Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu wzmocnienia pozycji rolników aktywnych zawodowo

Informacje o publikacji dokumentu

Pierwsza publikacja:: 11.08.2025 13:57 Agnieszka Moskaluk
Wytwarzający/ Odpowiadający:: Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Tytuł	Wersja	Dane zmiany / publikacji
Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu wzmocnienia pozycji rolników aktywnych zawodowo	1.0	11.08.2025 13:57 Agnieszka Moskaluk

Aby uzyskać archiwalną wersję należy skontaktować się z Redakcją BIP

{"register":{"columns":[{"header":"Numer projektu","value":"UC113","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"sequence":{"regex":"UC{#UC_1}"},"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Rodzaj dokumentu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"Projekty ustaw","value":"Projekty ustaw"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Typ dokumentu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"C – projekty implementujące UE","value":"C – projekty implementujące UE"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Informacja dodatkowa","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Cele projektu oraz informacja o przyczynach i potrzebie rozwiązań planowanych w projekcie","value":"Zgodnie z przepisami Unii Europejskiej, od 2023 r. płatności bezpośrednie i płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami (ONW), są przyznawane wyłącznie rolnikom aktywnym zawodowo, co oznacza, że stosowanie definicji aktywnego rolnika jest obowiązkowe dla państw członkowskich.\nUmocowana w przepisach Unii Europejskiej (art. 4 ust. 5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2115 z dnia 2 grudnia 2021 r. ustanawiającego przepisy dotyczące wsparcia planów strategicznych sporządzanych przez państwa członkowskie w ramach wspólnej polityki rolnej (planów strategicznych WPR) i finansowanych z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) i z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) oraz uchylającego rozporządzenia (UE) nr 1305/2013 i (UE) nr 1307/2013)) definicja rolnika aktywnego zawodowo z założenia ma służyć ukierunkowaniu wsparcia w ramach WPR na faktycznych rolników, zapewniając tym samym efektywne wykorzystanie środków finansowych. Ponadto definicja ta odnosi się bezpośrednio do podmiotu składającego wniosek o płatności i faktu uzyskiwania przez ten podmiot dochodów z działalności rolniczej. Natomiast państwom członkowskim pozostawiono swobodę we wdrażaniu tej definicji, z wykorzystaniem obiektywnych i niedyskryminujących kryteriów takich jak: badanie dochodów, nakłady pracy w gospodarstwie, przedmiot działalności, wpis do rejestrów krajowych lub regionalnych.\nPonadto państwa członkowskie mogą ustanowić negatywny wykaz rodzajów działalności pozarolniczej, w porównaniu z którymi działalność rolnicza jest zazwyczaj marginalna (lista negatywna) oraz ustalić, na podstawie swoich uwarunkowań krajowych lub regionalnych, kwotę płatności bezpośrednich nie wyższą niż 5 tys. EUR, poniżej której rolników w każdym przypadku uznaje się za rolników aktywnych zawodowo.\nW Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023‒2027 zostały przyjęte rozwiązania, które obowiązywały w Polsce w latach 2015‒2017. Zgodnie z tymi rozwiązaniami rolnicy, którzy za poprzedni rok otrzymali płatności bezpośrednie w kwocie nieprzekraczającej 5 tys. EUR są automatycznie uznawani za aktywnych zawodowo. \nW przypadku, gdy kwota płatności za poprzedni rok przekracza 5 tys. EUR ‒ rolnik jest uznawany za aktywnego, jeżeli nie prowadzi żadnej z działalności wymienionej na negatywnej liście. Niemniej jednak, rolnik prowadzący tego rodzaju działalność może zostać uznany za aktywnego, jeżeli: \n‒ działalność rolnicza jest jego działalnością przeważającą (co wynika z danych zawartych w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEiDG) lub Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) lub z dokumentów z Krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej (REGON)) lub ‒ udokumentuje, że jego przychód z działalności rolniczej stanowi co najmniej 1/3 całego jego przychodu, lub kwota płatności bezpośrednich, jakie mu przysługiwały za poprzedni rok, wynosi co najmniej 5% całości przychodów z działalności pozarolniczej.