Projekt ustawy o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji POPRZEDNI TYTUŁ: Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw

Informacje o publikacji dokumentu

Pierwsza publikacja:

08.04.2025 15:51 Agnieszka Kowalska

Wytwarzający/ Odpowiadający:

Minister Sprawiedliwości

Pokaż historię zmian

Tytuł	Wersja	Dane zmiany / publikacji
Projekt ustawy o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji POPRZEDNI TYTUŁ: Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw	2.0	19.09.2025 13:17 Magdalena Kucharska
Projekt ustawy o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji POPRZEDNI TYTUŁ:Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw	1.0	08.04.2025 15:51 Agnieszka Kowalska

Aby uzyskać archiwalną wersję należy skontaktować się z Redakcją BIP

{"register":{"columns":[{"header":"Numer projektu","value":"UD80","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"sequence":{"regex":"UD{#UD_1}"},"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Rodzaj dokumentu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"Projekty ustaw","value":"Projekty ustaw"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Typ dokumentu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"D – pozostałe projekty","value":"D – pozostałe projekty"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Informacja dodatkowa","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Cele projektu oraz informacja o przyczynach i potrzebie rozwiązań planowanych w projekcie","value":"Przepisy projektowanej ustawy dotyczą wsparcia i reprezentacji osób pełnoletnich. Celem projektowanej ustawy jest wprowadzenie do systemu prawa instrumentów wspieranego podejmowania decyzji (tj. asystenta prawnego, kuratora wspierającego, kuratora reprezentującego oraz pełnomocnika rejestrowanego), a tym samym likwidacja instytucji ubezwłasnowolnienia. Na poziomie powszechnym prawa osób z niepełnosprawnościami zostały uregulowane w Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, sporządzonej w Nowym Jorku dnia 13 grudnia 2006 r. Kluczowe znaczenie w kontekście projektowanych przepisów ma art. 12 ust. 3 Konwencji ONZ, z którego wynika zobowiązanie państw-stron do podjęcia odpowiednich środków w celu zapewnienia osobom z niepełnosprawnościami dostępu do wsparcia, którego mogą potrzebować przy korzystaniu ze zdolności do czynności prawnych.\nPotrzeba zmian w przepisach o ubezwłasnowolnieniu jest zjawiskiem obiektywnym i wynika ze zmieniających się warunków społecznych i kulturowych, zwłaszcza dotyczących postrzegania osób z niepełnosprawnością. Zasygnalizowania wymaga również problem terminologiczny. W doktrynie prawniczej wskazuje się, że samo pojęcie „ubezwłasnowolnienie” ma charakter stygmatyzujący i pozbawiający podmiotowości poprzez podkreślanie wyłącznie faktu odbierania uprawnień. Podobne sugestie zgłaszane były przez środowisko osób z niepełnosprawnościami. ","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Istota rozwiązań planowanych w projekcie, w tym proponowane środki realizacji","value":"Przepisy ogólne\nOkreślono zakres przedmiotowy ustawy i zdefiniowano pojęcia, którymi posługuje się ustawa o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji: asystenta prawnego, kuratora reprezentującego, kuratora wspierającego oraz pełnomocnika rejestrowanego. \nInstrumenty wspieranego podejmowania decyzji:\nUmowa asysty prawnej\nStronami umowy będą asystent prawny i osoba wspierana. Istotą zobowiązania jest udzielenie osobie potrzebującej wsparcia w korzystaniu ze zdolności do czynności prawnych przy prowadzeniu jej własnych spraw określonych w umowie. Asysta prawna nie będzie mogła obejmować czynności z zakresu zastępstwa pośredniego lub bezpośredniego osoby wspieranej. Umowa zawierana będzie w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Do umowy asysty prawnej będzie stosować się odpowiednio przepisy o zleceniu. Asysta wygaśnie w razie śmierci osoby wspieranej, asystenta prawnego