Zakłada ona wprowadzenie opłat od alkoholu sprzedawanego w opakowaniach o objętości do 300 ml oraz słodzonych napojów.

Zasadniczym celem projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z promocją prozdrowotnych wyborów konsumentów jest wykorzystanie instrumentów polityki fiskalnej o udowodnionej skuteczności jako narzędzia walki z nadwagą i otyłością przez nałożenie dodatkowej opłaty dla napojów słodzonych.

Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z promocją prozdrowotnych wyborów konsumentów wprowadza także zmianę w ustawie z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Przedsiębiorcy prowadzący sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży na podstawie zezwolenia będą zobowiązani do wniesienia opłaty związanej ze sprzedażą napojów alkoholowych o objętości nieprzekraczającej 300 ml.

Opłaty za opakowania alkoholu do 300 ml

Zgodnie z projektem opłata wynosi 25 zł od litra stuprocentowego alkoholu sprzedawanego w opakowaniach o objętości do 300 ml. Przykładowo oznacza to:

• 1 zł od 100 ml małpki wódki 40%
• 2 zł od 200 ml małpki wódki 40% (w I wersji było 1 zł)
• 88 groszy od 250 ml małpki wina 14% (w I wersji było 1 zł)

Środki z opłaty trafią w 50% do gmin, a w 50% do NFZ na edukację, profilaktykę oraz świadczenia w zakresie opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień.

Opłata będzie pobierana w momencie sprzedaży do sklepu (opłata dotyczy alkoholu przeznaczonego do spożycia poza punktem sprzedaży).

Opłata od napojów słodzonych

Znaczący wzrost podaży cukrów prostych w diecie mieszkańców krajów wysokorozwiniętych związany jest ze stale rosnącą konsumpcją słodkich napojów. Taką sytuację wiąże się z występującą epidemią otyłości, zwłaszcza w grupie dzieci i młodzieży.

Wiele publikacji naukowych potwierdza relację pomiędzy spożyciem napojów słodzonych cukrem i zwiększonym poborem kalorii, jak również wskazuje istotne statystycznie zmiany otyłości w reakcji na zmiany w spożyciu napojów słodzonych cukrem. Konsumpcja słodkich napojów jest wymieniana jako czynnik wpływający na wzrost epidemii otyłości. Wprowadzanie instrumentów fiskalnych jako narzędzi walki z nadmiernym spożyciem produktów słodzonych wynika z rekomendacji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), a także ekspertów krajowych, którzy zapisali ich wdrożenie jako część Narodowej Strategii Onkologicznej.

Przyjęty dziś przez rząd projekt zakłada wprowadzenie opłaty od napojów słodzonych. Dzieli się ona na część stałą i zmienną. Opłata stała: 50 gr za litr napoju z dodatkiem cukru lub substancji słodzącej,

+ dodatek: 10 gr za litr napoju z dodatkiem substancji aktywnej (kofeina lub tauryna)

+ opłata zmienna: 5 gr za każdy gram cukru powyżej 5 gram/100 ml – w przeliczeniu na litr napoju.

Dochody z opłaty od napojów słodzonych będą wpływać do NFZ i muszą być przeznaczone na działania o charakterze edukacyjnym i profilaktycznym oraz na świadczenia opieki zdrowotnej związane z utrzymaniem i poprawą stanu zdrowia świadczeniobiorców
z chorobami rozwiniętymi na tle niewłaściwych wyborów i zachowań zdrowotnych,
w szczególności z nadwagą i otyłością.

Obowiązek zapłaty opłaty spoczywa na podmiocie, który sprzedaje napój do punktu sprzedaży detalicznej. Obowiązek powstaje w momencie wprowadzenia sprzedaży,
tj. przekazania do sklepu lub przesunięcia magazynowego do punktu sprzedaży detalicznej
w przypadku sprzedaży własnej producenta. Opłatę wnosi się raz w miesiącu.

