Projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw
1.0
14.07.2025 14:48 Agnieszka Kowalska
Aby uzyskać archiwalną wersję należy skontaktować się z Redakcją BIP
{"register":{"columns":[{"header":"Numer projektu","value":"UD261","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"sequence":{"regex":"UD{#UD_1}"},"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Rodzaj dokumentu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"Projekty ustaw","value":"Projekty ustaw"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Typ dokumentu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"D – pozostałe projekty","value":"D – pozostałe projekty"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Informacja dodatkowa","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Cele projektu oraz informacja o przyczynach i potrzebie rozwiązań planowanych w projekcie","value":"Celem projektu jest usunięcie wadliwych bądź nie spełniających wyznaczonego im celu rozwiązań prawnych wprowadzonych do Kodeksu postępowania cywilnego ustawą z 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1469, dalej – „ustawa nowelizująca z 2019”) oraz ustawą z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 614, dalej – „ustawa nowelizująca z 2023 r.”), a w konsekwencji podwyższenie standardu rzetelności i przewidywalności postępowania sądowego. W związku z tym, przewiduje się zmiany w następujących obszarach:\n1. Wyłączenie sędziego:\n- art. 48[1] k.p.c. - niejasny zakres sytuacji, w których sąd występuje do sądu nad nim przełożonego o wyznaczenie innego sądu do rozpoznania sprawy, a sąd przełożony wyznacza inny równorzędny sąd;\n- art. 49 § 2 k.p.c. - w praktyce przy wyrażaniu przez sędziego poglądu co do prawa i faktów przy wyjaśnianiu stronom czynności sądu, nakłanianiu do ugody lub udzielaniu pouczeń może dojść do poddania w wątpliwość bezstronności sędziego. Brak możliwości wyłączenia sędziego w tych przypadkach jest nieuzasadniony;\n- art. 50 § 3 k.p.c. – możliwość podejmowania przez sędziego objętego wnioskiem o wyłączenie czynności, np. wydania wyroku uchylającego zaskarżony wyrok i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania, godzi w możliwość wyłączenia sędziego i gwarancje dla stron;\n- art. 51 k.p.c. – brak zobowiązania sędziego do złożenia zawiadomienia o zaistnieniu podstaw wyłączenia innego sędziego ze składu orzekającego. \n2. Pełnomocnictwo procesowe i przymus adwokacko-radcowski:\n- obowiązujące przepisy dotyczące tzw. przymusu adwokacko-radcowskiego są rozproszone, niejednolite i w części nieczytelne, co prowadzi do trudności interpretacyjnych oraz niejednolitego stosowania prawa w praktyce sądowej;\n- uzasadnione jest wprowadzenie ogólnych przepisów dotyczących obowiązkowego zastępstwa stron przez adwokatów lub radców prawnych, które bez potrzeby ich powielania w poszczególnych regulacjach miałyby zastosowanie w każdej sytuacji, w której ustawa przewiduje przymus adwokacko radcowski, chyba że z ustawy wynika co innego. Ponadto, uzasadnionym jest dokonanie zmian przywracających właściwą systematykę przepisów regulujących kwestię obowiązkowego zastępstwa procesowego;\n- art. 91 k.p.c. – aktualne brzmienie przepisu rodzi wątpliwości, czy jeżeli czynność procesowa wymagająca złożenia oświadczenia woli jest realizowana przez pełnomocnika procesowego, jej skuteczne dokonanie jest uwarunkowane dysponowaniem przez pełnomocnika dodatkowym pełnomocnictwem do dokonywania czynności materialnoprawnych;\n- wszczęcie egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego opartego na orzeczeniu powstałym w postępowaniu, w którym strona była zastępowana przez adwokata lub radcę prawnego z urzędu, może mieć miejsce po upływie wielu lat po zakończeniu postępowania, w którym pełnomocnik z urzędu został ustanowiony. Podobnie jest w przypadku prowadzenia postępowania wywołanego skargą o wznowienie postępowania. Nieuzasadnione jest, aby umocowanie adwokata lub radcy prawnego z urzędu miało być aktualne także w tych ww. postępowaniach.\n3. Pisma procesowe i doręczenia bezpośrednie:\n- art. 128[1] oraz 130[1a] k.p.c. zostały niewłaściwie zredagowane; \n- art. 186[1] k.p.c. - przepis zbędny, gdyż ogranicza dostęp strony do wymiaru sprawiedliwości, a ponadto daje przewodniczącemu ogromny zakres swobody w ocenie podstaw do nadania pismu biegu w wyjątkowych okolicznościach.\n4. Jawność posiedzeń sądu pierwszej instancji:\n- zbyt szerokie i nieprecyzyjnie określone sytuacje, w których sąd pierwszej instancji może wyrokować na posiedzeniu niejawnym.\n5. Umorzenie zawieszonego postępowania:\n- art. 182 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c. - obecnie terminy przewidziane (odpowiednio termin trzech i sześciu miesięcy) są zbyt krótkie, a ich skrócenie na mocy ustawy nowelizującej z 2019 r. było podyktowane względami statystyki sądowej. Nie pozwalają one powodowi np. na uzyskanie przed ich upływem wszystkich informacji pozwalających na wykonanie zarządzenia, co często wiąże się z koniecznością występowania do innych organów i oczekiwania na ich odpowiedź albo dokończenia podjętych przez strony rozmów ugodowych.\n6. Przedmiotowa zmiana powództwa:\n- nieograniczona swoboda przedmiotowej zmiany powództwa wpływa negatywnie na sprawność postępowania i opóźnia wydanie wyroku; \n- brak możliwości sądu do przeciwstawienia się zmianie przedmiotowej powództwa, nawet jeżeli w jego ocenie zmiana ta jest konsekwencją niestaranności powoda w formułowaniu żądania lub podyktowana jest działaniem ukierunkowanym na opóźnienie rozstrzygnięcia sprawy.\n7. Podmiotowa zmiana powództwa:\n- potrzeba nowelizacji przepisów o podmiotowej zmianie powództwa w celu usprawnienia postępowania, poprzez ograniczenie zakresu korygowania kręgu podmiotów zaangażowanych w już toczący się proces cywilny.\n8. Zarzut potrącenia:\n- art. 203[1] § 1 i 2 k.p.c. (brzmienie nadane nowelą z 2019 r.) – wprowadzone istotne ograniczenia w zakresie podnoszenia przez pozwanego zarzutu potrącenia, dotyczące jego podstaw i terminu do jego podniesienia, miały na celu na celu przyspieszenie postępowań sądowych i stanowiło próbę odpowiedzi na realny problem, jakim jest potrzeba zapewnienia ochrony powodowi przed znaczącym przedłużeniem postępowania. Rozwiązania te należy uznać za zbyt rygorystyczne.\n9. Organizacja postępowania i koncentracja materiału procesowego:\n- nadmiernie kazuistyczne przepisy, powodujące problemy w praktyce - posiedzenia przygotowawcze wyznaczane rzadko oraz brak spójnego modelu koncentracji materiału dowodowego.\n10. Dowód z zeznań świadka:\n- brak możliwości odebrania zeznań świadka w przypadku sprzeciwu – brak kompetencji sądu do oceny zasadności zgłoszonego sprzeciwu. W konsekwencji, to strona decyduje, w jakiej formie świadek zostanie przesłuchany;\n- ryzyko przedłużania postępowań i zwiększenia ich kosztów - przesłuchanie świadka poza salą sądową w ramach posiedzenia zdalnego co do zasady pozwala na usprawnienie postępowania i ograniczenie wysokości jego kosztów.