albo korzystania przez asystenta prawnego z instrumentów wspieranego podejmowania decyzji. \nKurator wspierający i reprezentujący\nKurator reprezentujący będzie ustanawiany dla osoby pełnoletniej potrzebującej wsparcia, w zakresie w jakim nie jest w stanie postrzegać lub oceniać rzeczywistości albo samodzielnie kierować swoim postępowaniem, jeżeli jest to konieczne dla ochrony jej praw lub interesów. Kurator będzie powołany dla osoby, która potrzebuje wsparcia w prowadzeniu wszelkich spraw, spraw określonego rodzaju albo doraźnej pomocy w załatwieniu konkretnej sprawy. \nProjekt wprowadza się dwie możliwości działania kuratora reprezentującego: 1) przez kuratora w imieniu osoby wspieranej lub 2) przez osobę wspieraną tylko za zgodą kuratora. Osoba wspierana zawsze będzie miała pełną zdolność do czynności prawnych, przy czym w wyjątkowych sytuacjach, czynności w jej imieniu będzie dokonywał kurator. Rozwiązanie do dedykowane jest zatem osobom, które ze względu na swój stan potrzebują zastępstwa w podjęciu decyzji, bowiem nie są obiektywnie w stanie jej podjąć. Dotyczy to także wyrażania przez kuratora reprezentującego w imieniu osoby wspieranej zgody albo odmowy zgody na udzielanie świadczeń zdrowotnych. \nW przypadku natomiast osób, których stan zdrowia ogólnie pozwala na podejmowanie czynności prawnych z tym zastrzeżeniem, że podejmowane przez nich decyzje mogą potencjalnie nieść za sobą negatywne skutki, adekwatnym środkiem wsparcia będzie kurator reprezentujący, który wyrażać będzie zgodę na czynności dokonywane przez osobę wspieraną. \nUmowy zawarte przez osobę wspieraną, dla której ustanowiono kuratora reprezentującego, pozostają bezskuteczne do czasu ich potwierdzenia przez kuratora. Natomiast jednostronne czynności prawne dokonane przez osobę wspieraną, która ma ustanowionego kuratora reprezentującego będą nieważne.\nSąd uchyli kuratelę, gdy ustanie jej przyczyna. Jeżeli kurator został ustanowiony do załatwienia konkretnej sprawy, kuratela ustaje z chwilą ukończenia tej sprawy.\nProjekt określa katalog czynności, do dokonania których kurator reprezentujący, ustanowiony do prowadzenia spraw określonego rodzaju, powinien uzyskać uprzednie zezwolenie sądu.\nKurator reprezentujący niezwłocznie po jego ustanowieniu będzie miał obowiązek sporządzić inwentarz majątku osoby wspieranej i aktualizować go w razie nabycia majątku przez osobę wspieraną. \nKurator wspierający będzie ustanawiany się dla osoby potrzebującej faktycznego wsparcia w prowadzeniu jej spraw. Sposób i zakres wsparcia określi sąd. \nKodeks cywilny\nProjektowany art. 12 przewiduje, iż osoby, które nie ukończyły lat 13 nie będą miały zdolności do czynności prawnych, a zgodnie z art. 15 małoletni, którzy ukończyli lat 13 będą mieli ograniczoną zdolność do czynności prawnej. Usunięto zasadę, że nie mają jej osoby ubezwłasnowolnione całkowicie, a ograniczoną mają osoby ubezwłasnowolnione częściowo w związku z zastąpieniem instytucji ubezwłasnowolnienia instrumentami wspieranego podejmowania decyzji. Uchylony zostanie art. 13 Kodeksu cywilnego. Sąd określi zakres i rodzaj spraw, które mogą być dokonywane tylko za zgodą kuratora albo kurator może ich dokonywać tylko w imieniu osoby potrzebującej wsparcia. \nBrak zdolności do czynności prawnych odnosić się będzie wyłącznie do kryterium wieku, w porządku prawnym nie będzie pojęcia „osoby ubezwłasnowolnionej” wobec czego dokonano zmian wynikowych w innych przepisach kodeksu cywilnego. \nPełnomocnictwo rejestrowane\nProjekt zakłada możliwość udzielenia przez osobę pełnoletnią, dla której nie ustanowiono kuratora reprezentującego, pełnomocnictwa na wypadek, gdyby w przyszłości ze względu na stan zdrowia nie była w stanie samodzielnie kierować swoim postępowaniem. \nProjekt przewiduje, że pełnomocnictwo rejestrowane obejmuje umocowanie do wszystkich czynności związanych z osobą i majątkiem mocodawcy, w tym do wyrażania w imieniu mocodawcy zgody albo odmowy zgody na udzielanie świadczeń