W celu świadczenia usług na najwyższym poziomie stosujemy pliki cookies. Korzystanie z naszej witryny oznacza, że będą one zamieszczane w Państwa urządzeniu. W każdym momencie można dokonać zmiany ustawień Państwa przeglądarki. Zobacz politykę cookies.
Powrót

Projekt ustawy o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze

{"register":{"columns":[{"header":"Numer projektu","value":"UC2","registerId":20848548,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"sequence":{"regex":"UC2"},"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Rodzaj dokumentu","registerId":20848548,"dictionaryValues":[{"id":"Projekty ustaw","value":"Projekty ustaw"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Typ dokumentu","registerId":20848548,"dictionaryValues":[{"id":"C – projekty implementujące UE","value":"C – projekty implementujące UE"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Cele projektu oraz informacja o przyczynach i potrzebie rozwiązań planowanych w projekcie","value":"Projekt ustawy o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze stanowi implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług (Dz. Urz. UE L 151 z 07.06.2019, str. 70) (tzw. Europejski Akt o Dostępności, ang. European Accessibility Act), zwanej dalej „dyrektywą 2019/882”. Jej głównym celem jest zapewnienie większej dostępności niektórych produktów i usług w oparciu o wspólne dla wszystkich państw członkowskich UE wymogi dostępności dla osób z niepełnosprawnościami oraz osób z ograniczeniami funkcjonalnymi.\nDyrektywa 2019/882 definiuje pojęcie osoby z niepełnosprawnością zgodnie z Konwencją o prawach osób niepełnosprawnych sporządzoną w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz. U. z 2012 r. poz. 1169, z późn. zm.), zwaną dalej „Konwencją”. Zgodnie z konwencyjną definicją „osoby niepełnosprawne” to osoby, które mają długotrwale naruszoną sprawność fizyczną, psychiczną, intelektualną lub w zakresie zmysłów co może, w oddziaływaniu z różnymi barierami, utrudniać im pełny i skuteczny udział w życiu społecznym na zasadzie równości z innymi osobami. Jednocześnie przepisy dyrektywy 2019/882 dotyczą również osób, które doświadczają ograniczeń funkcjonalnych. Pojęcie „osób z ograniczeniami funkcjonalnymi” obejmuje osoby, które mają naruszoną sprawność fizyczną, psychiczną, intelektualną lub w zakresie zmysłów, a także osoby, które doświadczają naruszenia sprawności wynikającego z wieku lub z innych przyczyn związanych z niepełną sprawnością, w sposób trwały lub czasowy, które to naruszenia sprawności mogą, w oddziaływaniu z różnymi barierami, zmniejszać dostęp takich osób do produktów i usług, co z kolei prowadzi do sytuacji wymagającej dostosowań tych produktów i usług do szczególnych potrzeb takich osób.\nNa gruncie prawa polskiego dla określenia osób z ograniczeniami funkcjonalnymi używany jest termin „osoby ze szczególnymi potrzebami” wprowadzony w ustawie z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (Dz. U. z 2022 r. poz. 2240). Takim też pojęciem posługiwać będzie się projekt ustawy. Osoby ze szczególnymi potrzebami to takie, które ze względu na swoje cechy zewnętrzne lub wewnętrzne, albo ze względu na okoliczności, w których się znajdują, muszą podjąć dodatkowe działania lub zastosować dodatkowe środki w celu przezwyciężenia barier, aby uczestniczyć w różnych sferach życia na zasadzie równości z innymi osobami. Pojęcie to będzie zatem obejmowało zarówno osoby z niepełnosprawnościami, jak i osoby starsze, kobiety w ciąży czy osobę podróżującą z małymi dziećmi.\nCelem gospodarczym dyrektywy 2019/882 jest wspieranie właściwych mechanizmów rynku wewnętrznego UE, a także usuwanie barier dla swobodnego przepływu produktów i usług oraz zapobieganie powstawaniu takich barier, które wynikają lub mogłyby wynikać z rozbieżnych przepisów krajowych w zakresie dostępności. Równocześnie dyrektywa 2019/882 realizuje cel społeczny, którym jest ograniczenie wykluczenia społecznego i umożliwienie niezależnego życia osób z niepełnosprawnościami w społeczeństwie.\nJednocześnie implementowana dyrektywa 2019/882 jest jednym z narzędzi prawnych wspierających wdrożenie Konwencji. W imieniu UE Konwencję podpisano w dniu 30 marca 2007 r., a jej ratyfikacja nastąpiła w 2010 r. UE jest stroną Konwencji od dnia 21 stycznia 2011 r. Wszystkie państwa członkowskie UE podpisały i ratyfikowały Konwencję. Polska ratyfikowała Konwencję 6 września 2012 r. Konwencja zobowiązuje strony do podjęcia odpowiednich środków w celu zapewnienia osobom z niepełnosprawnościami, na zasadzie równości z innymi osobami, dostępu do m.in. technologii i systemów informacyjno-komunikacyjnych, opracowywania, ogłaszania i monitorowania oraz wdrażania minimalnych standardów i wytycznych w sprawie dostępności urządzeń i usług powszechnie dostępnych lub powszechnie zapewnianych oraz do popierania dostępu osób z niepełnosprawnościami do nowych technologii i systemów informacyjno-komunikacyjnych, w tym dostępu do Internetu.\nProjektowana ustawy wdrażając dyrektywę 2019/882 realizuje także założenia krajowych dokumentów programowych i strategicznych:\n- rządowego Programu Dostępność Plus ustanowionego uchwałą Rady Ministrów z dnia 17 lipca 2018 r. w sprawie ustanowienia Rządowego Programu Dostępność Plus – jego głównym celem jest podniesienie jakości życia i zapewnienie niezależności obywateli, którzy ze względu na stan zdrowia, wiek czy niepełnosprawność napotykają na ograniczenia mobilności i percepcji w życiu codziennym, a także zapewnienie poprawy dostępności przestrzeni publicznej oraz produktów i usług w aspekcie architektonicznym, informacyjnym i komunikacyjnym;\n- Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021–2030 przyjętej uchwałą nr 27 Rady Ministrów z dnia 16 lutego 2021 r. w sprawie przyjęcia dokumentu Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021–2030 (M.P. poz. 218) – w Priorytecie II, Działaniu 3.6. „Zwiększenie dostępności infrastruktury, produktów i usług o charakterze powszechnym oferowanych przez podmioty gospodarcze” Strategia przewiduje działania wspierające proces efektywnej implementacji dyrektywy 2019/882 jako realizacji polityki rządu polskiego na rzecz dostępności w wielu obszarach życia społeczno-gospodarczego, w tym w zakresie rozwiązań wspierających przedsiębiorców w procesie wdrażania dostępności.