\nNiemniej jednak powyższe rozwiązanie jest często krytykowane jako rozwiązanie, które niewystarczająco ukierunkowuje wsparcie na osoby faktycznie wykonujące działalność rolniczą. Z danych ARiMR wynika, że w kampanii 2024 r. wykluczono ze wsparcia zaledwie 69 podmiotów, co stanowi 0,005% wnioskujących.\nPowszechne jest przekonanie o uzyskiwaniu wsparcia przez właścicieli, którzy wydzierżawili swoje grunty na podstawie ustnej umowy i nie wykonują działalności rolniczej, w szczególności w małych gospodarstwach. Natomiast rolnicy gospodarujący (prowadzący działalność rolniczą) na gruntach wydzierżawionych na podstawie umowy ustnej nie wnioskują o przyznanie płatności bezpośrednich oraz płatności ONW pomimo faktycznego użytkowania gruntu. Ponadto są pozbawieni możliwości korzystania z innych świadczeń związanych z taką powierzchnią. Deklarowana powierzchnia wpływa na parametry decydujące o kwalifikowalności gospodarstwa do różnych innych interwencji, np. może być podstawą dla wypłaty innych płatności krajowych (np. do paliwa rolniczego), wpływa na obsadę zwierząt, której zbyt wysoki poziom może wykluczyć gospodarstwo z niektórych interwencji (np. z rolnictwa ekologicznego, ekoschematu ekstensywne użytkowanie gruntów) oraz może wpływać na wyliczaną wielkość ekonomiczną gospodarstwa, której wysokość decyduje o dostępie do wsparcia inwestycyjnego. \nDlatego też w celu lepszego ukierunkowania wsparcia w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) na podmioty faktycznie zajmujące się rolnictwem, proponuje się zmianę podejścia w zakresie weryfikacji aktywności rolniczej. Zakłada się, że nowe rozwiązania zagwarantują rolnikom stabilność związaną z planowaniem produkcji. Jednocześnie lepsze ukierunkowanie wsparcia w ramach WPR na podmioty faktycznie zajmujące się rolnictwem przyczyni się do większej efektywności wykorzystania tych funduszy i wpłynie stymulująco na rozwój gospodarstw rolnych. Z badania Polska Wieś i Rolnictwo 2020 (Badanie Polska Wieś i Rolnictwo 2020: https://www.gov.pl/web/rolnictwo/polska-wies-i-rolnictwo, str. 125‒126) wynika bowiem, że większość środków rolnicy wykorzystują na bieżące wydatki związane z działalnością rolniczą oraz modernizację gospodarstw. \nJednocześnie proponuje się utworzenie swoistego rejestru rolników aktywnych zawodowo, który następnie będzie mógł być wykorzystywany do różnych celów (np. przy udzielaniu pomocy w ramach II filaru WPR czy pomocy krajowej). \nDefinicja rolnika aktywnego zawodowo, umocowana w przepisach UE, dotyczy beneficjentów wsparcia bezpośredniego i płatności ONW. W związku z tym nie ma wpływu na inne prawa i obowiązki rolników, np. nie wpływa na prawo do ubezpieczenia w Kasie Krajowego Ubezpieczenia Rolniczego (KRUS). Tym bardziej, że zgodnie z art. 16 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2025 r. poz. 197, z późn. zm.) osoba, która podlegała ubezpieczeniu jako rolnik i zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej, nie nabywając prawa do emerytury lub renty z ubezpieczenia, może się ubezpieczyć na wniosek, jeżeli podlegała ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 12 lat i 6 miesięcy.