\n11. Termin do sporządzenia uzasadnienia orzeczenia i uzasadnianie postanowień wydawanych na posiedzeniu niejawnym:\n- unormowanie przyznające prezesowi sądu uznaniowe uprawnienie do przedłużenia terminu ustawowego przewidzianego do sporządzenia uzasadnienia orzeczenia, jest niewłaściwe - skutkuje niepożądaną z ustrojowego punktu widzenia sytuacją, w której sędzia referent, odpowiedzialny za sporządzenie projektu uzasadnienia orzeczenia, stawiany jest de facto w pozycji wnioskodawcy wobec prezesa sądu, który może, lecz nie musi przedłużyć terminu, odwołując się do niejasnego kryterium „niemożności” sporządzenia uzasadnienia;\n- art. 329 § 4 k.p.c. - brak ograniczenia co do długości wydłużanego terminu. Umożliwia to nawet daleko idące odsuwanie w czasie możliwości zapoznania się przez stronę z motywami orzeczenia z wykorzystaniem uznaniowego kryterium „niemożności” sporządzenia uzasadnienia w terminie;\n- ustrojowy charakter kompetencji prezesa sądu w relacji do sędziów orzekających w danej sprawie świadczy o nieuzasadnionym ich umieszczeniu w Kodeksie postępowania cywilnego;\n- dysfunkcyjny charakter regulacji uzależniającej sporządzenie uzasadnienia zaskarżalnego postanowienia zapadającego na posiedzeniu niejawnym od wniosku strony – nakłada ono na strony chcące zapoznać się z uzasadnieniem postanowienia i wnieść środek zaskarżenia dodatkowe obowiązki, nie stanowiąc w rzeczywistości ułatwienia dla sądu ani nie przyspieszając postępowania.\n12. Kolegialność orzekania w sądzie drugiej instancji:\n- konieczność przywrócenia prymatu kolegialności orzekania w postępowaniu sądowym jako jednej z naczelnych zasad wymiaru sprawiedliwości, wzmacniającej wszechstronność oraz obiektywizm sądowej oceny okoliczności prawnych i faktycznych sprawy. Wynika to z konieczności wypracowania stanowiska akceptowanego przez większość składu i wzajemnej kontroli toku rozumowania członków składu orzekającego w zakresie ustaleń faktycznych oraz wykładni i zastosowania przepisów prawa procesowego i materialnego. \n13. Terminy do wnoszenia środków odwoławczych:\n- zbyt krótkie terminy do wniesienia środków odwoławczych w postępowaniu cywilnym, nieodpowiadające współczesnym realiom obrotu i stopniowi skomplikowania rozstrzyganych spraw. Utrudnia to należyte sporządzenie środka odwoławczego;\n- art. 480[2] § 2 k.p.c. - zbyt obszerna i nadmiernie skomplikowana regulacja, a zastosowana w niej terminologia powoduje wątpliwość co do określenia długości terminu do wniesienia środka zaskarżenia w sytuacji, w której nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym zostaje doręczony w Polsce.\n14. Postępowanie międzyinstancyjne:\n- wzrost obciążenia pracą sądów drugiej instancji w związku z przekazaniem wyłącznej kompetencji kontroli wymagań formalnych i dopuszczalności środka odwoławczego nowelą z 2019 r.;\n- poszerzenie katalogu zażaleń kierowanych do innego składu sądu drugiej instancji celem stworzenia możliwości zaskarżania orzeczeń sądu drugiej instancji odrzucających środki odwoławcze, doprowadziło do obniżenia standardu rzetelności postępowania sądowego.\n15. Rozpoznanie apelacji na posiedzeniu niejawnym:\n- rozwiązanie, w którym wniosek strony o przeprowadzenie rozprawy, stoi na przeszkodzie rozpoznaniu sprawy w postępowaniu apelacyjnym na posiedzeniu niejawnym, nawet jeśli zdaniem sądu drugiej instancji przeprowadzenie rozprawy nie było konieczne z racji przedmiotu sprawy i zakresu prowadzonego postępowania dowodowego, należy uznać za niepożądany i niemający dostatecznego uzasadnienia. Ponadto wyłącza swobodę sądu drugiej instancji w zakresie oceny potrzeby rozpoznania sprawy na rozprawie.\n16. Moment powołania nowych faktów i dowodów w postępowaniu apelacyjnym\n- art. 381 k.p.c. – brak możliwości pominięcia przez sąd drugiej instancji nowych faktów lub dowodów, które strona zgłosiła już w toku postępowania odwoławczego, niejednokrotnie na jego zaawansowanym i w istocie finalnym etapie, gdy strona nie mogła powołać ich w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, ale mogła powołać je już w apelacji lub w odpowiedzi na apelację. Wpływa to negatywnie na sprawność postępowania przed sądem drugiej instancji.\n17. Skutek dewolutywny zażalenia\n- nadmierne ograniczenie przewidzianego w art. 394 katalogu postanowień i zarządzeń zaskarżalnych do sądu drugiej instancji nowelą z 2019 r. doprowadziło do dalszego rozchwiania modelu zażalenia w postępowaniu cywilnym i jego nadmiernego skomplikowania; \n- wątpliwa rzetelność postępowania zażaleniowego z uwagi na rozpoznawanie zażaleń w szerokim zakresie przez sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie, a jedynie przez odmienny skład.\n18. Zażalenie na postanowienia sądu drugiej instancji:\n- uchylenie art. 394[1] § 2 k.p.c. nowelą z 2019 r. doprowadziło do powstania luki prawnej w zakresie zaskarżenia postanowień sądu drugiej instancji, mogących zamykać drogę do wniesienia skargi kasacyjnej;\n- luka ta nie została w pełni uzupełniona nowelizacją 2023 r. rozszerzającą katalog postanowień sądu drugiej instancji zaskarżalnych zażaleniem poziomym do innego składu tego sądu w art. 394[2] k.p.c.\n19. Postępowanie kasacyjne:\n- problemy w praktycznym stosowaniu przepisów o dopuszczalności wniesienia skargi kasacyjnej; \n- brak unormowania przypadków zawieszenia postępowania kasacyjnego wobec toczącego się postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym lub Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej.\n20. Skarga na orzeczenie referendarza sądowego:\n- art. 398[22] § 1 k.p.c. - obecne uregulowanie powoduje wątpliwość co do tego, czy zaskarżalne są postanowienia referendarza sądowego wydawane w sądzie drugiej instancji, w sytuacji, gdy postanowienie w tym samym przedmiocie przed sądem pierwszej instancji jest zaskarżalne, a w toku postępowania przed sądem drugiej instancji niezaskarżalne już nie jest.\n21. Inne zmiany w przepisach o środkach zaskarżenia\n- wątpliwości w zakresie neutralności sądu i rzetelności postępowania w związku z zobowiązaniem tego samego sędziego, który wydał wyrok w sądzie pierwszej instancji, do ponownego orzekania w sprawie po kasacji wyroku przez sąd drugiej instancji;\n- zbędność regulacji zawartej w art. 350[1] i 410[1] k.p.c.\n22. Uchylenie postępowania odrębnego w sprawach z udziałem konsumentów:\n- krytyczna ocena wprowadzenia nowelą z 2023 r. postępowania odrębnego w sprawach z udziałem konsumentów – zbyt duża liczba odrębnych postępowań, co utrudnia praktyczne stosowanie przepisów Kodeksu i deprecjonuje wartość, jaką stanowi jednolitość regulacji postępowania sądowego, a przy tym duże zróżnicowanie grupy osób zaliczanych do grona konsumentów, jak i grupy przedsiębiorców jako strona przeciwna;\n- art. 485[15] k.p.c. - zbyt restrykcyjne uregulowania dotyczące wyłącznie jednej ze stron (przedsiębiorców). Rozwiązanie przyjęte w tym przepisie nie stanowi realizacji „zasady sprawiedliwości wyrównującej”, lecz wprowadza ustawową deprecjację jednej ze stron postępowania sądowego. W konsekwencji - trudności z dokonywaniem przez sąd ustaleń faktycznych w razie braku aktywności ze strony konsumenta.\n23. Zmiany w postępowaniu w sprawach gospodarczych:\n- krytyczna ocena przywrócenia nowelą z 2019 r. przepisów o postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych - zbyt skomplikowane dla przedsiębiorców będących osobami fizycznymi prowadzącymi działalność gospodarczą, przy braku obowiązkowego zastępstwa stron przez adwokatów lub radców prawnych. Nie ma potrzeby tworzenia postępowania odrębnego;\n- art. 458[5] § 1 k.p.c. – pomija sytuację, w której w sprawie wydany został nakaz zapłaty, przez co pierwszym merytorycznym pismem pozwanego nie jest odpowiedź na pozew, ale środek zaskarżenia od nakazu zapłaty.