\nWedług wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 r. liczba osób z niepełnosprawnościami w Polsce wynosiła pod koniec marca 2011 r. niemal 4,7 mln (dokładnie 4 697,0 tys.) – 12,2% ludności kraju. Liczbę tę można powiększyć o część osób starszych, które stają przed tymi samymi wyzwaniami co osoby z niepełnosprawnościami, szczególnie podczas wykonywania czynności związanych z używaniem narządu wzroku czy motoryki. W raporcie za 2018 r. [1] Główny Urząd Statystyczny podaje, że obecnie w Polsce osoby powyżej 65. roku życia stanowią ok. 16% mieszkańców. W 2025 r. będzie to już 22% ludności, a w 2050 r. – 33%. Według prognoz, seniorzy będą stanowili coraz liczniejszą grupę społeczną – zdrowszą i dłużej aktywną (także zawodowo) niż dziś, ale w znacznej części wymagającą opieki i wsparcia w samodzielnym funkcjonowaniu (szczególnie w przypadku osób sędziwych po 80. roku życia, których liczba w 2030 r. wyniesie ok. 2,2 mln) [2]. Natomiast w świetle wyników Europejskiego Ankietowego Badania Zdrowia (European Health Interview Survey – EHIS) w 2014 r. w Polsce było 7,7 mln (dokładnie 7 689,8 tys.) osób niepełnosprawnych biologicznie, tj. osób, które zadeklarowały ograniczoną zdolność wykonywania czynności jakie ludzie zwykle wykonują (zgodnie z jednolitą dla UE definicją zastosowaną w badaniu uwzględniono zarówno poważne, jak i mniej poważne ograniczenia, powodujące niemożność wykonywania ww. czynności przez okres co najmniej 6 ostatnich miesięcy).\nWyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2021 r. (NSP’2021) pokazały znaczący wzrost liczby osób z niepełnosprawnościami (o ponad 26% więcej niż w 2011 r.), głównie wśród osób niepełnosprawnych biologicznie. W NSP’2021 przyjęto, że osoby niepełnosprawne (z niepełnosprawnościami) są to takie osoby, które posiadają odpowiednie orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony lub osoby, które takiego orzeczenia nie posiadają, lecz ich sprawność fizyczna, psychiczna lub umysłowa trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia wykonywanie codziennych czynności, naukę, pracę oraz pełnienie ról społecznych. Wyniki spisu ludności w 2021 r. wykazały, że liczba osób z niepełnosprawnościami wyniosła 5447,5 tys., co stanowiło 14,3% ogólnej populacji. W porównaniu do wyników spisu z 2011 r. liczba osób z niepełnosprawnościami zwiększyła się o 750,5 tys., tj. o 16,0%. Zwiększyła się również liczba osób niepełnosprawnych tylko biologicznie (tzn. nie posiadających prawnego orzeczenia stwierdzającego niepełnosprawność, natomiast deklarujących odczuwanie ograniczenia sprawności) z 1565,6 tys. w 2011 r. do 1976,3 tys. w 2021 roku, tj. o 26,2%.\nNależy podkreślić, że nie każda niepełnosprawność powoduje powstawanie barier czy utrudnień w dostępie do informacji i usług prezentowanych drogą elektroniczną, jednak można oszacować, że w Polsce istnieje prawdopodobnie grupa ok. 5-6 mln osób, które mogą mieć trudności, a w niektórych przypadkach znaleźć się w sytuacji całkowitej bezradności wobec coraz powszechniejszego wymogu wymiany informacji i dostępu do usług drogą elektroniczną. Wymogi dotyczące dostępności zawarte w projekcie ustawy mają zapewnić możliwość dostępu do produktów i usług maksymalnie dużej liczbie osób, bez względu na ich ewentualne szczególne potrzeby czy niepełnosprawność. Wraz z rozwojem technologii informacyjno-komunikacyjnych oraz postępującą digitalizacją wszystkich sfer życia, popyt na dostępne produkty i usługi, jak i dostępne informacje na temat tych produktów i usług, zwiększa się. Jest to spowodowane stałym wzrostem liczby osób, które napotykają na ograniczenia funkcjonalne podczas korzystania z produktów i usług (przede wszystkim osoby z niepełnosprawnościami, osoby starsze) oraz zmianami w zachowaniach i przyzwyczajeniach konsumenckich (np. poleganie na różnorodnych kanałach komunikacyjnych). Podaż na rynku wewnętrznym UE dostępnych produktów i usług nie jest w stanie obecnie zaspokoić tego popytu na satysfakcjonującym poziomie.\nProjekt ustawy ma na celu uzupełnienie i usystematyzowanie norm i przepisów regulujących wymogi dostępności w prawie polskim. Dotychczas kwestie te nie były unormowane kompleksowo. Wybrane obszary dostępności są przedmiotem regulacji m.in. w przepisach: prawa budowlanego, o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami, o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych, prawa zamówień publicznych, o transporcie kolejowym, o transporcie drogowym, o publicznym transporcie zbiorowym, prawa telekomunikacyjnego, o radiofonii i telewizji. Przepisy te są zatem rozproszone i nie tworzą zespołu norm zapewniających odpowiedni poziom dostępności produktów i usług. Zwłaszcza prywatne podmioty gospodarcze nie są objęte spójną i kompletną regulacją w tym zakresie.