{"register":{"columns":[{"header":"Numer projektu","value":"UD248","registerId":20476989,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"sequence":{},"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Rodzaj dokumentu","registerId":20476989,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Typ dokumentu","registerId":20476989,"dictionaryValues":[{"id":"D – pozostałe projekty","value":"D – pozostałe projekty"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Informacje o przyczynach i potrzebie wprowadzenia rozwiązań planowanych w projekcie","value":"Zasadniczym założeniem, które legło u podstaw prac nad nową ustawą regulującą postępowanie w sprawach nieletnich, była konieczność stworzenia kompleksowej regulacji tego postępowania, obejmującej etap postępowania rozpoznawczego oraz postępowania wykonawczego, przy uwzględnieniu standardów konstytucyjnych i międzynarodowych oraz zmian w rzeczywistości społecznej, obserwowanych m.in. w obszarze zachowań najmłodszych członków społeczeństwa, w tym zmiany charakteru czynów zabronionych popełnianych przez nieletnich. Obecnie obowiązująca, blisko 40-letnia ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. z 2018 r. poz. 969), mimo dotychczasowych nowelizacji, nie zapewnia wystarczających instrumentów wsparcia procesu resocjalizacji nieletnich, którzy wykazują przejawy demoralizacji lub dopuszczają się czynów karalnych, w dążeniu do kształtowania prawidłowych postaw społecznych, zapobiegania negatywnym tendencjom w rozwoju młodego pokolenia oraz powrotu na drogę przestrzegania porządku prawnego i ładu społecznego, przy zagwarantowaniu nieletnim poszanowania ich praw i wolności. Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich nie odpowiada także aktualnym wymaganiom prawodawczym, zwłaszcza w zakresie konieczności regulacji określonych materii na poziomie ustawowym.\nKonieczne jest opracowanie całościowego aktu prawnego, który porządkuje, doprecyzowuje i systematyzuje materię dotyczącą spraw nieletnich, inkorporując te uregulowania ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, które mimo upływu lat nie straciły aktualności. Część z aktualnych uregulowań wymaga korekty, ukierunkowanej na optymalizację przewidzianych w nich rozwiązań prawnych oraz dostosowania do standardów międzynarodowych, w tym realizację orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w odniesieniu do Polski. Należy także uregulować wiele kwestii, które Konstytucja RP rezerwuje dla aktu prawnego o randze ustawy, tymczasem niektóre z nich unormowane są obecnie w aktach prawnych niższego rzędu. Dodatkowo przedmiotowa materia wymaga wprowadzenia także nowych rozwiązań, które wzmocnią efektywność oddziaływań podejmowanych względem nieletnich.","registerId":20476989,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Istota rozwiązań ujętych w projekcie","value":"Najistotniejsze projektowane rozwiązania to:\n1) wzmocnienie gwarancji procesowych nieletnich w postępowaniu w sprawach nieletnich oraz nadanie rangi ustawowej prawom nieletnich umieszczonych w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, zakładach leczniczych, zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich oraz nowych okręgowych ośrodkach wychowawczych. Szczegółowe regulacje obejmą istotne z punktu widzenia praw i wolności nieletnich kwestie.\nProjektowane przepisy mają na celu zabezpieczenie i ochronę nieletnich w taki sposób, aby zagwarantować nieletnim poszanowanie ich praw, wolności i godności, nawet jeżeli popełniają czyn karalny będący przestępstwem albo wykroczeniem lub są zdemoralizowani, a tym samym, poprzez określenie jasnych procedur, zapobiegnięcie ewentualnym sytuacjom nieuzasadnionego naruszania i ingerencji w konstytucyjne prawa i wolności nieletniego. W zakresie tym projektuje się m.in.: przyznanie nieletniemu prawa do obrony już od chwili podjęcia pierwszej czynności z jego udziałem; poszerzenie przesłanek do wyznaczenia nieletniemu obrońcy z urzędu (nieletni będzie musiał mieć obrońcę także w każdym przypadku zastosowania wobec niego środka tymczasowego