\n24. Zmiany w postępowaniu uproszczonym:\n- Nie negując potrzeby wyodrębnienia postępowania w sprawach drobnych, o najniższej wartości przedmiotu sporu, obecna regulacja tej materii w istocie nie upraszcza postępowania w takich sprawach, lecz niekiedy dodatkowo je komplikuje. Podobnie jak w przypadku postępowania odrębnego w sprawach gospodarczych, charakter niniejszej nowelizacji spowodował jednak konieczność przesunięcia całościowych zmian przepisów o postępowaniu uproszczonym do kolejnego etapu zmian Kodeksu postępowania cywilnego. Korekty przewidziane w przedkładanym projekcie mają zatem na celu usprawnienie postępowania uproszczonego przy zachowaniu jego dotychczasowego kształtu, a ponadto dostosowanie przepisów o postępowaniu uproszczonym do zmian wprowadzanych w innych przepisach.\n25. Inne zmiany w postępowaniach odrębnych:\n- brak możliwości wyznaczania zdalnych posiedzeń w sprawach o rozwód i separację, chyba że uczestnicy postępowania przebywaliby w budynkach sądów. Jest to dodatkowe utrudnienie, zwłaszcza, gdy strony lub jedna z nich mają miejsce zwykłego pobytu za granicą, a postępowanie o rozwód lub separację toczy się przed sądem polskim;\n- nieuzasadnione ograniczenie przymusu adwokacko-radcowsko-rzecznikowski w sprawach własności intelektualnej w zależności od wartości przedmiotu sporu.\n26. Zmiany przepisów o doręczeniach w postępowaniu zabezpieczającym:\n- art. 740 § 1 k.p.c. – redakcja przepisu nadana nowelą z 2019 r. może sugerować, że każde postanowienie oddalające wniosek o zabezpieczenie podlega doręczeniu przez sąd wyłącznie uprawnionemu, bez względu na to, czy zabezpieczenie to mogłoby podlegać wykonaniu przez organ egzekucyjny, czy też nie, co jest niezgodne z założeniami postępowania zabezpieczającego.\n27. Zmiany przepisów o zażaleniu w postępowaniu zabezpieczającym:\n- brak obowiązku doręczenia obowiązanemu postanowienie sądu pierwszej instancji w przedmiocie zabezpieczenia, ani zażalenia uprawnionego na to postanowienie, zaś postanowienie sądu drugiej instancji – jako wydane w wyniku rozpoznania zażalenia – nie jest zaskarżalne – pozbawia to obowiązanego prawa do obrony przed udzielonym zabezpieczeniem.\n28. Zmiany przepisów o zabezpieczeniu roszczeń w sprawach własności intelektualnej:\n- liczne wątpliwości interpretacyjne powodujące trudności w ich praktycznym stosowaniu, a przy tym prowadzące do niepotrzebnego rozbudowania przepisów składających się na kodeksową regulację postępowania zabezpieczającego;\n- art. 730[1] § 1[1] k.p.c. niepożądane wprowadzanie do przepisów o postępowaniu zabezpieczającym kazuistycznych unormowań dotyczących wąskiej grupy roszczeń;\n- art. 755 § 2[3] k.p.c. – określony termin 6 miesięcy od dnia, w którym strona lub uczestnik postępowania powziął wiadomość o naruszeniu przysługującego mu prawa wyłącznego na złożenie wniosku o zabezpieczenie nie powinien przesądzać o braku potrzeby uzyskania tymczasowej ochrony prawnej;\n- art. 755[1] k.p.c. – w przypadkach wniosków o zabezpieczenie, mających na celu zaprzestanie wykorzystywania tajemnicy przedsiębiorstwa, umożliwienie sądowi nakazanie obowiązanemu złożenia na rachunek depozytowy Ministra Finansów odpowiedniej sumy pieniężnej dla zabezpieczenia roszczeń uprawnionego z tytułu dalszego wykorzystywania tajemnicy przedsiębiorstwa, nie stanowi skutecznego zabezpieczenia roszczeń o zaniechanie naruszeń. Ustawodawca pozbawił uprawnionego skutecznej możliwości natychmiastowego przerwania naruszeń tajemnicy przez obowiązanego.\n29. Zmiany przepisów o zabezpieczeniu roszczeń w sprawach o zapłatę z tytułu transakcji handlowej:\n- brak spójności przepisów.\n30. Skład sądu w postępowaniu zabezpieczającym:\n- brak możliwości orzekania w przedmiocie zabezpieczenia przez sąd w składzie jednego sędziego w tych sprawach, które zgodnie z przepisami Kodeksu powinny być rozpoznawane w składzie jednego sędziego i dwóch ławników.\n31. Zasada minimalnej uciążliwości zabezpieczenia:\n- brak oznaczenia maksymalnej wysokości sumy pieniężnej zasądzanej na rzecz uprawnionego na wypadek naruszenia obowiązków określonych w postanowieniu o sposobie kontaktów z dzieckiem lub sposobu roztoczenia pieczy nad małoletnim dzieckiem.\n32. Zmiany przepisów o nadzorze judykacyjnym sądu nad komornikiem:\n- konieczność wyraźnego rozróżnienia czynności z nadzoru administracyjnego i nadzoru judykacyjnego;\n- krytyczna ocena możliwości orzeczenia na podstawie art. 767 § 6 k.p.c. o kosztach postępowania sąd rozstrzygał o materialnej odpowiedzialności organu egzekucyjnego za jego działania lub zaniechania.\n33. Przedawnienie roszczeń w postępowaniu klauzulowym i egzekucyjnym:\n- brak gwarancji możliwości rzetelnego i pełnego zbadania, czy roszczenie objęte tytułem uległo przedawnieniu w toku postępowania egzekucyjnego lub klauzulowego.\n34. Odmowa wszczęcia egzekucji:\n- cel wprowadzenia art. 800[1] k.p.c. nie został osiągnięty i spowodował wiele wątpliwości w jego stosowaniu, poprzez objęcie jego dyspozycją nie tylko przyczyn niedopuszczalności wniosku o wszczęcie egzekucji, ale także niektórych przyczyn zwrotu wniosku o wszczęcie egzekucji oraz jego oddalenia z powodu bezzasadności; \n- funkcjonowanie przepisów procesowych odmiennie regulujących skutki niedopuszczalności wniosku o wszczęcie egzekucji z przyczyn określonych art. 800[1] k.p.c. - nie zostały one uchylone ani zmienione – co powoduje istotne problemy interpretacyjne.\n35. Zażalenie i skarga na orzeczenie referendarza sądowego:\n- nieprawidłowe odesłanie w art. 767[3a] § 2 k.p.c. do art. 398[22] § 4 k.p.c., jako podstawy prawnej wydania przez referendarza sądowego postanowienia w trybie autokontroli własnego orzeczenia wydanego w postępowaniu egzekucyjnym.\n36. Zniesienie nadmiernych ograniczeń na etapie zajęcia ruchomości:\n- art. 845 § 2 k.p.c. zdanie drugie i art. 845 § 2[2] k.p.c. - wprowadzone tam ograniczenia są nadmierne, w szczególności biorąc pod uwagę, że osoba trzecia ma przecież zapewnione środki prawne pozwalające na uzyskanie zwolnienia od egzekucji rzeczy, która do niej należy, co w praktyce doprowadziło do ograniczenia liczby prowadzonych egzekucji z ruchomości.\n37. Zniesienie obowiązku dołączania dokumentów do wniosku o opis i oszacowanie nieruchomości:\n- art. 943 § 1 pkt 1 k.p.c. – zbędność nakładania na wierzyciela obowiązku dołączenia do wniosku o dokonanie opisu i oszacowania nieruchomości wyciągu z księgi wieczystej albo zaświadczenia sądu na podstawie zbioru dokumentów lub wyciągu z katastru.\n38. Zmiany przepisów o elektronicznej licytacji ruchomości i nieruchomości:\n- brak możliwości uiszczenia rękojmi także w formie tzw. preautoryzacji na karcie kredytowej lub debetowej;\n- brak jasnego określenia terminu przystąpienia do przetargu, co w praktyce powoduje trudności z określeniem takiego terminu.\n39. Zmiany przepisów o egzekucji czynności zastępowalnych i niezastępowalnych:\n- nałożenie obowiązku weryfikowania przez sąd czy doszło do wykonania czynności wskazanej w tytule wykonawczym pozostaje w sprzeczności z konstrukcyjnymi założeniami postępowania egzekucyjnego i prowadzi do zatarcia różnicy pomiędzy postępowaniem egzekucyjnym, a postepowaniem rozpoznawczym;\n- brak uwzględnienia sytuacji, w których wierzyciel nie dysponuje środkami finansowymi pozwalającymi na samodzielne wykonanie czynności na koszt dłużnika – brak zapewnienia wierzycielowi jakichkolwiek efektywnych instrumentów pozwalających na wykonanie prawomocnego wyroku;\n- zamieszczenie oświadczenia dłużnika w Monitorze Sądowym i Gospodarczym niewątpliwie nie pozwala na zniwelowanie negatywnych skutków naruszenia dobra osobistego wierzyciela, nie jest to bowiem poczytny publikator.