Z opłaty są całkowicie zwolnione napoje będące:

• wyrobami medycznymi,
• zarejestrowanymi suplementami diety,
• żywnością specjalnego przeznaczenia medycznego,
• preparatami do początkowego żywienia niemowląt,
• wyrobami akcyzowymi.

Z opłaty stałej zwolnione są także napoje zawierające co najmniej 20% soku owocowego, warzywnego lub owocowo-warzywnego oraz będące izotonikami zgodnie z rozporządzeniem Komisji UE nr 432/2012.

Pieniądze na zajęcia sportowe dla dzieci

Projekt przewiduje także przekazywanie przez Prezesa NFZ 117 mln rocznie na rzecz Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej, tj. na finansowanie zajęć szkolnych dla dzieci
i młodzieży w ramach profilaktyki pierwotnej. W pierwszym roku działania ustawy kwota jest proporcjonalnie mniejsza i wynosi 87,8 mln zł. Środki przekazywane są w dwóch równych transzach do 31 stycznia i 31 lipca.

Długofalowe efekty wprowadzenia takich rozwiązań będzie można zaobserwować na przestrzeni kilku lat. Przewidywane korzyści:

• zmniejszenie częstości występowania żywieniowych czynników ryzyka przewlekłych chorób niezakaźnych,
• zahamowanie trendów wzrostowych nadwagi i otyłości, a co za tym idzie zmniejszenie częstości występowania chorób metabolicznych, chorób układu krążenia czy nowotworów dietozależnych,
• zmniejszenie kosztów leczenia przewlekłych chorób niezakaźnych,
• sukcesywne zwiększanie na rynku asortymentu żywności o obniżonej zawartości cukrów.

Inne kraje w UE już wprowadziły „opłaty cukrowe”

Inne państwa UE sukcesywnie wprowadzają zmiany w zakresie cen żywności. W 2011 r. Dania jako pierwszy kraj wprowadziła podatek na tłuszcze nasycone w żywności. W ślad za Danią reformy te zostały przeprowadzone m.in. przez Węgry (dot. żywności o niskiej gęstości odżywczej), Francję (dot. napojów słodzonych) oraz Portugalię (podatek „fast foodowy”).

W Danii podatek od produktów zawierających tłuszcze nasycone doprowadził do znacznego zmniejszenia ich spożycia, a w konsekwencji do poprawy stanu zdrowia społeczeństwa i zmniejszenia umieralności.

W 2018 r. zmiany zostały wdrożone w Estonii. Co więcej, w tym kraju ograniczono działania marketingowe w przedszkolach i szkołach. W Finlandii wykorzystuje się politykę cenową jako narzędzie wpływające na wielkość spożycia żywności. Należy zaznaczyć, że słodycze oraz napoje bezalkoholowe zostały objęte dodatkowo podatkiem akcyzowym.

We Francji wdrożono Narodowy Program Żywienia i Zdrowia, od 2011 r. obowiązuje również podatek od napojów słodzonych. Ponadto w 2017 r. został wprowadzony zakaz sprzedaży nieograniczonej ilości napojów bezalkoholowych w ofercie „tyle, ile możesz wypić”.

W Portugalii od początku 2017 r. rząd wprowadził podatek na słodzone bezalkoholowe napoje. Strategia walki z otyłością u dzieci została przyjęta również w Wielkiej Brytanii. Jej newralgicznym punktem jest polityka fiskalna, w tym podatek cukrowy, który został wprowadzony w kwietniu 2018 r. Opłata dotyczy wszystkich napojów bezalkoholowych (innych niż naturalny sok owocowy, sok warzywny, mleko i niektóre napoje alkoholowe) pakowanych lub importowanych do Wielkiej Brytanii, które zawierają dodatek cukrów i co najmniej 5 g cukrów ogółem (zarówno naturalnie występującego, jak i dodanego) na 100 ml przygotowanego napoju gotowego do spożycia.