\nPonadto zaproponowane podejście weryfikacji aktywności rolniczej jest spójne z przedstawioną przez KE propozycją legislacyjną z 16.07.2025 r. (wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego Europejski Fundusz na rzecz spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej, rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich, rybołówstwa i gospodarki morskiej, dobrobytu i bezpieczeństwa na lata 2028–2034 oraz zmieniającego rozporządzenie (UE) 2023/955 i rozporządzenie (UE, Euratom) - 2024/2509 COM(2025) 565 final: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A52025PC0565&qid=1754467836480), dotyczącą planowanych rozwiązań w zakresie WPR po 2027 r. Zgodnie z ww. propozycją KE, wsparcie w ramach WPR powinno być skoncentrowane na rolnikach aktywnych zawodowo, zdefiniowanych zgodnie z zasadami WTO. Ponadto w celu dalszej poprawy efektywności WPR, obszarowe wsparcie dochodów powinno być ukierunkowane na rolników, dla których rolnictwo jest główną działalnością. Dlatego też zaproponowane w projekcie ustawy rozwiązania będą punktem wyjściowym do dalszej dyskusji nad sposobem wdrożenia definicji rolnika aktywnego zawodowo w latach 2028-2034.\n\n","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Istota rozwiązań planowanych w projekcie, w tym proponowane środki realizacji","value":"Zgodnie z nowymi rozwiązaniami weryfikacja aktywności rolniczej odbywałaby się na podstawie minimalnych kosztów ponoszonych na działalność rolniczą lub przychodów z działalności rolniczej, przy czym rolnik miałby możliwość wyboru sposobu udowodnienia prowadzenia tej działalności. \nDo dyspozycji rolników będzie szeroki katalog dowodów (określony w rozporządzeniu wydanym na podstawie projektowanej ustawy), dzięki którym rolnicy będą mogli udowodnić prowadzenie działalności rolniczej oraz które będą uwzględniały rozwiązania dostępne również dla tych rolników, którzy np. w danym roku nie uzyskują przychodów ze sprzedaży płodów rolnych. Planuje się przyjąć następujące dokumenty:\n1)\tfaktury (lub inne równoważne dowody) za zakup nawozów, środków ochrony roślin, materiału siewnego i rozmnożeniowego, usług/zabiegów agrotechnicznych, ubezpieczeń;\n2)\tfaktury (lub inne równoważne dowody) za sprzedaż płodów rolnych;\n3)\tdowody opłacenia czynszu dzierżawnego; \n4)\tdowody opłacenia pracy najemnej;\n5)\tumowy kontraktacji lub umowy dostawy.\nWysokość akceptowanych kosztów lub przychodów (np. na jednostkę powierzchni gospodarstwa) zostanie określona w akcie wykonawczym na podstawie danych dotyczących rzeczywistych kosztów i przychodów ponoszonych przez rolników w Polsce. Takie rozwiązanie pozwoli na bardziej elastyczne reagowanie na zmiany, które mogą zachodzić np. na rynku środków do produkcji lub zmieniających się cen produktów rolnych.\nPrzepisy projektowanej ustawy ustalają również listę kryteriów, które pozwolą automatycznie uznać rolnika za aktywnego zawodowo, i które możliwe są do sprawdzenia z urzędu, tj. bez konieczności angażowania wnioskodawców. Te kryteria to:\n1)\tposiadanie zwierząt zarejestrowanych w systemie Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt, przy czym obsada zwierząt w gospodarstwie wynosi co najmniej 0,3 DJP/ha UR;\n2)\totrzymywanie płatności związanych z produkcją do roślin;\n3)\totrzymywanie płatności z tytułu następujących ekoschematów: Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi, Integrowana Produkcja Roślin, Biologiczna ochrona upraw;\n4)\totrzymywanie płatności ekologicznych;\n5)\trozliczanie podatku VAT;\n6)\tkorzystanie ze wsparcia na rozwój dla małych gospodarstw, premii dla młodych rolników oraz na inwestycje w gospodarstwach rolnych zwiększające konkurencyjność;\n7)\tudział w unijnej sieci danych dotyczących poziomu zrównoważenia gospodarstw rolnych (FSDN).\nDodatkowo proponuje się, aby powyższa lista mogła zostać uzupełniona o inne przypadki określone, w drodze rozporządzenia, przez ministra właściwego do spraw rozwoju wsi. Pozwoli to na zastosowanie zwolnienia z konieczności dokumentowania aktywności rolniczej przez kolejne grupy beneficjentów w przypadku, gdy pojawią się takie możliwości (np. w przypadku wprowadzenia innymi przepisami urzędowych rejestrów, które mogłyby zostać wykorzystane w tym celu).