\n40. Zmiana w zakresie podstaw powództwa opozycyjnego:\n- art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. brak doprecyzowania, że dyspozycja tego przepisu odnosi się wyłącznie do przypadków, w których zgłoszenie zarzutu potrącenia przed zamknięciem rozprawy było niedopuszczalne, co powoduje znaczące wątpliwości interpretacyjne.","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Istota rozwiązań planowanych w projekcie, w tym proponowane środki realizacji","value":"Kluczowe mechanizmy przewidziane w projekcie obejmują zarówno rozwiązania naprawcze jak i dostosowanie Kodeksu postepowania cywilnego do wymagań stawianych współczesnemu postepowaniu sądowego w sprawach cywilnych. \nObejmują one m.in. następujące obszary:\n1. przepisy ogólne o procesie\na) jawność posiedzeń sądu pierwszej instancji – projekt zakłada rezygnację z możliwości sprzeciwienia się przez stronę wyrokowaniu na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 148[1] § 3 k.p.c., gdyż wnioski o „wysłuchanie na rozprawie” (wcześniej – o przeprowadzenie rozprawy) często składane są w sposób w istocie automatyczny,\nb) ugoda na posiedzeniu zdalnym - jeżeli do zawarcia ugody dojdzie na posiedzeniu zdalnym, sąd stwierdzi niemożność podpisania ugody w protokole prowadzonym pisemnie, wskazując przyczynę braku podpisu (nieobecność stron związaną ze zdalną formułą posiedzenia),\nc) zarzut potrącenia - umożliwienie szerszego korzystania z zarzutu potrącenia przed sądem pierwszej instancji przez uchylenie sztywnej bariery czasowej warunkującej skuteczne podniesienie zarzutu potrącenia, wprowadzenie możliwości wydania wyroku rozstrzygającego o żądaniu pozwu z zastrzeżeniem rozstrzygnięcia zarzutu potrącenia oraz objęcie prawomocnością materialną wyroku rozstrzygnięcia co do wierzytelności przedstawianej do potrącenia,\nd) organizacja postępowania i koncentracja materiału procesowego - w wezwaniu do złożenia odpowiedzi na pozew, przewodniczący będzie mógł oznaczyć okoliczności lub zagadnienia wstępne, które w szczególności powinny zostać wyjaśnione, dzięki czemu pozwany będzie mógł skoncentrować się w odpowiedzi na pozew na tych zagadnieniach, które są najbardziej istotne z punktu widzenia sądu. Zapewni to szybsze i bardziej wnikliwe przygotowanie sprawy do rozstrzygnięcia. Ponadto Przewodniczący będzie mógł wyznaczyć posiedzenie przygotowawcze albo – w razie niezłożenia odpowiedzi na pozew – skierować sprawę na posiedzenie niejawne w celu wydania wyroku zaocznego,\ne) termin do sporządzenia uzasadnienia orzeczenia - rezygnacja z możliwości wydłużania terminu do sporządzenia uzasadnienia przez prezesa sądu i wprowadzenie w postępowaniu przed sądem pierwszej i drugiej instancji jednolitego miesięcznego terminu do sporządzenia uzasadnienia wyroku oraz dwutygodniowego terminu do sporządzenia uzasadnienia postanowienia,\nf) środki zaskarżenia - w projekcie przewidywany jest powrót do rozwiązań sprzed ustawy nowelizującej z 2019 r., zgodnie z którymi czynności związane z nadaniem biegu środkowi odwoławczemu, w tym jego wstępna kontrola i doręczenie drugiej stronie, dokonywane są przez sąd. Celem jest odciążenie sądów drugiej instancji od relatywnie czasochłonnych i licznych czynności związanych z wstępną kontrolą środków odwoławczych, co stanowić będzie przeciwwagę dla powrotu do kolegialności orzekania w postępowaniu apelacyjnym i zażaleniowym oraz odstąpienia od konstrukcji zażalenia poziomego na szczeblu sądu pierwszej instancji;\n2. postępowania odrębne\na) uchylenie postępowania odrębnego w sprawach z udziałem konsumentów, \nb) zmiany w postępowaniu w sprawach gospodarczych - usunięcie luk, które ujawniły się w trakcie stosowania art. 458[5] § 1 i 2 oraz § 4 k.p.c,\nc) zmiany w postępowaniu uproszczonym - projekt przewiduje, że w postępowaniu uproszczonym sąd będzie mógł rozpoznać na posiedzeniu niejawnym każdą sprawę, gdy przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne niezależnie od wartości przedmiotu sporu;\n3. postępowanie zabezpieczające\na) zmiany przepisów o doręczeniach w postępowaniu zabezpieczającym - wydane na posiedzeniu niejawnym postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia podlegającego wykonaniu przez organ egzekucyjny sąd doręcza tylko uprawnionemu, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej,\nb) zmiany przepisów o zabezpieczeniu roszczeń w sprawach własności intelektualnej - Należy uchylić art. 730 § 1[1] k.p.c. jako zbędny i wadliwy, pozostawiając sądowi pełną ocenę wiarygodności zabezpieczanego roszczenia;\n4. postępowanie egzekucyjne\na) przedawnienie roszczeń w postępowaniu klauzulowym i egzekucyjnym - Projekt zakłada uchylenie art. 782[1] § 1 pkt 2 i § 2, art. 797 § 1[1] oraz art. 804 § 2 i 825 pkt 1[1] k.p.c., wprowadzonych ustawą nowelizującą z 2019 r. i zakładających konieczność badania przez sąd w postępowaniu klauzulowym, a także przez organ egzekucyjny, czy roszczenie objęte tytułem egzekucyjnym (i odpowiednio – tytułem wykonawczym) uległo przedawnieniu,\nb) podwyższenie maksymalnej wysokości grzywien w postępowaniu egzekucyjnym - wysokość grzywny będzie ustalana stosownie do treści art. 163 § 1 k.p.c., a zatem w kwocie do dziesięciu tysięcy złotych,\nc) zmiany w przepisach o egzekucji z ruchomości i nieruchomości - Projektowane zmiany wprowadzają m.in. możliwości uiszczenia rękojmi także w formie tzw. preautoryzacji na karcie kredytowej lub debetowej;\n5. zmiany przepisów o egzekucji czynności zastępowalnych i niezastępowalnych - w nowym brzmieniu art. 1049 § 1 k.p.c. przewiduje się, że już przy udzieleniu umocowania wierzycielowi, na jego żądanie, sąd przyzna mu sumę potrzebną do wykonania czynności, jeżeli natomiast wierzyciel nie zażąda takiej sumy, sąd po zgłoszeniu przez niego wykonania czynności, przyzna mu od dłużnika zwrot wykazanych i celowych kosztów (art. 1049 § 1[1] k.p.c.).","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Oddziaływanie na życie społeczne nowych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Spodziewane skutki i następstwa projektowanych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Sposoby mierzenia efektów nowych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za opracowanie projektu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"MS","value":"MS"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ współpracujący przy opracowaniu projektu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Osoba odpowiedzialna za opracowanie projektu","value":"Arkadiusz Myrcha Sekretarz Stanu ","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za przedłożenie projektu RM","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"MS","value":"MS"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Planowany termin przyjęcia projektu przez RM","value":"IV kwartał 2025 r.","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Informacja o rezygnacji z prac nad projektem","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Status realizacji","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"}]}}