zdrowotnych, a także do reprezentowania mocodawcy we wszystkich postępowaniach przed sądami, innymi organami władzy publicznej oraz sądami polubownymi. Pełnomocnictwa nie można będzie ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich. \nPełnomocnikiem rejestrowanym będzie mogła być wyłącznie osoba pełnoletnia, dla której nie został ustanowiony kurator reprezentujący albo umocowany pełnomocnik rejestrowany. \nUdzielenie pełnomocnictwa rejestrowanego nie spowoduje utraty zdolności do czynności prawnych. Udzielając pełnomocnictwa mocodawca będzie mógł wskazać inną osobę jako pełnomocnika rejestrowanego na wypadek, gdyby ustanowiony przez niego pełnomocnik nie mógł lub nie chciał wykonywać pełnomocnictwa (rejestrowany pełnomocnik podstawiony). \nPełnomocnictwo rejestrowane jak również odwołanie pełnomocnictwa przez mocodawcę oraz zrzeczenie się umocowania przez pełnomocnika powinno być sporządzone w formie aktu notarialnego. \nProponuje się, aby pełnomocnictwo rejestrowane podlegało wpisowi do właściwego rejestru na zasadach określonych w przepisach odrębnych, tj. do Rejestru Pełnomocnictw (dalej: „Rejestr”) utworzonego i prowadzonego w systemie informatycznym przez Krajową Radę Notarialną (dalej: „KRN”). W konsekwencji w projekcie przewidziano wprowadzenie stosownych regulacji w ustawie z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie. \nRejestrowany pełnomocnik podstawiony będzie mógł natomiast wystąpić z wnioskiem o sporządzenie protokołu poświadczenia pełnomocnictwa, jeżeli umocowanie poprzedniego pełnomocnika wygasło, a w przypadku, gdy umocowanie to nie powstało po wykazaniu dokumentem, że poprzedni pełnomocnik nie może lub nie chce wykonywać pełnomocnictwa.\nPełnomocnik rejestrowany będzie miał obowiązek uzyskania zezwolenia sądu w ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby i majątku mocodawcy, w szczególności wyodrębnionych w odniesieniu do poszczególnych kategorii przedmiotów majątkowych z uwagi na ich znaczną wartość, gospodarcze znaczenie, a w odniesieniu do darowizn – ich nieodpłatny charakter. Czynność prawna dokonana bez zezwolenia sądu skutkować będzie jej nieważnością.\nZakłada się, że pełnomocnictwo rejestrowane powinno być wykonywane przez pełnomocnika osobiście. Pełnomocnikowi rejestrowanemu przyznane zostało natomiast uprawnienie do ustanowienia dla mocodawcy innego pełnomocnika do dokonania poszczególnej czynności oraz pełnomocnika procesowego. \nProjekt wskazuje przypadki wygaśnięcia bądź niemożności powstania umocowania z chwilą odwołania bądź zrzeczenia się pełnomocnictwa rejestrowanego, śmierci mocodawcy bądź pełnomocnika, ustanowienia dla pełnomocnika rejestrowanego kuratora reprezentującego bądź powstania umocowania pełnomocnika rejestrowanego dla tego pełnomocnika.\nProjekt zakłada, że w przypadkach wygaśnięcia bądź niemożności powstania umocowania w Rejestrze zostaną dokonane odpowiednie wpisy.\t\nW celu pełnego zabezpieczenia interesów mocodawcy po powstaniu umocowania pełnomocnika rejestrowanego, projekt przewiduje sprawowanie przez sąd nadzoru nad pełnomocnikiem rejestrowanym.\nKodeks rodzinny i opiekuńczy\nZmiany mają charakter wynikowy. Zniesiono zakaz zawarcia małżeństwa przez osobę ubezwłasnowolnioną. Usunięto pojęcia choroby psychicznej i niedorozwoju umysłowego, mające charakter stygmatyzujący.\nKierownik urzędu stanu cywilnego będzie mógł odmówić przyjęcia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński lub wydania zaświadczenia potrzebnego do zawarcia małżeństwa albo zwróci się do sądu o rozstrzygnięcie czy małżeństwo może być zawarte, gdy poweźmie wiadomość, się że osoba zamierzająca zawrzeć małżeństwo znajduje się w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. \nPełnomocnik rejestrowany albo kurator reprezentujący będzie mógł wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w zastępstwie za męża matki, w zakresie swojego umocowania. Mąż matki będzie mógł wnieść powództwo o zaprzeczenie ojcostwa, o