\nPonadto przepisy projektowanej ustawy zawierają upoważnienie dla ministra właściwego do spraw rozwoju wsi do wydania rozporządzenia określającego:\n1)\twysokość kosztów prowadzenia działalności rolniczej oraz przychodów ze sprzedaży wytworzonych produktów rolnych uznawanych za adekwatne do wielkości gospodarstwa;\n2)\twykaz dokumentów potwierdzających poniesienie kosztów prowadzenia działalności rolniczej oraz przychodów ze sprzedaży produktów rolnych.\nOczekuje się, że w wyniku wprowadzenia proponowanych rozwiązań ograniczone zostanie zjawisko ubiegania się o płatności przez właścicieli gruntów, którzy faktycznie nie prowadzą działalności rolniczej. Ograniczenie to może przebiegać według następujących schematów mogących występować jednocześnie:\n1. Właściciele dotychczas ubiegający się o wsparcie zgodzą się na pobieranie płatności przez dzierżawców w zamian za odpowiednie zwiększenie czynszu dzierżawnego.\n2. Właściciele zrezygnują z dotychczasowych dzierżaw ustnych i sami podejmą działalność rolniczą.\n3. Właściciele gruntów zrezygnują z pobierania płatności oraz oddawania gruntów w dzierżawę.\n4. Właściciele gruntów, nie mogąc uzyskać płatności bezpośrednich, zdecydują się na sprzedaż gruntów bądź inną formę ich trwałego przekazania.\nZakłada się, że wszystkie z ww. zjawisk będą występowały jednocześnie, jednak liczebność gospodarstw w poszczególnych grupach może być zróżnicowana. Skala i intensywność ww. efektów jest trudna do oszacowania i zależeć może od przyjętych rozwiązań szczegółowych wdrażanej definicji rolnika aktywnego zawodowo.\nW związku z nowymi rozwiązaniami zaistnieje konieczność dostosowania systemów ARiMR, tj. aplikacji eWniosekPlus oraz systemu IACSplus. Jednym z głównych elementów tej modyfikacji, będzie utworzenie systemu automatycznej weryfikacji rolników kwalifikujących się jako aktywni zawodowo z mocy ustawy. \nKoszty modyfikacji aplikacji eWniosekPlus oraz systemu IACSplus będą realizowane w ramach umowy z Wykonawcą na „Utrzymanie i rozwój systemów informatycznych ARiMR (SIA)”. Koszty poniesione na dostosowanie systemów informatycznych ARiMR zostaną sfinansowane w ramach wydatków majątkowych ARiMR, z dotacji na inwestycje i zakupy inwestycyjne przewidziane w planie finansowym ARiMR ujętym w załączniku do ustawy budżetowej (ARiMR szacuje, że koszt realizacji zmian na bazie posiadanych dotychczas informacji to ok. 640 tys. zł netto).\nZmienia się również przepisy ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności (Dz. U. z 2025 r. poz. 865) w taki sposób, aby prowadzona przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ewidencja producentów zawierała informację o tym, czy dany producent jest rolnikiem aktywnym zawodowo.\n","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Oddziaływanie na życie społeczne nowych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Spodziewane skutki i następstwa projektowanych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Sposoby mierzenia efektów nowych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za opracowanie projektu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"MRiRW","value":"MRiRW"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ współpracujący przy opracowaniu projektu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Osoba odpowiedzialna za opracowanie projektu","value":"Stefan Krajewski Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za przedłożenie projektu RM","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"MRiRW","value":"MRiRW"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Planowany termin przyjęcia projektu przez RM","value":"IV kwartał 2025 r. ","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Informacja o rezygnacji z prac nad projektem","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Status realizacji","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"}]}}