Numer projektu:
UD261
Rodzaj dokumentu:
Projekty ustaw
Typ dokumentu:
D – pozostałe projekty
Cele projektu oraz informacja o przyczynach i potrzebie rozwiązań planowanych w projekcie:
Celem projektu jest usunięcie wadliwych bądź nie spełniających wyznaczonego im celu rozwiązań prawnych wprowadzonych do Kodeksu postępowania cywilnego ustawą z 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1469, dalej – „ustawa nowelizująca z 2019”) oraz ustawą z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 614, dalej – „ustawa nowelizująca z 2023 r.”), a w konsekwencji podwyższenie standardu rzetelności i przewidywalności postępowania sądowego. W związku z tym, przewiduje się zmiany w następujących obszarach: 1. Wyłączenie sędziego: - art. 48[1] k.p.c. - niejasny zakres sytuacji, w których sąd występuje do sądu nad nim przełożonego o wyznaczenie innego sądu do rozpoznania sprawy, a sąd przełożony wyznacza inny równorzędny sąd; - art. 49 § 2 k.p.c. - w praktyce przy wyrażaniu przez sędziego poglądu co do prawa i faktów przy wyjaśnianiu stronom czynności sądu, nakłanianiu do ugody lub udzielaniu pouczeń może dojść do poddania w wątpliwość bezstronności sędziego. Brak możliwości wyłączenia sędziego w tych przypadkach jest nieuzasadniony; - art. 50 § 3 k.p.c. – możliwość podejmowania przez sędziego objętego wnioskiem o wyłączenie czynności, np. wydania wyroku uchylającego zaskarżony wyrok i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania, godzi w możliwość wyłączenia sędziego i gwarancje dla stron; - art. 51 k.p.c. – brak zobowiązania sędziego do złożenia zawiadomienia o zaistnieniu podstaw wyłączenia innego sędziego ze składu orzekającego. 2. Pełnomocnictwo procesowe i przymus adwokacko-radcowski: - obowiązujące przepisy dotyczące tzw. przymusu adwokacko-radcowskiego są rozproszone, niejednolite i w części nieczytelne, co prowadzi do trudności interpretacyjnych oraz niejednolitego stosowania prawa w praktyce sądowej; - uzasadnione jest wprowadzenie ogólnych przepisów dotyczących obowiązkowego zastępstwa stron przez adwokatów lub radców prawnych, które bez potrzeby ich powielania w poszczególnych regulacjach miałyby zastosowanie w każdej sytuacji, w której ustawa przewiduje przymus adwokacko radcowski, chyba że z ustawy wynika co innego. Ponadto, uzasadnionym jest dokonanie zmian przywracających właściwą systematykę przepisów regulujących kwestię obowiązkowego zastępstwa procesowego; - art. 91 k.p.c. – aktualne brzmienie przepisu rodzi wątpliwości, czy jeżeli czynność procesowa wymagająca złożenia oświadczenia woli jest realizowana przez pełnomocnika procesowego, jej skuteczne dokonanie jest uwarunkowane dysponowaniem przez pełnomocnika dodatkowym pełnomocnictwem do dokonywania czynności materialnoprawnych; - wszczęcie egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego opartego na orzeczeniu powstałym w postępowaniu, w którym strona była zastępowana przez adwokata lub radcę prawnego z urzędu, może mieć miejsce po upływie wielu lat po zakończeniu postępowania, w którym pełnomocnik z urzędu został ustanowiony. Podobnie jest w przypadku prowadzenia postępowania wywołanego skargą o wznowienie postępowania. Nieuzasadnione jest, aby umocowanie adwokata lub radcy prawnego z urzędu miało być aktualne także w tych ww. postępowaniach. 3. Pisma procesowe i doręczenia bezpośrednie: - art. 128[1] oraz 130[1a] k.p.c. zostały niewłaściwie zredagowane; - art. 186[1] k.p.c. - przepis zbędny, gdyż ogranicza dostęp strony do wymiaru sprawiedliwości, a ponadto daje przewodniczącemu ogromny zakres swobody w ocenie podstaw do nadania pismu biegu w wyjątkowych okolicznościach. 4. Jawność posiedzeń sądu pierwszej instancji: - zbyt szerokie i nieprecyzyjnie określone sytuacje, w których sąd pierwszej instancji może wyrokować na posiedzeniu niejawnym. 5. Umorzenie zawieszonego postępowania: - art. 182 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c. - obecnie terminy przewidziane (odpowiednio termin trzech i sześciu miesięcy) są zbyt krótkie, a ich skrócenie na mocy ustawy nowelizującej z 2019 r. było podyktowane względami statystyki sądowej. Nie pozwalają one powodowi np. na uzyskanie przed ich upływem wszystkich informacji pozwalających na wykonanie zarządzenia, co często wiąże się z koniecznością występowania do innych organów i oczekiwania na ich odpowiedź albo dokończenia podjętych przez strony rozmów ugodowych. 6. Przedmiotowa zmiana powództwa: - nieograniczona swoboda przedmiotowej zmiany powództwa wpływa negatywnie na sprawność postępowania i opóźnia wydanie wyroku; - brak możliwości sądu do przeciwstawienia się zmianie przedmiotowej powództwa, nawet jeżeli w jego ocenie zmiana ta jest konsekwencją niestaranności powoda w formułowaniu żądania lub podyktowana jest działaniem ukierunkowanym na opóźnienie rozstrzygnięcia sprawy. 7. Podmiotowa zmiana powództwa: - potrzeba nowelizacji przepisów o podmiotowej zmianie powództwa w celu usprawnienia postępowania, poprzez ograniczenie zakresu korygowania kręgu podmiotów zaangażowanych w już toczący się proces cywilny. 8. Zarzut potrącenia: - art. 203[1] § 1 i 2 k.p.c. (brzmienie nadane nowelą z 2019 r.) – wprowadzone istotne ograniczenia w zakresie podnoszenia przez pozwanego zarzutu potrącenia, dotyczące jego podstaw i terminu do jego podniesienia, miały na celu na celu przyspieszenie postępowań sądowych i stanowiło próbę odpowiedzi na realny problem, jakim jest potrzeba zapewnienia ochrony powodowi przed znaczącym przedłużeniem postępowania. Rozwiązania te należy uznać za zbyt rygorystyczne. 9. Organizacja postępowania i koncentracja materiału procesowego: - nadmiernie kazuistyczne przepisy, powodujące problemy w praktyce - posiedzenia przygotowawcze wyznaczane rzadko oraz brak spójnego modelu koncentracji materiału dowodowego. 10. Dowód z zeznań świadka: - brak możliwości odebrania zeznań świadka w przypadku sprzeciwu – brak kompetencji sądu do oceny zasadności zgłoszonego sprzeciwu. W konsekwencji, to strona decyduje, w jakiej formie świadek zostanie przesłuchany; - ryzyko przedłużania postępowań i zwiększenia ich kosztów - przesłuchanie świadka poza salą sądową w ramach posiedzenia zdalnego co do zasady pozwala na usprawnienie postępowania i ograniczenie wysokości jego kosztów. 11. Termin do sporządzenia uzasadnienia orzeczenia i uzasadnianie postanowień wydawanych na posiedzeniu niejawnym: - unormowanie przyznające prezesowi sądu uznaniowe uprawnienie do przedłużenia terminu ustawowego przewidzianego do sporządzenia uzasadnienia orzeczenia, jest niewłaściwe - skutkuje niepożądaną z ustrojowego punktu widzenia sytuacją, w której sędzia referent, odpowiedzialny za sporządzenie projektu uzasadnienia orzeczenia, stawiany jest de facto w pozycji wnioskodawcy wobec prezesa sądu, który może, lecz nie musi przedłużyć terminu, odwołując się do niejasnego kryterium „niemożności” sporządzenia uzasadnienia; - art. 329 § 4 k.p.c. - brak ograniczenia co do długości wydłużanego terminu. Umożliwia to nawet daleko idące odsuwanie w czasie możliwości zapoznania się przez stronę z motywami orzeczenia z wykorzystaniem uznaniowego kryterium „niemożności” sporządzenia uzasadnienia w terminie; - ustrojowy charakter kompetencji prezesa sądu w relacji do sędziów orzekających w danej sprawie świadczy o nieuzasadnionym ich umieszczeniu w Kodeksie postępowania cywilnego; - dysfunkcyjny charakter regulacji uzależniającej sporządzenie uzasadnienia zaskarżalnego postanowienia zapadającego na posiedzeniu niejawnym od wniosku strony – nakłada ono na strony chcące zapoznać się z uzasadnieniem postanowienia i wnieść środek zaskarżenia dodatkowe obowiązki, nie stanowiąc w rzeczywistości ułatwienia dla sądu ani nie przyspieszając postępowania. 