\n---------------------------------------------------------------------------------------------\n[1] Główny Urząd Statystyczny, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Sytuacja osób starszych w Polsce w 2018 r., Warszawa, Białystok 2020; https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/osoby-starsze/osoby-starsze/sytuacja-osob-starszych-w-polsce-w-2018-roku,2,1.html. \n [2] Główny Urząd Statystyczny, Sytuacja demograficzna osób starszych i konsekwencje starzenia się ludności Polski w świetle prognozy na lata 2014-2050, Warszawa 2014.","registerId":20848548,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Istota rozwiązań planowanych w projekcie, w tym proponowane środki realizacji","value":"W celu transpozycji dyrektywy 2019/882 konieczne jest przyjęcie rozwiązań prawnych, które zawarte zostaną w projektowanej ustawie o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze. \nRozwiązania przyjęte w projekcie ustawy implementują w całości obligatoryjne elementy dyrektywy 2019/882. W zakresie rozwiązań, w odniesieniu do których prawo UE pozostawia państwom członkowskim możliwość swobodnego kształtowania zakresu i treści przepisów krajowych, pod uwagę wzięto szereg czynników, w tym:\n- skuteczność funkcjonujących w Polsce instrumentów na rzecz zapewniania dostępności,\n- obserwowany stan dostępności produktów, usług i środowiska zbudowanego w Polsce i jego uwarunkowania,\n- sytuację osób ze szczególnymi potrzebami w Polsce,\n- kondycję ekonomiczną podmiotów gospodarczych funkcjonujących w sektorach gospodarki objętych regulacją, zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw,\n- zmiany gospodarcze i społeczne będące wynikiem pandemii wirusa SARS-CoV-2 po 2020 r.\nDane do tego potrzebne zostały uzyskane na podstawie m.in. opracowań Głównego Urzędu Statystycznego oraz wyników analizy wpływu transpozycji dyrektywy 2019/882 na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość oraz funkcjonowanie przedsiębiorstw zleconej przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej w 2020 r.\nProjekt ustawy określa:\na. wymagania dostępności produktów i usług;\nb. obowiązki podmiotów gospodarczych w zakresie zapewniania spełniania wymagań dostępności produktów i usług;\nc. system, zasady i tryb sprawowania nadzoru rynku w zakresie zapewniania spełniania wymagań dostępności produktów i usług.\nPodmioty gospodarcze objęte zakresem projektu ustawy mają obowiązek dostarczać produkty i świadczyć usługi, które spełniają wymagania dostępności w niej określone. Zobowiązanymi na mocy projektu ustawy są podmioty gospodarcze uczestniczące w łańcuchu dostaw i dystrybucji. \nZapewnienie dostępności produktów jest obowiązkiem: \n- producentów,\n- upoważnionych przedstawicieli,\n- importerów,\n- dystrybutorów.\nZapewnienie dostępności usług jest obowiązkiem usługodawców.\nProjekt ustawy formułuje wymagania dostępności w stosunku do następujących rodzajów produktów:\n1) konsumenckich systemów sprzętu komputerowego ogólnego przeznaczenia i ich systemów operacyjnych;\n2) terminali: \na) płatniczych,\nb) samoobsługowych przeznaczonych do świadczenia usług objętych ustawą:\n- bankomatów i wpłatomatów, \n- automatów biletowych, \n- urządzeń do odprawy, \n- interaktywnych terminali przeznaczonych do udzielania informacji, z wyjątkiem terminali instalowanych jako zintegrowane części pojazdów samochodowych, statków powietrznych, statków wodnych i taboru kolejowego;\n3) konsumenckich urządzeń końcowych z interaktywnymi zdolnościami obliczeniowymi wykorzystywanych do świadczenia usług:\na) telekomunikacyjnych,\nb) dostępu do audiowizualnych usług medialnych;\n4) czytników książek elektronicznych.\nProjekt ustawy określa wymagania dostępności w odniesieniu do następujących rodzajów usług (z wyłączeniem usług świadczonych przez mikroprzedsiębiorców):\n1) telekomunikacyjnych, z wyjątkiem usług transmisji wykorzystywanych do świadczenia usług komunikacji maszyna–maszyna;\n2) dostępu do audiowizualnych usług medialnych;\n3) towarzyszących usługom autobusowego i autokarowego, lotniczego, wodnego oraz kolejowego transportu pasażerskiego w zakresie:\na) stron internetowych,\nb) usług świadczonych za pomocą urządzeń mobilnych, w tym aplikacji mobilnych,\nc) biletów elektronicznych i usług elektronicznych systemów sprzedaży biletów,\nd) dostarczania informacji związanych z tymi usługami, w tym informacji o podróży w czasie rzeczywistym, przy czym w odniesieniu do dostarczania tych informacji za pośrednictwem ekranów informacyjnych obowiązek ten dotyczy wyłącznie interaktywnych ekranów znajdujących się na terytorium Unii Europejskiej,\ne) dostarczania informacji za pomocą przeznaczonych do tego interaktywnych terminali samoobsługowych znajdujących się na terytorium Unii Europejskiej, z wyjątkiem terminali instalowanych jako zintegrowane części pojazdów samochodowych, statków powietrznych, statków wodnych i taboru kolejowe;\n4) bankowości detalicznej;\n5) rozpowszechniania książek elektronicznych;\n6) handlu elektronicznego.\nPonadto, w przypadku gdy w powiązaniu z danym produktem albo usługą są udostępniane usługi wsparcia technicznego, usługi przekazu lub usługi szkoleniowe, informacje na temat dostępności produktu albo usługi i kompatybilności produktu albo usługi z narzędziami wspomagającymi mają być udzielane z wykorzystaniem sposobów komunikacji spełniających wymagania dostępności określone w projekcie ustawy.\nProjekt ustawy określa ogólne i specyficzne wymagania dostępności produktów i usług. Odnoszą się one m.in. do właściwości i treści przekazywanych informacji, funkcji interfejsu produktów oraz elementów usług, kompatybilności z urządzeniami wspomagającymi. Zamiast jednego albo większej liczby wymagań dostępności określonych w ustawie, mogą być stosowane kryteria funkcjonalne, o ile zastosowanie tych kryteriów funkcjonalnych prowadzi do równoważnej albo większej dostępności produktu albo usługi w przewidywalnym wykorzystaniu przez osoby ze szczególnymi potrzebami.