UC113

Projekty ustaw

C – projekty implementujące UE

Zgodnie z przepisami Unii Europejskiej, od 2023 r. płatności bezpośrednie i płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami (ONW), są przyznawane wyłącznie rolnikom aktywnym zawodowo, co oznacza, że stosowanie definicji aktywnego rolnika jest obowiązkowe dla państw członkowskich.
Umocowana w przepisach Unii Europejskiej (art. 4 ust. 5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2115 z dnia 2 grudnia 2021 r. ustanawiającego przepisy dotyczące wsparcia planów strategicznych sporządzanych przez państwa członkowskie w ramach wspólnej polityki rolnej (planów strategicznych WPR) i finansowanych z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) i z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) oraz uchylającego rozporządzenia (UE) nr 1305/2013 i (UE) nr 1307/2013)) definicja rolnika aktywnego zawodowo z założenia ma służyć ukierunkowaniu wsparcia w ramach WPR na faktycznych rolników, zapewniając tym samym efektywne wykorzystanie środków finansowych. Ponadto definicja ta odnosi się bezpośrednio do podmiotu składającego wniosek o płatności i faktu uzyskiwania przez ten podmiot dochodów z działalności rolniczej. Natomiast państwom członkowskim pozostawiono swobodę we wdrażaniu tej definicji, z wykorzystaniem obiektywnych i niedyskryminujących kryteriów takich jak: badanie dochodów, nakłady pracy w gospodarstwie, przedmiot działalności, wpis do rejestrów krajowych lub regionalnych.
Ponadto państwa członkowskie mogą ustanowić negatywny wykaz rodzajów działalności pozarolniczej, w porównaniu z którymi działalność rolnicza jest zazwyczaj marginalna (lista negatywna) oraz ustalić, na podstawie swoich uwarunkowań krajowych lub regionalnych, kwotę płatności bezpośrednich nie wyższą niż 5 tys. EUR, poniżej której rolników w każdym przypadku uznaje się za rolników aktywnych zawodowo.
W Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023‒2027 zostały przyjęte rozwiązania, które obowiązywały w Polsce w latach 2015‒2017. Zgodnie z tymi rozwiązaniami rolnicy, którzy za poprzedni rok otrzymali płatności bezpośrednie w kwocie nieprzekraczającej 5 tys. EUR są automatycznie uznawani za aktywnych zawodowo.
W przypadku, gdy kwota płatności za poprzedni rok przekracza 5 tys. EUR ‒ rolnik jest uznawany za aktywnego, jeżeli nie prowadzi żadnej z działalności wymienionej na negatywnej liście. Niemniej jednak, rolnik prowadzący tego rodzaju działalność może zostać uznany za aktywnego, jeżeli:
‒ działalność rolnicza jest jego działalnością przeważającą (co wynika z danych zawartych w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEiDG) lub Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) lub z dokumentów z Krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej (REGON)) lub ‒ udokumentuje, że jego przychód z działalności rolniczej stanowi co najmniej 1/3 całego jego przychodu, lub kwota płatności bezpośrednich, jakie mu przysługiwały za poprzedni rok, wynosi co najmniej 5% całości przychodów z działalności pozarolniczej.
Niemniej jednak powyższe rozwiązanie jest często krytykowane jako rozwiązanie, które niewystarczająco ukierunkowuje wsparcie na osoby faktycznie wykonujące działalność rolniczą. Z danych ARiMR wynika, że w kampanii 2024 r. wykluczono ze wsparcia zaledwie 69 podmiotów, co stanowi 0,005% wnioskujących.