12. Kolegialność orzekania w sądzie drugiej instancji: - konieczność przywrócenia prymatu kolegialności orzekania w postępowaniu sądowym jako jednej z naczelnych zasad wymiaru sprawiedliwości, wzmacniającej wszechstronność oraz obiektywizm sądowej oceny okoliczności prawnych i faktycznych sprawy. Wynika to z konieczności wypracowania stanowiska akceptowanego przez większość składu i wzajemnej kontroli toku rozumowania członków składu orzekającego w zakresie ustaleń faktycznych oraz wykładni i zastosowania przepisów prawa procesowego i materialnego. 13. Terminy do wnoszenia środków odwoławczych: - zbyt krótkie terminy do wniesienia środków odwoławczych w postępowaniu cywilnym, nieodpowiadające współczesnym realiom obrotu i stopniowi skomplikowania rozstrzyganych spraw. Utrudnia to należyte sporządzenie środka odwoławczego; - art. 480[2] § 2 k.p.c. - zbyt obszerna i nadmiernie skomplikowana regulacja, a zastosowana w niej terminologia powoduje wątpliwość co do określenia długości terminu do wniesienia środka zaskarżenia w sytuacji, w której nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym zostaje doręczony w Polsce. 14. Postępowanie międzyinstancyjne: - wzrost obciążenia pracą sądów drugiej instancji w związku z przekazaniem wyłącznej kompetencji kontroli wymagań formalnych i dopuszczalności środka odwoławczego nowelą z 2019 r.; - poszerzenie katalogu zażaleń kierowanych do innego składu sądu drugiej instancji celem stworzenia możliwości zaskarżania orzeczeń sądu drugiej instancji odrzucających środki odwoławcze, doprowadziło do obniżenia standardu rzetelności postępowania sądowego. 15. Rozpoznanie apelacji na posiedzeniu niejawnym: - rozwiązanie, w którym wniosek strony o przeprowadzenie rozprawy, stoi na przeszkodzie rozpoznaniu sprawy w postępowaniu apelacyjnym na posiedzeniu niejawnym, nawet jeśli zdaniem sądu drugiej instancji przeprowadzenie rozprawy nie było konieczne z racji przedmiotu sprawy i zakresu prowadzonego postępowania dowodowego, należy uznać za niepożądany i niemający dostatecznego uzasadnienia. Ponadto wyłącza swobodę sądu drugiej instancji w zakresie oceny potrzeby rozpoznania sprawy na rozprawie. 16. Moment powołania nowych faktów i dowodów w postępowaniu apelacyjnym - art. 381 k.p.c. – brak możliwości pominięcia przez sąd drugiej instancji nowych faktów lub dowodów, które strona zgłosiła już w toku postępowania odwoławczego, niejednokrotnie na jego zaawansowanym i w istocie finalnym etapie, gdy strona nie mogła powołać ich w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, ale mogła powołać je już w apelacji lub w odpowiedzi na apelację. Wpływa to negatywnie na sprawność postępowania przed sądem drugiej instancji. 17. Skutek dewolutywny zażalenia - nadmierne ograniczenie przewidzianego w art. 394 katalogu postanowień i zarządzeń zaskarżalnych do sądu drugiej instancji nowelą z 2019 r. doprowadziło do dalszego rozchwiania modelu zażalenia w postępowaniu cywilnym i jego nadmiernego skomplikowania; - wątpliwa rzetelność postępowania zażaleniowego z uwagi na rozpoznawanie zażaleń w szerokim zakresie przez sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie, a jedynie przez odmienny skład. 18. Zażalenie na postanowienia sądu drugiej instancji: - uchylenie art. 394[1] § 2 k.p.c. nowelą z 2019 r. doprowadziło do powstania luki prawnej w zakresie zaskarżenia postanowień sądu drugiej instancji, mogących zamykać drogę do wniesienia skargi kasacyjnej; - luka ta nie została w pełni uzupełniona nowelizacją 2023 r. rozszerzającą katalog postanowień sądu drugiej instancji zaskarżalnych zażaleniem poziomym do innego składu tego sądu w art. 394[2] k.p.c. 19. Postępowanie kasacyjne: - problemy w praktycznym stosowaniu przepisów o dopuszczalności wniesienia skargi kasacyjnej; - brak unormowania przypadków zawieszenia postępowania kasacyjnego wobec toczącego się postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym lub Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej. 20. Skarga na orzeczenie referendarza sądowego: - art. 398[22] § 1 k.p.c. - obecne uregulowanie powoduje wątpliwość co do tego, czy zaskarżalne są postanowienia referendarza sądowego wydawane w sądzie drugiej instancji, w sytuacji, gdy postanowienie w tym samym przedmiocie przed sądem pierwszej instancji jest zaskarżalne, a w toku postępowania przed sądem drugiej instancji niezaskarżalne już nie jest. 21. Inne zmiany w przepisach o środkach zaskarżenia - wątpliwości w zakresie neutralności sądu i rzetelności postępowania w związku z zobowiązaniem tego samego sędziego, który wydał wyrok w sądzie pierwszej instancji, do ponownego orzekania w sprawie po kasacji wyroku przez sąd drugiej instancji; - zbędność regulacji zawartej w art. 350[1] i 410[1] k.p.c. 22. Uchylenie postępowania odrębnego w sprawach z udziałem konsumentów: - krytyczna ocena wprowadzenia nowelą z 2023 r. postępowania odrębnego w sprawach z udziałem konsumentów – zbyt duża liczba odrębnych postępowań, co utrudnia praktyczne stosowanie przepisów Kodeksu i deprecjonuje wartość, jaką stanowi jednolitość regulacji postępowania sądowego, a przy tym duże zróżnicowanie grupy osób zaliczanych do grona konsumentów, jak i grupy przedsiębiorców jako strona przeciwna; - art. 485[15] k.p.c. - zbyt restrykcyjne uregulowania dotyczące wyłącznie jednej ze stron (przedsiębiorców). Rozwiązanie przyjęte w tym przepisie nie stanowi realizacji „zasady sprawiedliwości wyrównującej”, lecz wprowadza ustawową deprecjację jednej ze stron postępowania sądowego. W konsekwencji - trudności z dokonywaniem przez sąd ustaleń faktycznych w razie braku aktywności ze strony konsumenta. 23. Zmiany w postępowaniu w sprawach gospodarczych: - krytyczna ocena przywrócenia nowelą z 2019 r. przepisów o postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych - zbyt skomplikowane dla przedsiębiorców będących osobami fizycznymi prowadzącymi działalność gospodarczą, przy braku obowiązkowego zastępstwa stron przez adwokatów lub radców prawnych. Nie ma potrzeby tworzenia postępowania odrębnego; - art. 458[5] § 1 k.p.c. – pomija sytuację, w której w sprawie wydany został nakaz zapłaty, przez co pierwszym merytorycznym pismem pozwanego nie jest odpowiedź na pozew, ale środek zaskarżenia od nakazu zapłaty. 24. Zmiany w postępowaniu uproszczonym: - Nie negując potrzeby wyodrębnienia postępowania w sprawach drobnych, o najniższej wartości przedmiotu sporu, obecna regulacja tej materii w istocie nie upraszcza postępowania w takich sprawach, lecz niekiedy dodatkowo je komplikuje. Podobnie jak w przypadku postępowania odrębnego w sprawach gospodarczych, charakter niniejszej nowelizacji spowodował jednak konieczność przesunięcia całościowych zmian przepisów o postępowaniu uproszczonym do kolejnego etapu zmian Kodeksu postępowania cywilnego. Korekty przewidziane w przedkładanym projekcie mają zatem na celu usprawnienie postępowania uproszczonego przy zachowaniu jego dotychczasowego kształtu, a ponadto dostosowanie przepisów o postępowaniu uproszczonym do zmian wprowadzanych w innych przepisach. 