\nProjekt ustawy określa również okoliczności, w których podmioty gospodarcze nie są zobowiązane do spełnienia wymagań dostępności i związane z tym obowiązki. Wymogi dostępności określone w projekcie ustawy mają zastosowanie wyłącznie w zakresie, w jakim zapewnienie z nimi zgodności:\n1) nie wymaga wprowadzenia zasadniczej zmiany podstawowych właściwości produktu albo usługi, lub\n2) nie stanowi dla podmiotu gospodarczego nieproporcjonalnego obciążenia.\nProjekt ustawy zawiera również przepisy o dochodzeniu praw przez konsumentów. Zgodnie z projektem ustawy konsument ma prawo do złożenia do pomiotu gospodarczego skargi na niezapewnienie spełniania wymagań dostępności produktu albo usługi. Niezależnie od postępowania skargowego, które jest przeznaczone tylko dla konsumentów, każdy będzie mógł złożyć Prezesowi Zarządu Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) zawiadomienie o niespełnianiu przez produkt albo usługę wymagań dostępności. \nPonadto, projekt ustawy reguluje postępowanie kontrolne prowadzone przez organy nadzoru rynku. Wprowadza przepisy określające sankcje, w tym kary pieniężne, nakładane na podmioty gospodarcze, które nie wykonują obowiązków wynikających z ustawy. \nZaproponowany w projekcie ustawy system nadzoru jest rozproszony, podzielony między różne organy zgodnie z prowadzonymi już działaniami nadzorczymi w ramach poszczególnych sektorów. Zgodnie z założeniem system taki pozwoli na wykorzystanie dotychczasowego potencjału, zasobów i narzędzi nadzorczych oraz dodanie kompetencji i zadań związanych ze stosowaniem nowych przepisów.\nZgodnie z projektem ustawy system nadzoru rynku w zakresie dostępności produktów i usług tworzą:\n1) Prezes Zarządu PFRON;\n2) następujące organy nadzoru rynku:\n- Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej,\n- minister właściwy do spraw informatyzacji,\n- Rzecznik Finansowy,\n- wojewódzcy inspektorzy transportu drogowego,\n- Prezes Urzędu Transportu Kolejowego,\n- Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego,\n- dyrektorzy urzędów morskich i wskazani przez ministra właściwego do spraw żeglugi śródlądowej kierownicy jednostek organizacyjnych podległych temu ministrowi lub przez niego nadzorowanych;\n3) organy celne.\nPrzewiduje się, że ustawa wpłynie na funkcjonowanie dużych, średnich i małych przedsiębiorców. Mniejszy wpływ jest spodziewany w przypadku mikroprzedsiębiorców z uwagi na brak obowiązku stosowania wymagań dostępności dla usług świadczonych przez takich przedsiębiorców. Spodziewany jest wzrost liczby klientów w wyniku poprawy dostępności produktów i usług oraz wzrost korzyści finansowych (np. wzrost obrotów, marży zysku, zwiększenie udziału w rynku itp.). Szkolenie personelu w zakresie obowiązujących wymagań dotyczących dostępności i umiejętności ich stosowania będzie znaczącym czynnikiem działalności przedsiębiorstw. Możliwy jest wzrost poziomu zatrudnienia w przedsiębiorstwach w związku z koniecznością ich przygotowania się do nowych obowiązków wynikających z ustawy. Przewiduje się przy tym, że ceny produktów i usług objętych wymaganiami dostępności nie wzrosną albo wzrosną tylko nieznacznie.\nObowiązki nałożone w ramach nowej regulacji będą stosowane od dnia 28 czerwca 2025 r. Projekt ustawy, zgodnie z dyrektywą 2019/882, przewiduje dla niektórych rodzajów produktów i usług dłuższe okresy przejściowe.","registerId":20848548,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Oddziaływanie na życie społeczne nowych regulacji prawnych","value":"","registerId":20848548,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Spodziewane skutki i następstwa projektowanych regulacji prawnych","value":"","registerId":20848548,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Sposoby mierzenia efektów nowych regulacji prawnych","value":"","registerId":20848548,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za opracowanie projektu","registerId":20848548,"dictionaryValues":[{"id":"MFiPR","value":"MFiPR"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Osoba odpowiedzialna za opracowanie projektu","value":"Małgorzata Jarosińska-Jedynak Minister Funduszy i Polityki Regionalnej","registerId":20848548,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za przedłożenie projektu RM","registerId":20848548,"dictionaryValues":[{"id":"MFiPR","value":"MFiPR"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Planowany termin przyjęcia projektu przez RM","value":"IV kwartał 2023 r. ZREALIZOWANY Rada Ministrów przyjęła 8 grudnia 2023 r. w trybie obiegowym","registerId":20848548,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Informacja o rezygnacji z prac nad projektem","value":"","registerId":20848548,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Status realizacji","registerId":20848548,"dictionaryValues":[{"id":"Zrealizowany","value":"Zrealizowany"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"}]}}
Numer projektu:
UC2
Rodzaj dokumentu:
Projekty ustaw
Typ dokumentu:
C – projekty implementujące UE
Cele projektu oraz informacja o przyczynach i potrzebie rozwiązań planowanych w projekcie:
Projekt ustawy o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze stanowi implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług (Dz. Urz. UE L 151 z 07.06.2019, str. 70) (tzw. Europejski Akt o Dostępności, ang. European Accessibility Act), zwanej dalej „dyrektywą 2019/882”. Jej głównym celem jest zapewnienie większej dostępności niektórych produktów i usług w oparciu o wspólne dla wszystkich państw członkowskich UE wymogi dostępności dla osób z niepełnosprawnościami oraz osób z ograniczeniami funkcjonalnymi.
