabezpieczające przed ewentualnymi negatywnymi konsekwencjami dla podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki, studentów, doktorantów i osób ubiegających się o nadanie stopnia doktora.
Istota rozwiązań planowanych w projekcie, w tym proponowane środki realizacji:
Rekomendowanym rozwiązaniem jest wprowadzenie regulacji epizodycznych, które umożliwią czasowe odstępstwa od zasad przewidzianych w ustawie.
Ad. 1 W przypadku uczelni, które w wyniku drugiej ewaluacji uzyskają w danej dyscyplinie kategorię naukową B zamiast dotychczas posiadanej co najmniej B+, proponuje się wprowadzenie rozwiązania polegającego na umożliwieniu tym uczelniom, jednak nie dłużej niż do dnia uzyskania przez daną uczelnię nowej kategorii naukowej w tej dyscyplinie w wyniku trzeciej ewaluacji, możliwości tworzenia samodzielnie (bez pozwolenia ministra) studiów na określonym poziomie i profilu na kierunku przyporządkowanym do tej dyscypliny albo do tej dyscypliny wiodącej. Jednocześnie warunkiem bezwzględnym będzie posiadanie (zachowanie) przez taką uczelnię statusu uczelni akademickiej. Powyższe rozwiązanie nie będzie obejmowało tworzenia studiów na kierunkach lekarskim i lekarsko-dentystycznym oraz studiów poza siedzibą uczelni i za granicą, na utworzenie których zgodnie z przepisami art. 53 ust. 6 i art. 57 ustawy w każdym przypadku jest wymagane wystąpienie z wnioskiem o pozwolenie. Tym samym uczelnie akademickie, które dotychczas posiadały kategorię naukową co najmniej B+ w danej dyscyplinie, do której przyporządkowały tworzony kierunek studiów (w 100% albo jako do dyscypliny wiodącej) utrzymają do czasu uzyskania wyników trzeciej ewaluacji możliwość samodzielnego tworzenia nowych kierunków studiów w przypadku osoby, która ukończyła kształcenie w szkole doktorskiej prowadzonej przez podmiot, który utracił uprawnienie do nadawania stopnia doktora w danej dyscyplinie, opłatę za postępowanie w sprawie nadania stopnia doktora, przeprowadzane na podstawie rozprawy doktorskiej przygotowanej w ramach kształcenia w szkole doktorskiej w innym podmiocie, pokrywa podmiot, który prowadził kształcenie doktoranta. Zgodnie bowiem z art. 182 ust. 4 ustawy opłaty za przeprowadzenie postępowania w sprawie nadania stopnia doktora nie pobiera się tylko w przypadku, gdy osoba przeprowadza to postępowanie w tym samym podmiocie, w którym odbywała kształcenie. Należy zwrócić uwagę, iż w sytuacji utraty przez podmiot przyporządkowanych do tej dyscypliny, bez konieczności występowania z wnioskiem o pozwolenie do ministra (z zastrzeżeniem ww. wyjątków, gdyż zgodnie z przepisami ustawy każda uczelnia, niezależnie od posiadanych kategorii naukowych, musi uzyskać pozwolenie ministra na utworzenie studiów na kierunkach lekarskim i lekarsko-dentystycznym oraz studiów poza siedzibą uczelni i za granicą). Proponowane rozwiązanie pozwoli uchronić uczelnie akademickie przed negatywnymi skutkami ewaluacji związanymi z utratą przez nie kategorii naukowej wymaganej przepisami ustawy. Ad. 2 Proponuje się, by w przypadku uzyskania w wyniku drugiej ewaluacji przez podmiot posiadający uprawnienie do nadawania stopnia doktora w danej dyscyplinie kategorii naukowej B w tej dyscyplinie postępowanie w sprawie nadania stopnia doktora wszczęte przed dniem przyznania tej kategorii naukowej mogły być kontynuowane, jednak nie dłużej niż do dnia uzyskania przez ten podmiot nowej kategorii naukowej. Równocześnie w podmiocie, który uzyska kategorię naukową B w danej dyscyplinie, nie będą mogły być wszczynane w tej dyscyplinie nowe postępowania w sprawie nadania stopnia doktora. Natomiast w przypadku uzyskania przez podmiot kategorii naukowej C proponuje się kontynuację postępowań w sprawie nadania stopnia doktora przez inny podmiot posiadający odpowiednie uprawnienia w danej dyscyplinie, wyznaczony przez Radę Doskonałości Naukowej. Efektem proponowanej regulacji będzie złagodzenie obowiązujących rozwiązań ze względu na krytykę obowiązującego systemu oceny jakości działalności naukowej oraz związane z tym obawy podmiotów doktoryzujących.
Ad. 3 Proponuje się, by w okresie przejściowym od dnia uzyskania wyników drugiej ewaluacji do dnia przyznania kategorii naukowych w wyniku trzeciej ewaluacji, która zostanie przeprowadzona w 2030 r., podmioty, które uzyskają w poszczególnych dyscyplinach kategorię naukową B, mogły nadal kształcić doktorantów w tych dyscyplinach w prowadzonych przez siebie szkołach doktorskich. Możliwość ta dotyczyłaby tylko doktorantów, którzy rozpoczęli kształcenie w danej dyscyplinie w danej szkole doktorskiej najpóźniej w roku akademickim, w którym podmiot uzyskał w tej dyscyplinie kategorię naukową B. Do czasu uzyskania wyższej kategorii naukowej podmiot nie będzie mógł kształcić w tej dyscyplinie nowych doktorantów. Natomiast podmiot, który na skutek uzyskania kategorii naukowej B w co najmniej jednej dyscyplinie, w której jest prowadzone kształcenie w szkole doktorskiej, zaprzestanie spełniania warunków, o których mowa w art. 198 ust. 3–5 ustawy, nie będzie mógł prowadzić rekrutacji do tej szkoły ani kształcić nowych doktorantów w żadnej dyscyplinie, nawet w tej, w której uzyska kategorię naukową A+, A albo B+. Jeżeli w wyniku trzeciej ewaluacji podmiot uzyska kategorię naukową wyższą niż B i zacznie spełniać warunek, o którym mowa w art. 198 ust. 3–5 ustawy, szkoła doktorska będzie mogła być przez ten podmiot nadal prowadzona i będzie on mógł wznowić do niej rekrutację. Proponuje się także wprowadzenie wyjątku, zgodnie z którym kategorii naukowej uprawniającej do nadawania stopnia doktora doktorant, który ukończy kształcenie w szkole doktorskiej prowadzonej przez ten podmiot, nie będzie mógł w tym podmiocie wszcząć postępowania w sprawie nadania stopnia doktora z przyczyn, które nie będą leżały po jego stronie. Tym samym inny podmiot, w którym doktorant będzie zmuszony wszcząć postępowanie w sprawie nadania stopnia doktora, mógłby żądać od niego stosownej opłaty. Proponuje się zatem, aby koszt takiego postępowania w wybranym przez doktoranta podmiocie posiadającym uprawnienia do nadawania stopnia doktora, ponosił podmiot, który realizował kształcenie doktoranta w szkole doktorskiej, co w takiej sytuacji będzie rozwiązaniem uzasadnionym i sprawiedliwym. Celem tych zmian jest zabezpieczenie interesów doktorantów w warunkach niepewności związanej z istotną krytyką przez środowisko naukowe obowiązującego systemu oceny jakości działalności naukowej oraz zgłaszanych obaw związanych z wynikami drugiej ewaluacji.