związanego ze zmianą miejsca pobytu, np. umieszczenia w młodzieżowym ośrodku wychowawczym lub zakładzie leczniczym oraz w razie uzasadnionego podejrzenia dopuszczenia się przez nieletniego czynu zabronionego określonego w art. 10 § 2 k.k., a także w razie wystąpienia innych okoliczności, które sąd rodzinny uzna za utrudniające nieletniemu obronę); jednoznaczne określenie, że nieletniemu przysługuje prawo do złożenia zażalenia na zatrzymanie, na przeprowadzenie kontroli osobistej, na użycie środków przymusu bezpośredniego; precyzyjne i kompleksowe określenie zasad i sposobu przeprowadzania kontroli osobistej nieletnich, kontroli korespondencji nieletnich oraz badań w celu ustalenia w organizmie nieletniego obecności alkoholu lub innej substancji psychoaktywnej, które to kwestie, mimo że dotykają sfer chronionych konstytucyjnie, tj. prawa nieletniego do nietykalności i wolności osobistej oraz prawa nieletniego do prywatności, pozostają obecnie poza regulacją ustawową;\n2) wprowadzenie możliwości pobytu nieletnich matek z małoletnimi dziećmi w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich oraz nowych okręgowych ośrodkach wychowawczych w celu umożliwienia im wykonywania pieczy albo uczestniczenia w sprawowaniu bieżącej pieczy nad dzieckiem. Obecnie nieletnia, która urodziła dziecko w trakcie wykonywania środka wychowawczego albo środka poprawczego, w przeciwieństwie do skazanych odbywających karę pozbawienia wolności, nie ma możliwości przebywania ze swoim dzieckiem w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, zakładzie poprawczym lub schronisku dla nieletnich. Aby zapobiec sytuacjom oddzielenia dzieci od matek projekt wprowadza możliwość umieszczenia nieletniej matki z jej małoletnim dzieckiem w specjalnie zorganizowanych oddziałach przeznaczonych dla nieletnich wychowanek, które urodziły dziecko i zgłosiły chęć opiekowania się nim;\n3) wprowadzenie postulowanego od lat przez specjalistów, m.in. środowiska sędziów rodzinnych, nowego środka wychowawczego w postaci możliwości umieszczenia nieletniego w okręgowym ośrodku wychowawczym. Praktyka wskazuje, że w obecnym katalogu środków zawartym w art. 6 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich brak jest środka wychowawczego, który byłby odpowiedni dla nieletnich, którzy popełniają czyny karalne, jednakże ich stopień demoralizacji lub rodzaj popełnionego czynu nie dają podstaw do zastosowania środka poprawczego. Ponadto jednym z problemów, z którymi borykają się młodzieżowe ośrodki wychowawcze jest znaczna liczba nieletnich, którzy odmawiają realizowania oferty resocjalizacyjnej i mimo podjętych oddziaływań wychowawczych ulegają dalszej demoralizacji lub popełniają kolejne czyny karalne. Wprowadzenie nowego środka wychowawczego stanowić będzie dodatkowy instrument, który zastosować będzie mógł sąd rodzinny w celu adekwatnej reakcji i poddania nieletniego odpowiednim oddziaływaniom wychowawczym. Nowe ośrodki usytuowane będą w katalogu środków możliwych do zastosowania wobec nieletnich pomiędzy młodzieżowymi ośrodkami wychowawczymi a zakładami poprawczymi, z uwzględnieniem charakteru tych ośrodków jako środka wychowawczego. Nowy środek wychowawczy będzie – co do zasady – stosowany wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny będący przestępstwem lub przestępstwem skarbowym. Na zasadzie wyjątku będzie można go zastosować wobec nieletniego, który popełnił czyn karalny będący wykroczeniem lub wykroczeniem skarbowym o szczególnie nagannym charakterze oraz wobec nieletniego, który uchyla się od wykonywania orzeczonego wcześniej środka wychowawczego w postaci umieszczenia w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, a który w chwili orzekania będzie miał ukończone 13 lat. Środek ten będzie miał zastosowanie zwłaszcza wobec nieletnich, którzy nie poddają się stosowanemu dotychczas wobec nich procesowi resocjalizacji;\n4) uregulowanie procedury stosowania i przedłużania stosowania środków tymczasowych wobec nieletnich. W zakresie tym projekt określi ogólne przesłanki stosowania środków tymczasowych