Dyrektywa 2019/882 definiuje pojęcie osoby z niepełnosprawnością zgodnie z Konwencją o prawach osób niepełnosprawnych sporządzoną w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r. (Dz. U. z 2012 r. poz. 1169, z późn. zm.), zwaną dalej „Konwencją”. Zgodnie z konwencyjną definicją „osoby niepełnosprawne” to osoby, które mają długotrwale naruszoną sprawność fizyczną, psychiczną, intelektualną lub w zakresie zmysłów co może, w oddziaływaniu z różnymi barierami, utrudniać im pełny i skuteczny udział w życiu społecznym na zasadzie równości z innymi osobami. Jednocześnie przepisy dyrektywy 2019/882 dotyczą również osób, które doświadczają ograniczeń funkcjonalnych. Pojęcie „osób z ograniczeniami funkcjonalnymi” obejmuje osoby, które mają naruszoną sprawność fizyczną, psychiczną, intelektualną lub w zakresie zmysłów, a także osoby, które doświadczają naruszenia sprawności wynikającego z wieku lub z innych przyczyn związanych z niepełną sprawnością, w sposób trwały lub czasowy, które to naruszenia sprawności mogą, w oddziaływaniu z różnymi barierami, zmniejszać dostęp takich osób do produktów i usług, co z kolei prowadzi do sytuacji wymagającej dostosowań tych produktów i usług do szczególnych potrzeb takich osób.
Na gruncie prawa polskiego dla określenia osób z ograniczeniami funkcjonalnymi używany jest termin „osoby ze szczególnymi potrzebami” wprowadzony w ustawie z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (Dz. U. z 2022 r. poz. 2240). Takim też pojęciem posługiwać będzie się projekt ustawy. Osoby ze szczególnymi potrzebami to takie, które ze względu na swoje cechy zewnętrzne lub wewnętrzne, albo ze względu na okoliczności, w których się znajdują, muszą podjąć dodatkowe działania lub zastosować dodatkowe środki w celu przezwyciężenia barier, aby uczestniczyć w różnych sferach życia na zasadzie równości z innymi osobami. Pojęcie to będzie zatem obejmowało zarówno osoby z niepełnosprawnościami, jak i osoby starsze, kobiety w ciąży czy osobę podróżującą z małymi dziećmi.
Celem gospodarczym dyrektywy 2019/882 jest wspieranie właściwych mechanizmów rynku wewnętrznego UE, a także usuwanie barier dla swobodnego przepływu produktów i usług oraz zapobieganie powstawaniu takich barier, które wynikają lub mogłyby wynikać z rozbieżnych przepisów krajowych w zakresie dostępności. Równocześnie dyrektywa 2019/882 realizuje cel społeczny, którym jest ograniczenie wykluczenia społecznego i umożliwienie niezależnego życia osób z niepełnosprawnościami w społeczeństwie.
Jednocześnie implementowana dyrektywa 2019/882 jest jednym z narzędzi prawnych wspierających wdrożenie Konwencji. W imieniu UE Konwencję podpisano w dniu 30 marca 2007 r., a jej ratyfikacja nastąpiła w 2010 r. UE jest stroną Konwencji od dnia 21 stycznia 2011 r. Wszystkie państwa członkowskie UE podpisały i ratyfikowały Konwencję. Polska ratyfikowała Konwencję 6 września 2012 r. Konwencja zobowiązuje strony do podjęcia odpowiednich środków w celu zapewnienia osobom z niepełnosprawnościami, na zasadzie równości z innymi osobami, dostępu do m.in. technologii i systemów informacyjno-komunikacyjnych, opracowywania, ogłaszania i monitorowania oraz wdrażania minimalnych standardów i wytycznych w sprawie dostępności urządzeń i usług powszechnie dostępnych lub powszechnie zapewnianych oraz do popierania dostępu osób z niepełnosprawnościami do nowych technologii i systemów informacyjno-komunikacyjnych, w tym dostępu do Internetu.