Powszechne jest przekonanie o uzyskiwaniu wsparcia przez właścicieli, którzy wydzierżawili swoje grunty na podstawie ustnej umowy i nie wykonują działalności rolniczej, w szczególności w małych gospodarstwach. Natomiast rolnicy gospodarujący (prowadzący działalność rolniczą) na gruntach wydzierżawionych na podstawie umowy ustnej nie wnioskują o przyznanie płatności bezpośrednich oraz płatności ONW pomimo faktycznego użytkowania gruntu. Ponadto są pozbawieni możliwości korzystania z innych świadczeń związanych z taką powierzchnią. Deklarowana powierzchnia wpływa na parametry decydujące o kwalifikowalności gospodarstwa do różnych innych interwencji, np. może być podstawą dla wypłaty innych płatności krajowych (np. do paliwa rolniczego), wpływa na obsadę zwierząt, której zbyt wysoki poziom może wykluczyć gospodarstwo z niektórych interwencji (np. z rolnictwa ekologicznego, ekoschematu ekstensywne użytkowanie gruntów) oraz może wpływać na wyliczaną wielkość ekonomiczną gospodarstwa, której wysokość decyduje o dostępie do wsparcia inwestycyjnego.
Dlatego też w celu lepszego ukierunkowania wsparcia w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) na podmioty faktycznie zajmujące się rolnictwem, proponuje się zmianę podejścia w zakresie weryfikacji aktywności rolniczej. Zakłada się, że nowe rozwiązania zagwarantują rolnikom stabilność związaną z planowaniem produkcji. Jednocześnie lepsze ukierunkowanie wsparcia w ramach WPR na podmioty faktycznie zajmujące się rolnictwem przyczyni się do większej efektywności wykorzystania tych funduszy i wpłynie stymulująco na rozwój gospodarstw rolnych. Z badania Polska Wieś i Rolnictwo 2020 (Badanie Polska Wieś i Rolnictwo 2020: https://www.gov.pl/web/rolnictwo/polska-wies-i-rolnictwo, str. 125‒126) wynika bowiem, że większość środków rolnicy wykorzystują na bieżące wydatki związane z działalnością rolniczą oraz modernizację gospodarstw.
Jednocześnie proponuje się utworzenie swoistego rejestru rolników aktywnych zawodowo, który następnie będzie mógł być wykorzystywany do różnych celów (np. przy udzielaniu pomocy w ramach II filaru WPR czy pomocy krajowej).
Definicja rolnika aktywnego zawodowo, umocowana w przepisach UE, dotyczy beneficjentów wsparcia bezpośredniego i płatności ONW. W związku z tym nie ma wpływu na inne prawa i obowiązki rolników, np. nie wpływa na prawo do ubezpieczenia w Kasie Krajowego Ubezpieczenia Rolniczego (KRUS). Tym bardziej, że zgodnie z art. 16 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2025 r. poz. 197, z późn. zm.) osoba, która podlegała ubezpieczeniu jako rolnik i zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej, nie nabywając prawa do emerytury lub renty z ubezpieczenia, może się ubezpieczyć na wniosek, jeżeli podlegała ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 12 lat i 6 miesięcy.
Ponadto zaproponowane podejście weryfikacji aktywności rolniczej jest spójne z przedstawioną przez KE propozycją legislacyjną z 16.07.2025 r. (wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego Europejski Fundusz na rzecz spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej, rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich, rybołówstwa i gospodarki morskiej, dobrobytu i bezpieczeństwa na lata 2028–2034 oraz zmieniającego rozporządzenie (UE) 2023/955 i rozporządzenie (UE, Euratom) - 2024/2509 COM(2025) 565 final: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A52025PC0565&qid=1754467836480), dotyczącą planowanych rozwiązań w zakresie WPR po 2027 r. Zgodnie z ww. propozycją KE, wsparcie w ramach WPR powinno być skoncentrowane na rolnikach aktywnych zawodowo, zdefiniowanych zgodnie z zasadami WTO. Ponadto w celu dalszej poprawy efektywności WPR, obszarowe wsparcie dochodów powinno być ukierunkowane na rolników, dla których rolnictwo jest główną działalnością. Dlatego też zaproponowane w projekcie ustawy rozwiązania będą punktem wyjściowym do dalszej dyskusji nad sposobem wdrożenia definicji rolnika aktywnego zawodowo w latach 2028-2034.