oraz szczególne przesłanki stosowania środków tymczasowych o charakterze izolacyjnym. Uregulowana zostanie także procedura stosowania i przedłużania stosowania środków tymczasowych o charakterze izolacyjnym. Konieczne będzie w tym zakresie wydanie postanowienia przez sąd rodzinny, w którym oznacza się okres pobytu nie dłuższy niż 3 miesiące, a które będzie podlegało zaskarżeniu. W zakresie tym projekt realizuje także wytyczne sformułowane przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z dnia 30 czerwca 2015 r. w sprawie Grabowski przeciwko Polsce (skarga nr 57722/12);\n5) wprowadzenie określenia dolnej granicy wieku odpowiedzialności nieletnich w sprawach o demoralizację na poziomie 10 lat. Obecnie granica ta nie jest określona i odpowiedzialność na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich za demoralizację mogą ponosić nieletni poniżej 10 lat, a zatem przed sądem dla nieletnich może stanąć np. sześciolatek, który zabrał koledze batonik. Projektowane przepisy mają na celu ochronę dzieci w wieku wczesnoszkolnym przed pewną dozą negatywnych doświadczeń i stygmatyzacji, które w sposób nieunikniony wiążą się ze wszczęciem postępowania skoncentrowanego na osobie nieletniego i z zaangażowaniem Policji oraz sądu rodzinnego. W razie uznania, że w takiej sytuacji dobro dziecka jest zagrożone, możliwe będzie wydanie przez sąd opiekuńczy określonych zarządzeń adresowanych przede wszystkim do rodziców albo opiekuna dziecka. Proponowane regulacje w żaden sposób nie zmieniają natomiast zasad odpowiedzialności nieletnich za czyny karalne. Przewiduje się, że odpowiedzialność za czyny karalne będą – tak samo jak obecnie – ponosić nieletni, którzy w chwili popełnienia tego czynu ukończyli 13 lat, a nie ukończyli 17 lat. Jest to rozwiązanie tożsame z rozwiązaniem obowiązującym dziś na gruncie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich. Czyny zabronione, których nieletni dopuścił się po ukończeniu 10 lat, a przed ukończeniem 13 lat, będą mogły być rozpoznawane w ramach postępowania o demoralizację. Wobec nieletnich, którzy w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończyli 13 lat (tak jak obecnie) nie będzie można zastosować środka poprawczego w postaci umieszczenia w zakładzie poprawczym;\n6) doprecyzowanie pojęcia czynu karalnego przez uroszczenie obecnego enumeratywnego (krytykowanego w doktrynie prawa rodzinnego jako niezrozumiały) katalogu wykroczeń. Obecnie pojęcie czynu karalnego w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich obejmuje, poza przestępstwami i przestępstwami skarbowymi, jedynie wykroczenia określone w art. 50a, art. 51, art. 69, art. 74, art. 76, art. 85, art. 87, art. 119, art. 122, art. 124, art. 133 lub art. 143 k.w. Projektowane rozwiązanie, polegające na odstąpieniu od wyliczenia wykroczeń będących czynem karanym, pozwoli na adekwatne reagowanie przez sąd rodzinny na wszelkie przypadki negatywnych zachowań nieletnich, z pozostawieniem obowiązującej w dotychczasowym stanie prawnym zasady celowości polegającej na dokonaniu przez sąd rodzinny w każdym przypadku oceny, czy ze względów wychowawczych wobec konkretnego dziecka należy prowadzić postępowanie w trybie projektowanej ustawy;\n7) wprowadzenie możliwości stosowania wobec nieletnich przez dyrektora szkoły, do której uczęszcza nieletni, oraz przez Policję środków oddziaływania wychowawczego, jeżeli będzie to wystraczające w drobnych sprawach o demoralizację i czyny karalne, bez konieczności zawiadamiania sądu rodzinnego;\n8) wprowadzenie możliwości orzeczenia przez sąd rodzinny wobec nieletnich, którzy dopuścili się najcięższych czynów karalnych, zagrożenia przedłużeniem wykonywania środka poprawczego po ukończeniu przez nieletniego 21 lat albo przedłużenia wykonywania środka poprawczego po ukończeniu przez nieletniego 21 lat – nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nieletniego 24 lat. Instytucje te będą mogły być stosowane przez sąd rodzinny w szczególnie uzasadnionym przypadku wobec nieletniego, który dopuścił się czynu karalnego określonego w art. 10 § 2 