25. Inne zmiany w postępowaniach odrębnych: - brak możliwości wyznaczania zdalnych posiedzeń w sprawach o rozwód i separację, chyba że uczestnicy postępowania przebywaliby w budynkach sądów. Jest to dodatkowe utrudnienie, zwłaszcza, gdy strony lub jedna z nich mają miejsce zwykłego pobytu za granicą, a postępowanie o rozwód lub separację toczy się przed sądem polskim; - nieuzasadnione ograniczenie przymusu adwokacko-radcowsko-rzecznikowski w sprawach własności intelektualnej w zależności od wartości przedmiotu sporu. 26. Zmiany przepisów o doręczeniach w postępowaniu zabezpieczającym: - art. 740 § 1 k.p.c. – redakcja przepisu nadana nowelą z 2019 r. może sugerować, że każde postanowienie oddalające wniosek o zabezpieczenie podlega doręczeniu przez sąd wyłącznie uprawnionemu, bez względu na to, czy zabezpieczenie to mogłoby podlegać wykonaniu przez organ egzekucyjny, czy też nie, co jest niezgodne z założeniami postępowania zabezpieczającego. 27. Zmiany przepisów o zażaleniu w postępowaniu zabezpieczającym: - brak obowiązku doręczenia obowiązanemu postanowienie sądu pierwszej instancji w przedmiocie zabezpieczenia, ani zażalenia uprawnionego na to postanowienie, zaś postanowienie sądu drugiej instancji – jako wydane w wyniku rozpoznania zażalenia – nie jest zaskarżalne – pozbawia to obowiązanego prawa do obrony przed udzielonym zabezpieczeniem. 28. Zmiany przepisów o zabezpieczeniu roszczeń w sprawach własności intelektualnej: - liczne wątpliwości interpretacyjne powodujące trudności w ich praktycznym stosowaniu, a przy tym prowadzące do niepotrzebnego rozbudowania przepisów składających się na kodeksową regulację postępowania zabezpieczającego; - art. 730[1] § 1[1] k.p.c. niepożądane wprowadzanie do przepisów o postępowaniu zabezpieczającym kazuistycznych unormowań dotyczących wąskiej grupy roszczeń; - art. 755 § 2[3] k.p.c. – określony termin 6 miesięcy od dnia, w którym strona lub uczestnik postępowania powziął wiadomość o naruszeniu przysługującego mu prawa wyłącznego na złożenie wniosku o zabezpieczenie nie powinien przesądzać o braku potrzeby uzyskania tymczasowej ochrony prawnej; - art. 755[1] k.p.c. – w przypadkach wniosków o zabezpieczenie, mających na celu zaprzestanie wykorzystywania tajemnicy przedsiębiorstwa, umożliwienie sądowi nakazanie obowiązanemu złożenia na rachunek depozytowy Ministra Finansów odpowiedniej sumy pieniężnej dla zabezpieczenia roszczeń uprawnionego z tytułu dalszego wykorzystywania tajemnicy przedsiębiorstwa, nie stanowi skutecznego zabezpieczenia roszczeń o zaniechanie naruszeń. Ustawodawca pozbawił uprawnionego skutecznej możliwości natychmiastowego przerwania naruszeń tajemnicy przez obowiązanego. 29. Zmiany przepisów o zabezpieczeniu roszczeń w sprawach o zapłatę z tytułu transakcji handlowej: - brak spójności przepisów. 30. Skład sądu w postępowaniu zabezpieczającym: - brak możliwości orzekania w przedmiocie zabezpieczenia przez sąd w składzie jednego sędziego w tych sprawach, które zgodnie z przepisami Kodeksu powinny być rozpoznawane w składzie jednego sędziego i dwóch ławników. 31. Zasada minimalnej uciążliwości zabezpieczenia: - brak oznaczenia maksymalnej wysokości sumy pieniężnej zasądzanej na rzecz uprawnionego na wypadek naruszenia obowiązków określonych w postanowieniu o sposobie kontaktów z dzieckiem lub sposobu roztoczenia pieczy nad małoletnim dzieckiem. 32. Zmiany przepisów o nadzorze judykacyjnym sądu nad komornikiem: - konieczność wyraźnego rozróżnienia czynności z nadzoru administracyjnego i nadzoru judykacyjnego; - krytyczna ocena możliwości orzeczenia na podstawie art. 767 § 6 k.p.c. o kosztach postępowania sąd rozstrzygał o materialnej odpowiedzialności organu egzekucyjnego za jego działania lub zaniechania. 33. Przedawnienie roszczeń w postępowaniu klauzulowym i egzekucyjnym: - brak gwarancji możliwości rzetelnego i pełnego zbadania, czy roszczenie objęte tytułem uległo przedawnieniu w toku postępowania egzekucyjnego lub klauzulowego. 34. Odmowa wszczęcia egzekucji: - cel wprowadzenia art. 800[1] k.p.c. nie został osiągnięty i spowodował wiele wątpliwości w jego stosowaniu, poprzez objęcie jego dyspozycją nie tylko przyczyn niedopuszczalności wniosku o wszczęcie egzekucji, ale także niektórych przyczyn zwrotu wniosku o wszczęcie egzekucji oraz jego oddalenia z powodu bezzasadności; - funkcjonowanie przepisów procesowych odmiennie regulujących skutki niedopuszczalności wniosku o wszczęcie egzekucji z przyczyn określonych art. 800[1] k.p.c. - nie zostały one uchylone ani zmienione – co powoduje istotne problemy interpretacyjne. 35. Zażalenie i skarga na orzeczenie referendarza sądowego: - nieprawidłowe odesłanie w art. 767[3a] § 2 k.p.c. do art. 398[22] § 4 k.p.c., jako podstawy prawnej wydania przez referendarza sądowego postanowienia w trybie autokontroli własnego orzeczenia wydanego w postępowaniu egzekucyjnym. 36. Zniesienie nadmiernych ograniczeń na etapie zajęcia ruchomości: - art. 845 § 2 k.p.c. zdanie drugie i art. 845 § 2[2] k.p.c. - wprowadzone tam ograniczenia są nadmierne, w szczególności biorąc pod uwagę, że osoba trzecia ma przecież zapewnione środki prawne pozwalające na uzyskanie zwolnienia od egzekucji rzeczy, która do niej należy, co w praktyce doprowadziło do ograniczenia liczby prowadzonych egzekucji z ruchomości. 37. Zniesienie obowiązku dołączania dokumentów do wniosku o opis i oszacowanie nieruchomości: - art. 943 § 1 pkt 1 k.p.c. – zbędność nakładania na wierzyciela obowiązku dołączenia do wniosku o dokonanie opisu i oszacowania nieruchomości wyciągu z księgi wieczystej albo zaświadczenia sądu na podstawie zbioru dokumentów lub wyciągu z katastru. 38. Zmiany przepisów o elektronicznej licytacji ruchomości i nieruchomości: - brak możliwości uiszczenia rękojmi także w formie tzw. preautoryzacji na karcie kredytowej lub debetowej; - brak jasnego określenia terminu przystąpienia do przetargu, co w praktyce powoduje trudności z określeniem takiego terminu. 39. Zmiany przepisów o egzekucji czynności zastępowalnych i niezastępowalnych: - nałożenie obowiązku weryfikowania przez sąd czy doszło do wykonania czynności wskazanej w tytule wykonawczym pozostaje w sprzeczności z konstrukcyjnymi założeniami postępowania egzekucyjnego i prowadzi do zatarcia różnicy pomiędzy postępowaniem egzekucyjnym, a postepowaniem rozpoznawczym; - brak uwzględnienia sytuacji, w których wierzyciel nie dysponuje środkami finansowymi pozwalającymi na samodzielne wykonanie czynności na koszt dłużnika – brak zapewnienia wierzycielowi jakichkolwiek efektywnych instrumentów pozwalających na wykonanie prawomocnego wyroku; - zamieszczenie oświadczenia dłużnika w Monitorze Sądowym i Gospodarczym niewątpliwie nie pozwala na zniwelowanie negatywnych skutków naruszenia dobra osobistego wierzyciela, nie jest to bowiem poczytny publikator. 40. Zmiana w zakresie podstaw powództwa opozycyjnego: - art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. brak doprecyzowania, że dyspozycja tego przepisu odnosi się wyłącznie do przypadków, w których zgłoszenie zarzutu potrącenia przed zamknięciem rozprawy było niedopuszczalne, co powoduje znaczące wątpliwości interpretacyjne.