Projektowana ustawy wdrażając dyrektywę 2019/882 realizuje także założenia krajowych dokumentów programowych i strategicznych:
- rządowego Programu Dostępność Plus ustanowionego uchwałą Rady Ministrów z dnia 17 lipca 2018 r. w sprawie ustanowienia Rządowego Programu Dostępność Plus – jego głównym celem jest podniesienie jakości życia i zapewnienie niezależności obywateli, którzy ze względu na stan zdrowia, wiek czy niepełnosprawność napotykają na ograniczenia mobilności i percepcji w życiu codziennym, a także zapewnienie poprawy dostępności przestrzeni publicznej oraz produktów i usług w aspekcie architektonicznym, informacyjnym i komunikacyjnym;
- Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021–2030 przyjętej uchwałą nr 27 Rady Ministrów z dnia 16 lutego 2021 r. w sprawie przyjęcia dokumentu Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021–2030 (M.P. poz. 218) – w Priorytecie II, Działaniu 3.6. „Zwiększenie dostępności infrastruktury, produktów i usług o charakterze powszechnym oferowanych przez podmioty gospodarcze” Strategia przewiduje działania wspierające proces efektywnej implementacji dyrektywy 2019/882 jako realizacji polityki rządu polskiego na rzecz dostępności w wielu obszarach życia społeczno-gospodarczego, w tym w zakresie rozwiązań wspierających przedsiębiorców w procesie wdrażania dostępności.
Według wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 r. liczba osób z niepełnosprawnościami w Polsce wynosiła pod koniec marca 2011 r. niemal 4,7 mln (dokładnie 4 697,0 tys.) – 12,2% ludności kraju. Liczbę tę można powiększyć o część osób starszych, które stają przed tymi samymi wyzwaniami co osoby z niepełnosprawnościami, szczególnie podczas wykonywania czynności związanych z używaniem narządu wzroku czy motoryki. W raporcie za 2018 r. [1] Główny Urząd Statystyczny podaje, że obecnie w Polsce osoby powyżej 65. roku życia stanowią ok. 16% mieszkańców. W 2025 r. będzie to już 22% ludności, a w 2050 r. – 33%. Według prognoz, seniorzy będą stanowili coraz liczniejszą grupę społeczną – zdrowszą i dłużej aktywną (także zawodowo) niż dziś, ale w znacznej części wymagającą opieki i wsparcia w samodzielnym funkcjonowaniu (szczególnie w przypadku osób sędziwych po 80. roku życia, których liczba w 2030 r. wyniesie ok. 2,2 mln) [2]. Natomiast w świetle wyników Europejskiego Ankietowego Badania Zdrowia (European Health Interview Survey – EHIS) w 2014 r. w Polsce było 7,7 mln (dokładnie 7 689,8 tys.) osób niepełnosprawnych biologicznie, tj. osób, które zadeklarowały ograniczoną zdolność wykonywania czynności jakie ludzie zwykle wykonują (zgodnie z jednolitą dla UE definicją zastosowaną w badaniu uwzględniono zarówno poważne, jak i mniej poważne ograniczenia, powodujące niemożność wykonywania ww. czynności przez okres co najmniej 6 ostatnich miesięcy).
Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2021 r. (NSP’2021) pokazały znaczący wzrost liczby osób z niepełnosprawnościami (o ponad 26% więcej niż w 2011 r.), głównie wśród osób niepełnosprawnych biologicznie. W NSP’2021 przyjęto, że osoby niepełnosprawne (z niepełnosprawnościami) są to takie osoby, które posiadają odpowiednie orzeczenie wydane przez organ do tego uprawniony lub osoby, które takiego orzeczenia nie posiadają, lecz ich sprawność fizyczna, psychiczna lub umysłowa trwale lub okresowo utrudnia, ogranicza lub uniemożliwia wykonywanie codziennych czynności, naukę, pracę oraz pełnienie ról społecznych. Wyniki spisu ludności w 2021 r. wykazały, że liczba osób z niepełnosprawnościami wyniosła 5447,5 tys., co stanowiło 14,3% ogólnej populacji. W porównaniu do wyników spisu z 2011 r. liczba osób z niepełnosprawnościami zwiększyła się o 750,5 tys., tj. o 16,0%. Zwiększyła się również liczba osób niepełnosprawnych tylko biologicznie (tzn. nie posiadających prawnego orzeczenia stwierdzającego niepełnosprawność, natomiast deklarujących odczuwanie ograniczenia sprawności) z 1565,6 tys. w 2011 r. do 1976,3 tys. w 2021 roku, tj. o 26,2%.
Należy podkreślić, że nie każda niepełnosprawność powoduje powstawanie barier czy utrudnień w dostępie do informacji i usług prezentowanych drogą elektroniczną, jednak można oszacować, że w Polsce istnieje prawdopodobnie grupa ok. 5-6 mln osób, które mogą mieć trudności, a w niektórych przypadkach znaleźć się w sytuacji całkowitej bezradności wobec coraz powszechniejszego wymogu wymiany informacji i dostępu do usług drogą elektroniczną. Wymogi dotyczące dostępności zawarte w projekcie ustawy mają zapewnić możliwość dostępu do produktów i usług maksymalnie dużej liczbie osób, bez względu na ich ewentualne szczególne potrzeby czy niepełnosprawność. Wraz z rozwojem technologii informacyjno-komunikacyjnych oraz postępującą digitalizacją wszystkich sfer życia, popyt na dostępne produkty i usługi, jak i dostępne informacje na temat tych produktów i usług, zwiększa się. Jest to spowodowane stałym wzrostem liczby osób, które napotykają na ograniczenia funkcjonalne podczas korzystania z produktów i usług (przede wszystkim osoby z niepełnosprawnościami, osoby starsze) oraz zmianami w zachowaniach i przyzwyczajeniach konsumenckich (np. poleganie na różnorodnych kanałach komunikacyjnych). Podaż na rynku wewnętrznym UE dostępnych produktów i usług nie jest w stanie obecnie zaspokoić tego popytu na satysfakcjonującym poziomie.