ile nie zrobił tego pełnomocnik rejestrowany albo kurator reprezentujący, ustanowiony do prowadzenia wszelkich spraw, jeżeli jego umocowanie wygasło. Jeżeli mąż matki utracił zdolność do samodzielnego kierowania swym postępowaniem i mimo istnienia podstaw nie został dla niego ustanowiony kurator reprezentujący, mąż matki będzie mógł wytoczyć powództwo w ciągu roku od dnia ustania stanu wyłączającego samodzielne kierowanie swym postępowaniem. \nOświadczenie konieczne do uznania ojcostwa będzie mogła złożyć osoba, która ukończyła szesnaście lat i działa z dostatecznym rozeznaniem. Jeśli powstaną wątpliwości dotyczące działania z dostatecznym rozeznaniem, kierownik urzędu stanu cywilnego będzie mógł zwrócić się do sądu w celu rozstrzygnięcia czy oświadczenie może być złożone.\nKodeks postępowania cywilnego\nZgodnie z projektem osoba pełnoletnia, dla której ustanowiono kuratora reprezentującego nie będzie miała zdolności procesowej w zakresie w jakim został umocowany kurator reprezentujący. Osoba ta będzie mogła podejmować czynności procesowe tylko przez kuratora reprezentującego w zakresie jego umocowania. \nProjekt dopuszcza skargę kasacyjną od postanowień w przedmiocie ustanowienia i uchylenia kurateli reprezentującej oraz postanowień w przedmiocie zwolnienia pełnomocnika rejestrowanego.\nKodeks będzie regulował postępowanie z zakresu kurateli dla osób pełnoletnich. Projekt przewiduje regulacje dotyczące spraw z zakresu pełnomocnictwa rejestrowanego.\nPrawo o notariacie\nZ uwagi na regulacje zawarte w ustawie o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji dokonano zmian w ustawie w zakresie przesłanek umożliwiających wykonywanie zawodu notariusza.\nProjekt przewiduje dodanie rozdziału poświęconego pełnomocnictwu rejestrowanemu. Proponowane zmiany wynikają z wymogu sporządzenia pełnomocnictwa rejestrowanego w formie aktu notarialnego oraz obowiązku jego rejestracji w Rejestrze.\nKRN tworzy system teleinformatyczny w celu prowadzenia Rejestru oraz zapewnia dostęp do tego systemu notariuszom oraz sądom w celu dokonywania wpisów i realizacji ustawowych zadań. W przypadku informacji pochodzących z postanowień sądowych wprowadzono możliwość dla sądów dokonywania samodzielnych wpisów w Rejestrze.\nUstawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty\nProjekt przewiduje dodanie przepisów, określających tryb wydawania zaświadczenia lekarskiego w przedmiocie zdolności pacjenta do kierowania swoim postępowaniem. Proponuje się, aby zaświadczenie wydawane było przez lekarza specjalistę w dziedzinie psychiatrii lub neurologii na wniosek osoby, której udzielono pełnomocnictwa rejestrowanego. Wydanie zaświadczenia będzie finansowane przez pełnomocnika rejestrowanego. \nUstawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta\nProjektowane regulacje przewidują, że podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych będzie udostępniał dokumentację medyczną również pełnomocnikowi rejestrowanemu, także przed powstaniem umocowania, w zakresie niezbędnym do wydania zaświadczenia, o którym mowa w art. 42a ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty.\nUstawa Kodeks wyborczy\nProjektowane regulacje przewidują, że nie ma prawa wybierania osoba „3) pozbawiona praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem sądu w przedmiocie ustanowienia kuratora reprezentującego.” Proponowane zmiany wyposażają sąd orzekający o ustanowieniu kuratora reprezentującego w kompetencję do odrębnego określenia jego skutków w sferze praw wyborczych osoby wspieranej. \nPonadto w projekcie dokonano zmian wynikowych w szeregu ustaw. \nPrzepisy przejściowe, dostosowujące i końcowe\nKażda osoba pełnoletnia będzie miała pełną zdolność do czynności prawnych od wejścia w życie przepisów ustawy o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji.\nWażność czynności prawnych, dokonanych przed dniem wejścia w życie ustawy przez osoby niemające zdolności do czynności prawnych lub w tej zdolności ograniczone, ocenia się według przepisów dotychczasowych.