k.k., jeżeli przemawiają za tym bardzo wysoki stopień demoralizacji nieletniego, rodzaj czynu karalnego, sposób i okoliczności jego popełnienia, właściwości i warunki osobiste nieletniego, jego postawa i zachowanie oraz przebieg dotychczasowego procesu resocjalizacji. Zostanie także utworzony nowy rodzaj zakładu poprawczego – zakład poprawczy dla nieletnich, którzy ukończyli 21 lat:\n9) powołanie komisji do spraw kierowania nieletnich do młodzieżowego ośrodka wychowawczego, której zadaniem będzie kierowanie i przenoszenie nieletnich do odpowiedniego ośrodka, po zasięgnięciu opinii członków tej komisji, celem wytypowania placówki, która zapewni odpowiednie odziaływania wychowawcze i resocjalizacyjne wobec nieletniego, przy uwzględnieniu jego potrzeb edukacyjnych i deficytów rozwojowych;\n10) powołanie komisji do spraw środka leczniczego dla nieletnich, która będzie wskazywała odpowiedni dla nieletniego zakład leczniczy w celu wykonania orzeczonego wobec niego środka leczniczego. Celem projektowanych rozwiązań jest zapewnienie nieletniemu uzyskania w jak najszybszy sposób właściwej pomocy leczniczej, terapeutycznej i rehabilitacyjnej, zapewnienie usprawnienia postępowania wykonawczego w sprawach zastosowanych wobec nieletnich środków leczniczych oraz zapewnienie udziału w tym procesie organu dysponującego specjalistyczną wiedzą z zakresu zdrowia psychicznego. Brak odpowiedniego organu, który wskazywałby właściwy dla nieletniego zakład leczniczy, to obecnie jeden z głównych problemów zgłaszanych przez sędziów rodzinnych i kierowników zakładów leczniczych w związku z wykonywaniem środka leczniczego orzeczonego wobec nieletniego. Znalezienie dla nieletniego odpowiedniego zakładu leczniczego należy obecnie do sądu rodzinnego, co w znaczący sposób utrudnia i wydłuża prowadzone postępowanie wykonawcze. Powołana przez Ministra Zdrowia komisja do spraw środka leczniczego dla nieletnich będzie organem pomocniczym dla sądu rodzinnego na etapie wykonywania środka leczniczego;\n11) wprowadzenie na poziomie ustawy uregulowania podstaw prawnych prowadzenia postępowania wykonawczego obejmującego postępowanie sądowe oraz wykonywanie poszczególnych środków wychowawczych, środka leczniczego i środka poprawczego. Dotychczas materia ta była w znacznej mierze regulowana jedynie na poziomie rozporządzeń, co budziło wątpliwości z uwagi na ustawowy charakter tych regulacji, a część kwestii nie podlegała w ogólne regulacji. Część projektowanych regulacji m.in.: możliwość przeprowadzania przez sędziego rodzinnego posiedzeń wykonawczych lub określenie zakresu decyzji procesowych, które mogą zostać wydane na posiedzeniu niejawnym, wpłynie na usprawnienie i przyspieszenie postępowania w sprawach nieletnich;\n12) wprowadzenie na poziomie ustawy uregulowania podstaw prawnych funkcjonowania zakładów poprawczych, schronisk dla nieletnich i nowych okręgowych ośrodków wychowawczych poprzez określenie kwestii ustrojowych związanych z organami placówek, ochroną danych osobowych oraz zapewnieniem bezpieczeństwa.","registerId":20476989,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za opracowanie projektu","registerId":20476989,"dictionaryValues":[{"id":"MS","value":"MS"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Osoba odpowiedzialna za opracowanie projektu","value":"Michał Woś Sekretarz Stanu","registerId":20476989,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za przedłożenie projektu RM","registerId":20476989,"dictionaryValues":[{"id":"MS","value":"MS"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Planowany termin przyjęcia projektu przez RM","value":"IV kwartał 2021 r. ZREALIZOWANY Rada Ministrów przyjęła 5 kwietnia 2022 r. z autopoprawką","registerId":20476989,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Informacja o rezygnacji z prac nad projektem","value":"","registerId":20476989,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Status realizacji","registerId":20476989,"dictionaryValues":[{"id":"Zrealizowany","value":"Zrealizowany"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"}]}}