Projekt ustawy ma na celu uzupełnienie i usystematyzowanie norm i przepisów regulujących wymogi dostępności w prawie polskim. Dotychczas kwestie te nie były unormowane kompleksowo. Wybrane obszary dostępności są przedmiotem regulacji m.in. w przepisach: prawa budowlanego, o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami, o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych, prawa zamówień publicznych, o transporcie kolejowym, o transporcie drogowym, o publicznym transporcie zbiorowym, prawa telekomunikacyjnego, o radiofonii i telewizji. Przepisy te są zatem rozproszone i nie tworzą zespołu norm zapewniających odpowiedni poziom dostępności produktów i usług. Zwłaszcza prywatne podmioty gospodarcze nie są objęte spójną i kompletną regulacją w tym zakresie.
---------------------------------------------------------------------------------------------
[1] Główny Urząd Statystyczny, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Sytuacja osób starszych w Polsce w 2018 r., Warszawa, Białystok 2020; https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/osoby-starsze/osoby-starsze/sytuacja-osob-starszych-w-polsce-w-2018-roku,2,1.html.
[2] Główny Urząd Statystyczny, Sytuacja demograficzna osób starszych i konsekwencje starzenia się ludności Polski w świetle prognozy na lata 2014-2050, Warszawa 2014.
Istota rozwiązań planowanych w projekcie, w tym proponowane środki realizacji:
W celu transpozycji dyrektywy 2019/882 konieczne jest przyjęcie rozwiązań prawnych, które zawarte zostaną w projektowanej ustawie o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze.
Rozwiązania przyjęte w projekcie ustawy implementują w całości obligatoryjne elementy dyrektywy 2019/882. W zakresie rozwiązań, w odniesieniu do których prawo UE pozostawia państwom członkowskim możliwość swobodnego kształtowania zakresu i treści przepisów krajowych, pod uwagę wzięto szereg czynników, w tym:
- skuteczność funkcjonujących w Polsce instrumentów na rzecz zapewniania dostępności,
- obserwowany stan dostępności produktów, usług i środowiska zbudowanego w Polsce i jego uwarunkowania,
- sytuację osób ze szczególnymi potrzebami w Polsce,
- kondycję ekonomiczną podmiotów gospodarczych funkcjonujących w sektorach gospodarki objętych regulacją, zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw,
- zmiany gospodarcze i społeczne będące wynikiem pandemii wirusa SARS-CoV-2 po 2020 r.
Dane do tego potrzebne zostały uzyskane na podstawie m.in. opracowań Głównego Urzędu Statystycznego oraz wyników analizy wpływu transpozycji dyrektywy 2019/882 na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość oraz funkcjonowanie przedsiębiorstw zleconej przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej w 2020 r.
Projekt ustawy określa:
a. wymagania dostępności produktów i usług;
b. obowiązki podmiotów gospodarczych w zakresie zapewniania spełniania wymagań dostępności produktów i usług;
c. system, zasady i tryb sprawowania nadzoru rynku w zakresie zapewniania spełniania wymagań dostępności produktów i usług.
Podmioty gospodarcze objęte zakresem projektu ustawy mają obowiązek dostarczać produkty i świadczyć usługi, które spełniają wymagania dostępności w niej określone. Zobowiązanymi na mocy projektu ustawy są podmioty gospodarcze uczestniczące w łańcuchu dostaw i dystrybucji.
Zapewnienie dostępności produktów jest obowiązkiem:
- producentów,
- upoważnionych przedstawicieli,
- importerów,
- dystrybutorów.
Zapewnienie dostępności usług jest obowiązkiem usługodawców.
Projekt ustawy formułuje wymagania dostępności w stosunku do następujących rodzajów produktów:
1) konsumenckich systemów sprzętu komputerowego ogólnego przeznaczenia i ich systemów operacyjnych;
2) terminali:
a) płatniczych,
b) samoobsługowych przeznaczonych do świadczenia usług objętych ustawą:
- bankomatów i wpłatomatów,
- automatów biletowych,
- urządzeń do odprawy,
- interaktywnych terminali przeznaczonych do udzielania informacji, z wyjątkiem terminali instalowanych jako zintegrowane części pojazdów samochodowych, statków powietrznych, statków wodnych i taboru kolejowego;
3) konsumenckich urządzeń końcowych z interaktywnymi zdolnościami obliczeniowymi wykorzystywanych do świadczenia usług:
a) telekomunikacyjnych,
b) dostępu do audiowizualnych usług medialnych;
4) czytników książek elektronicznych.
Projekt ustawy określa wymagania dostępności w odniesieniu do następujących rodzajów usług (z wyłączeniem usług świadczonych przez mikroprzedsiębiorców):
1) telekomunikacyjnych, z wyjątkiem usług transmisji wykorzystywanych do świadczenia usług komunikacji maszyna–maszyna;
2) dostępu do audiowizualnych usług medialnych;
3) towarzyszących usługom autobusowego i autokarowego, lotniczego, wodnego oraz kolejowego transportu pasażerskiego w zakresie:
a) stron internetowych,
b) usług świadczonych za pomocą urządzeń mobilnych, w tym aplikacji mobilnych,
c) biletów elektronicznych i usług elektronicznych systemów sprzedaży biletów,
d) dostarczania informacji związanych z tymi usługami, w tym informacji o podróży w czasie rzeczywistym, przy czym w odniesieniu do dostarczania tych informacji za pośrednictwem ekranów informacyjnych obowiązek ten dotyczy wyłącznie interaktywnych ekranów znajdujących się na terytorium Unii Europejskiej,
e) dostarczania informacji za pomocą przeznaczonych do tego interaktywnych terminali samoobsługowych znajdujących się na terytorium Unii Europejskiej, z wyjątkiem terminali instalowanych jako zintegrowane części pojazdów samochodowych, statków powietrznych, statków wodnych i taboru kolejowe;
4) bankowości detalicznej;
5) rozpowszechniania książek elektronicznych;
6) handlu elektronicznego.