Zgodnie z nowymi rozwiązaniami weryfikacja aktywności rolniczej odbywałaby się na podstawie minimalnych kosztów ponoszonych na działalność rolniczą lub przychodów z działalności rolniczej, przy czym rolnik miałby możliwość wyboru sposobu udowodnienia prowadzenia tej działalności.
Do dyspozycji rolników będzie szeroki katalog dowodów (określony w rozporządzeniu wydanym na podstawie projektowanej ustawy), dzięki którym rolnicy będą mogli udowodnić prowadzenie działalności rolniczej oraz które będą uwzględniały rozwiązania dostępne również dla tych rolników, którzy np. w danym roku nie uzyskują przychodów ze sprzedaży płodów rolnych. Planuje się przyjąć następujące dokumenty:
1) faktury (lub inne równoważne dowody) za zakup nawozów, środków ochrony roślin, materiału siewnego i rozmnożeniowego, usług/zabiegów agrotechnicznych, ubezpieczeń;
2) faktury (lub inne równoważne dowody) za sprzedaż płodów rolnych;
3) dowody opłacenia czynszu dzierżawnego;
4) dowody opłacenia pracy najemnej;
5) umowy kontraktacji lub umowy dostawy.
Wysokość akceptowanych kosztów lub przychodów (np. na jednostkę powierzchni gospodarstwa) zostanie określona w akcie wykonawczym na podstawie danych dotyczących rzeczywistych kosztów i przychodów ponoszonych przez rolników w Polsce. Takie rozwiązanie pozwoli na bardziej elastyczne reagowanie na zmiany, które mogą zachodzić np. na rynku środków do produkcji lub zmieniających się cen produktów rolnych.
Przepisy projektowanej ustawy ustalają również listę kryteriów, które pozwolą automatycznie uznać rolnika za aktywnego zawodowo, i które możliwe są do sprawdzenia z urzędu, tj. bez konieczności angażowania wnioskodawców. Te kryteria to:
1) posiadanie zwierząt zarejestrowanych w systemie Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt, przy czym obsada zwierząt w gospodarstwie wynosi co najmniej 0,3 DJP/ha UR;
2) otrzymywanie płatności związanych z produkcją do roślin;
3) otrzymywanie płatności z tytułu następujących ekoschematów: Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi, Integrowana Produkcja Roślin, Biologiczna ochrona upraw;
4) otrzymywanie płatności ekologicznych;
5) rozliczanie podatku VAT;
6) korzystanie ze wsparcia na rozwój dla małych gospodarstw, premii dla młodych rolników oraz na inwestycje w gospodarstwach rolnych zwiększające konkurencyjność;
7) udział w unijnej sieci danych dotyczących poziomu zrównoważenia gospodarstw rolnych (FSDN).
Dodatkowo proponuje się, aby powyższa lista mogła zostać uzupełniona o inne przypadki określone, w drodze rozporządzenia, przez ministra właściwego do spraw rozwoju wsi. Pozwoli to na zastosowanie zwolnienia z konieczności dokumentowania aktywności rolniczej przez kolejne grupy beneficjentów w przypadku, gdy pojawią się takie możliwości (np. w przypadku wprowadzenia innymi przepisami urzędowych rejestrów, które mogłyby zostać wykorzystane w tym celu).
Ponadto przepisy projektowanej ustawy zawierają upoważnienie dla ministra właściwego do spraw rozwoju wsi do wydania rozporządzenia określającego:
1) wysokość kosztów prowadzenia działalności rolniczej oraz przychodów ze sprzedaży wytworzonych produktów rolnych uznawanych za adekwatne do wielkości gospodarstwa;
2) wykaz dokumentów potwierdzających poniesienie kosztów prowadzenia działalności rolniczej oraz przychodów ze sprzedaży produktów rolnych.
Oczekuje się, że w wyniku wprowadzenia proponowanych rozwiązań ograniczone zostanie zjawisko ubiegania się o płatności przez właścicieli gruntów, którzy faktycznie nie prowadzą działalności rolniczej. Ograniczenie to może przebiegać według następujących schematów mogących występować jednocześnie:
1. Właściciele dotychczas ubiegający się o wsparcie zgodzą się na pobieranie płatności przez dzierżawców w zamian za odpowiednie zwiększenie czynszu dzierżawnego.
2. Właściciele zrezygnują z dotychczasowych dzierżaw ustnych i sami podejmą działalność rolniczą.
3. Właściciele gruntów zrezygnują z pobierania płatności oraz oddawania gruntów w dzierżawę.
4. Właściciele gruntów, nie mogąc uzyskać płatności bezpośrednich, zdecydują się na sprzedaż gruntów bądź inną formę ich trwałego przekazania.
Zakłada się, że wszystkie z ww. zjawisk będą występowały jednocześnie, jednak liczebność gospodarstw w poszczególnych grupach może być zróżnicowana. Skala i intensywność ww. efektów jest trudna do oszacowania i zależeć może od przyjętych rozwiązań szczegółowych wdrażanej definicji rolnika aktywnego zawodowo.
W związku z nowymi rozwiązaniami zaistnieje konieczność dostosowania systemów ARiMR, tj. aplikacji eWniosekPlus oraz systemu IACSplus. Jednym z głównych elementów tej modyfikacji, będzie utworzenie systemu automatycznej weryfikacji rolników kwalifikujących się jako aktywni zawodowo z mocy ustawy.
Koszty modyfikacji aplikacji eWniosekPlus oraz systemu IACSplus będą realizowane w ramach umowy z Wykonawcą na „Utrzymanie i rozwój systemów informatycznych ARiMR (SIA)”. Koszty poniesione na dostosowanie systemów informatycznych ARiMR zostaną sfinansowane w ramach wydatków majątkowych ARiMR, z dotacji na inwestycje i zakupy inwestycyjne przewidziane w planie finansowym ARiMR ujętym w załączniku do ustawy budżetowej (ARiMR szacuje, że koszt realizacji zmian na bazie posiadanych dotychczas informacji to ok. 640 tys. zł netto).
Zmienia się również przepisy ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności (Dz. U. z 2025 r. poz. 865) w taki sposób, aby prowadzona przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ewidencja producentów zawierała informację o tym, czy dany producent jest rolnikiem aktywnym zawodowo.

MRiRW

Stefan Krajewski Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi

MRiRW

IV kwartał 2025 r.