Istota rozwiązań planowanych w projekcie, w tym proponowane środki realizacji:
Kluczowe mechanizmy przewidziane w projekcie obejmują zarówno rozwiązania naprawcze jak i dostosowanie Kodeksu postepowania cywilnego do wymagań stawianych współczesnemu postepowaniu sądowego w sprawach cywilnych. Obejmują one m.in. następujące obszary: 1. przepisy ogólne o procesie a) jawność posiedzeń sądu pierwszej instancji – projekt zakłada rezygnację z możliwości sprzeciwienia się przez stronę wyrokowaniu na posiedzeniu niejawnym na podstawie art. 148[1] § 3 k.p.c., gdyż wnioski o „wysłuchanie na rozprawie” (wcześniej – o przeprowadzenie rozprawy) często składane są w sposób w istocie automatyczny, b) ugoda na posiedzeniu zdalnym - jeżeli do zawarcia ugody dojdzie na posiedzeniu zdalnym, sąd stwierdzi niemożność podpisania ugody w protokole prowadzonym pisemnie, wskazując przyczynę braku podpisu (nieobecność stron związaną ze zdalną formułą posiedzenia), c) zarzut potrącenia - umożliwienie szerszego korzystania z zarzutu potrącenia przed sądem pierwszej instancji przez uchylenie sztywnej bariery czasowej warunkującej skuteczne podniesienie zarzutu potrącenia, wprowadzenie możliwości wydania wyroku rozstrzygającego o żądaniu pozwu z zastrzeżeniem rozstrzygnięcia zarzutu potrącenia oraz objęcie prawomocnością materialną wyroku rozstrzygnięcia co do wierzytelności przedstawianej do potrącenia, d) organizacja postępowania i koncentracja materiału procesowego - w wezwaniu do złożenia odpowiedzi na pozew, przewodniczący będzie mógł oznaczyć okoliczności lub zagadnienia wstępne, które w szczególności powinny zostać wyjaśnione, dzięki czemu pozwany będzie mógł skoncentrować się w odpowiedzi na pozew na tych zagadnieniach, które są najbardziej istotne z punktu widzenia sądu. Zapewni to szybsze i bardziej wnikliwe przygotowanie sprawy do rozstrzygnięcia. Ponadto Przewodniczący będzie mógł wyznaczyć posiedzenie przygotowawcze albo – w razie niezłożenia odpowiedzi na pozew – skierować sprawę na posiedzenie niejawne w celu wydania wyroku zaocznego, e) termin do sporządzenia uzasadnienia orzeczenia - rezygnacja z możliwości wydłużania terminu do sporządzenia uzasadnienia przez prezesa sądu i wprowadzenie w postępowaniu przed sądem pierwszej i drugiej instancji jednolitego miesięcznego terminu do sporządzenia uzasadnienia wyroku oraz dwutygodniowego terminu do sporządzenia uzasadnienia postanowienia, f) środki zaskarżenia - w projekcie przewidywany jest powrót do rozwiązań sprzed ustawy nowelizującej z 2019 r., zgodnie z którymi czynności związane z nadaniem biegu środkowi odwoławczemu, w tym jego wstępna kontrola i doręczenie drugiej stronie, dokonywane są przez sąd. Celem jest odciążenie sądów drugiej instancji od relatywnie czasochłonnych i licznych czynności związanych z wstępną kontrolą środków odwoławczych, co stanowić będzie przeciwwagę dla powrotu do kolegialności orzekania w postępowaniu apelacyjnym i zażaleniowym oraz odstąpienia od konstrukcji zażalenia poziomego na szczeblu sądu pierwszej instancji; 2. postępowania odrębne a) uchylenie postępowania odrębnego w sprawach z udziałem konsumentów, b) zmiany w postępowaniu w sprawach gospodarczych - usunięcie luk, które ujawniły się w trakcie stosowania art. 458[5] § 1 i 2 oraz § 4 k.p.c, c) zmiany w postępowaniu uproszczonym - projekt przewiduje, że w postępowaniu uproszczonym sąd będzie mógł rozpoznać na posiedzeniu niejawnym każdą sprawę, gdy przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne niezależnie od wartości przedmiotu sporu; 3. postępowanie zabezpieczające a) zmiany przepisów o doręczeniach w postępowaniu zabezpieczającym - wydane na posiedzeniu niejawnym postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia podlegającego wykonaniu przez organ egzekucyjny sąd doręcza tylko uprawnionemu, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej, b) zmiany przepisów o zabezpieczeniu roszczeń w sprawach własności intelektualnej - Należy uchylić art. 730 § 1[1] k.p.c. jako zbędny i wadliwy, pozostawiając sądowi pełną ocenę wiarygodności zabezpieczanego roszczenia; 4. postępowanie egzekucyjne a) przedawnienie roszczeń w postępowaniu klauzulowym i egzekucyjnym - Projekt zakłada uchylenie art. 782[1] § 1 pkt 2 i § 2, art. 797 § 1[1] oraz art. 804 § 2 i 825 pkt 1[1] k.p.c., wprowadzonych ustawą nowelizującą z 2019 r. i zakładających konieczność badania przez sąd w postępowaniu klauzulowym, a także przez organ egzekucyjny, czy roszczenie objęte tytułem egzekucyjnym (i odpowiednio – tytułem wykonawczym) uległo przedawnieniu, b) podwyższenie maksymalnej wysokości grzywien w postępowaniu egzekucyjnym - wysokość grzywny będzie ustalana stosownie do treści art. 163 § 1 k.p.c., a zatem w kwocie do dziesięciu tysięcy złotych, c) zmiany w przepisach o egzekucji z ruchomości i nieruchomości - Projektowane zmiany wprowadzają m.in. możliwości uiszczenia rękojmi także w formie tzw. preautoryzacji na karcie kredytowej lub debetowej; 5. zmiany przepisów o egzekucji czynności zastępowalnych i niezastępowalnych - w nowym brzmieniu art. 1049 § 1 k.p.c. przewiduje się, że już przy udzieleniu umocowania wierzycielowi, na jego żądanie, sąd przyzna mu sumę potrzebną do wykonania czynności, jeżeli natomiast wierzyciel nie zażąda takiej sumy, sąd po zgłoszeniu przez niego wykonania czynności, przyzna mu od dłużnika zwrot wykazanych i celowych kosztów (art. 1049 § 1[1] k.p.c.).