\nW dniu wejścia w życie ustawy: 1) osoby ubezwłasnowolnione całkowicie stają się osobami wspieranymi i dotychczasowy opiekun prawny staje się z mocy prawa, na okres 5 lat, tymczasowym kuratorem reprezentującym do prowadzenia wszelkich spraw w imieniu osoby, dla której został ustanowiony; 2) osoby ubezwłasnowolnione częściowo stają się osobami wspieranymi i dotychczasowy kurator dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo staje się z mocy prawa, na okres 5 lat, tymczasowym kuratorem reprezentującym do prowadzenia spraw określonego rodzaju upoważnionym do wyrażania zgody na czynności prawne dokonywane przez osobę, dla której został ustanowiony i w zakresie wynikającym z orzeczenia sądu o ustanowieniu kuratora dla osoby częściowo ubezwłasnowolnionej.\nPostępowania o ubezwłasnowolnienie, zmianę lub uchylenie ubezwłasnowolnienia, będące w toku w dniu wejścia w życie ustawy będą podlegać rozpoznaniu jako sprawy o ustanowienie, zmianę, uchylenie kuratora reprezentującego, przy czym sąd pierwszej instancji, przed którym toczy się postępowanie zobowiązany będzie do przesłania akt sądowi właściwemu, który wszcznie z urzędu odpowiednie postępowanie. Natomiast postępowania, o których mowa powyżej będące w toku przed sądem drugiej instancji w dniu wejścia w życie ustawy podlegać będą rozpoznaniu przez sąd drugiej instancji dotychczas właściwy. \nW sprawach, w których prawomocnie orzeczono o ubezwłasnowolnieniu, lecz nie wszczęto postępowania o ustanowienie opiekuna prawnego lub kuratora dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo, sąd pierwszej instancji zawiadomi właściwy sąd o konieczności wszczęcia z urzędu sprawy o ustanowienie kuratora reprezentującego. Jeżeli tymczasowy kurator reprezentujący nie złoży wniosku sąd powinien wszcząć postępowania w tym zakresie z urzędu, na rok przed upływem pięcioletniego okresu, od dnia wejścia w życie ustawy.\nSąd Najwyższy rozpoznając skargę kasacyjną wniesioną od prawomocnego postanowienia w przedmiocie ubezwłasnowolnienia wydanego przed dniem wejścia w życie ustawy będzie badał z urzędu, czy zaskarżone postanowienie odpowiada przepisom niniejszej ustawy. W razie uwzględnienia skargi sąd uchyla zaskarżone postanowienie oraz postanowienie sądu pierwszej instancji i sprawę przekazuje do rozpoznania sądowi właściwemu według niniejszej ustawy. \nW okresie pięciu lat od dnia wejścia w życie ustawy, sąd na wniosek tymczasowego kuratora reprezentującego wszczyna postępowanie o ustanowienie kuratora reprezentującego. Jeżeli tymczasowy kurator reprezentujący nie złożył wniosku, na rok przed upływem pięcioletniego okresu, od dnia wejścia w życie ustawy, sąd wszcznie z urzędu postępowanie w przedmiocie ustanowienia kuratora reprezentującego.","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Oddziaływanie na życie społeczne nowych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Spodziewane skutki i następstwa projektowanych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Sposoby mierzenia efektów nowych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za opracowanie projektu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"MS","value":"MS"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ współpracujący przy opracowaniu projektu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Osoba odpowiedzialna za opracowanie projektu","value":"Arkadiusz Myrcha Sekretarz Stanu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za przedłożenie projektu RM","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"MS","value":"MS"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Planowany termin przyjęcia projektu przez RM","value":"IV kwartał 2025 r.","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Informacja o rezygnacji z prac nad projektem","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Status realizacji","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"}]}}