Ponadto, w przypadku gdy w powiązaniu z danym produktem albo usługą są udostępniane usługi wsparcia technicznego, usługi przekazu lub usługi szkoleniowe, informacje na temat dostępności produktu albo usługi i kompatybilności produktu albo usługi z narzędziami wspomagającymi mają być udzielane z wykorzystaniem sposobów komunikacji spełniających wymagania dostępności określone w projekcie ustawy.
Projekt ustawy określa ogólne i specyficzne wymagania dostępności produktów i usług. Odnoszą się one m.in. do właściwości i treści przekazywanych informacji, funkcji interfejsu produktów oraz elementów usług, kompatybilności z urządzeniami wspomagającymi. Zamiast jednego albo większej liczby wymagań dostępności określonych w ustawie, mogą być stosowane kryteria funkcjonalne, o ile zastosowanie tych kryteriów funkcjonalnych prowadzi do równoważnej albo większej dostępności produktu albo usługi w przewidywalnym wykorzystaniu przez osoby ze szczególnymi potrzebami.
Projekt ustawy określa również okoliczności, w których podmioty gospodarcze nie są zobowiązane do spełnienia wymagań dostępności i związane z tym obowiązki. Wymogi dostępności określone w projekcie ustawy mają zastosowanie wyłącznie w zakresie, w jakim zapewnienie z nimi zgodności:
1) nie wymaga wprowadzenia zasadniczej zmiany podstawowych właściwości produktu albo usługi, lub
2) nie stanowi dla podmiotu gospodarczego nieproporcjonalnego obciążenia.
Projekt ustawy zawiera również przepisy o dochodzeniu praw przez konsumentów. Zgodnie z projektem ustawy konsument ma prawo do złożenia do pomiotu gospodarczego skargi na niezapewnienie spełniania wymagań dostępności produktu albo usługi. Niezależnie od postępowania skargowego, które jest przeznaczone tylko dla konsumentów, każdy będzie mógł złożyć Prezesowi Zarządu Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) zawiadomienie o niespełnianiu przez produkt albo usługę wymagań dostępności.
Ponadto, projekt ustawy reguluje postępowanie kontrolne prowadzone przez organy nadzoru rynku. Wprowadza przepisy określające sankcje, w tym kary pieniężne, nakładane na podmioty gospodarcze, które nie wykonują obowiązków wynikających z ustawy.
Zaproponowany w projekcie ustawy system nadzoru jest rozproszony, podzielony między różne organy zgodnie z prowadzonymi już działaniami nadzorczymi w ramach poszczególnych sektorów. Zgodnie z założeniem system taki pozwoli na wykorzystanie dotychczasowego potencjału, zasobów i narzędzi nadzorczych oraz dodanie kompetencji i zadań związanych ze stosowaniem nowych przepisów.
Zgodnie z projektem ustawy system nadzoru rynku w zakresie dostępności produktów i usług tworzą:
1) Prezes Zarządu PFRON;
2) następujące organy nadzoru rynku:
- Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej,
- minister właściwy do spraw informatyzacji,
- Rzecznik Finansowy,
- wojewódzcy inspektorzy transportu drogowego,
- Prezes Urzędu Transportu Kolejowego,
- Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego,
- dyrektorzy urzędów morskich i wskazani przez ministra właściwego do spraw żeglugi śródlądowej kierownicy jednostek organizacyjnych podległych temu ministrowi lub przez niego nadzorowanych;
3) organy celne.
Przewiduje się, że ustawa wpłynie na funkcjonowanie dużych, średnich i małych przedsiębiorców. Mniejszy wpływ jest spodziewany w przypadku mikroprzedsiębiorców z uwagi na brak obowiązku stosowania wymagań dostępności dla usług świadczonych przez takich przedsiębiorców. Spodziewany jest wzrost liczby klientów w wyniku poprawy dostępności produktów i usług oraz wzrost korzyści finansowych (np. wzrost obrotów, marży zysku, zwiększenie udziału w rynku itp.). Szkolenie personelu w zakresie obowiązujących wymagań dotyczących dostępności i umiejętności ich stosowania będzie znaczącym czynnikiem działalności przedsiębiorstw. Możliwy jest wzrost poziomu zatrudnienia w przedsiębiorstwach w związku z koniecznością ich przygotowania się do nowych obowiązków wynikających z ustawy. Przewiduje się przy tym, że ceny produktów i usług objętych wymaganiami dostępności nie wzrosną albo wzrosną tylko nieznacznie.
Obowiązki nałożone w ramach nowej regulacji będą stosowane od dnia 28 czerwca 2025 r. Projekt ustawy, zgodnie z dyrektywą 2019/882, przewiduje dla niektórych rodzajów produktów i usług dłuższe okresy przejściowe.
Organ odpowiedzialny za opracowanie projektu:
MFiPR
Osoba odpowiedzialna za opracowanie projektu:
Małgorzata Jarosińska-Jedynak Minister Funduszy i Polityki Regionalnej
Organ odpowiedzialny za przedłożenie projektu RM:
MFiPR
Planowany termin przyjęcia projektu przez RM:
IV kwartał 2023 r. ZREALIZOWANY Rada Ministrów przyjęła 8 grudnia 2023 r. w trybie obiegowym
Informacja o rezygnacji z prac nad projektem:
Status realizacji:
Zrealizowany