{"register":{"columns":[{"header":"Numer projektu","value":"UD222","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"sequence":{"regex":"UD{#UD_1}"},"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Rodzaj dokumentu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"Projekty ustaw","value":"Projekty ustaw"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Typ dokumentu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"D – pozostałe projekty","value":"D – pozostałe projekty"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Informacja dodatkowa","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Cele projektu oraz informacja o przyczynach i potrzebie rozwiązań planowanych w projekcie","value":"Prawa i obowiązki uczniowskie to istotne społecznie zagadnienie, szczególnie że prawa i obowiązki te wynikają z ludzkiej godności (jak wszystkie prawa, wolności i obowiązki człowieka; art. 30 Konstytucji RP), a szkoła lub placówka oświatowa to pierwsze miejsce, gdzie jednostka mierzy się z hierarchiczną podległością, nierzadko wobec władzy publicznej, będąc szczególnie narażoną na naruszenia z uwagi na wiek i nieznajomość prawa. To zatem kluczowe, aby już od wieku dziecięcego propagować wśród uczniów idee ich praw, wolności i obowiązków, a także pokazywać im, jak prawo działa w praktyce poprzez bezpośrednie przełożenie na nich samych.\n\nNie można ponadto nie zauważyć, że z uwagi na hierarchiczną podległość ucznia w środowisku oświatowym możliwe jest naruszanie jego praw lub wolności, nawet nieintencjonalne. O istnieniu tego zjawiska świadczy chociażby założenie \nw ostatnich latach szeregu organizacji pozarządowych skupiających się na działalności na rzecz uczniów i ich praw.\n\nMożliwość tych naruszeń potęgują ponadto m.in.: brak zebrania w jeden katalog praw i wolności przysługujących uczniom (np. w art. 85 ust. 5 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe – Dz. U. z 2024 r. poz. 737, z późn. zm.; zwanej dalej „ustawą – Prawo oświatowe”, wskazano katalog „podstawowych praw ucznia”), scedowanie w art. 98 ust. 1 pkt 17 i art. 99 ustawy – Prawo oświatowe dokładnego określenia katalogów praw i obowiązków uczniowskich na szkolne statuty, co powoduje niejednolitość na poziomie kraju, jak również budzi wątpliwości co do prawidłowości regulacji zawartej w art. 99 ustawy – Prawo oświatowe. Każdy ludzki obowiązek jest bowiem jednocześnie ograniczeniem ludzkiego prawa lub wolności. Skoro zaś tak, to nałożenie jakiegokolwiek obowiązku na jednostkę musi zostać dokonane w trybie przewidzianym dla limitacji praw i wolności człowieka, a zatem w zgodzie m.in. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Norma ta wyznacza m.in. zasadę wyłączności ustawy, która stanowi, że ograniczenie ludzkich praw lub wolności może nastąpić tylko w drodze ustawy. Ustawowy katalog zamknięty zawierający uczniowskie obowiązki jest rozwiązaniem spełniającym konstytucyjne wymagania. \n\nW ustawie – Prawo oświatowe i innych aktach prawnych występują różne uczniowskie prawa podmiotowe. Są one jednak „rozrzucone” w różnych miejscach systemu prawnego, co utrudnia uczniom – osobom młodym i niewykwalifikowanym w prawie – zapoznawanie się z nimi. \n\nTymczasem, o tym, że istnieje potrzeba większej ochrony praw i wolności uczniowskich, świadczy choćby to, że w ostatnich latach powstało szereg organizacji pozarządowych, które zajmują się tylko tym zagadnieniem (choćby Fundacja na rzecz Praw Ucznia, Stowarzyszenie Kogutorium, Stowarzyszenie Umarłych Statutów, Fundacja Varia Posnania i Stowarzyszenie dO!PAmina Lab; rok rocznie informują one o łącznie tysiącach spraw, które do nich wpływają z obszaru całej Polski), a także organów miejskich temu poświęconych (jednostki samorządu terytorialnego powołały swoich rzeczników praw uczniowskich m.in. w Warszawie, Poznaniu, Gdańsku czy Krakowie). To pokazuje zatem, że potrzeba społeczna jest duża i państwo ma obowiązek tak otoczyć opieką uczniów, by ich prawa i wolności były realnie szanowane.\n\nWskazać ponadto trzeba, że sygnały na temat naruszania praw uczniów są wciąż powszechne i stąd konieczność, by organizacje działające na ich rzecz działały profesjonalnie. Niezależnie od liczby publikacji medialnych, warto zwrócić uwagę na fakt, że badania naukowe przeprowadzane w ostatnich latach także potwierdzają, że skala naruszeń jest bardzo wysoka. Przykładowo, M. Wolanin w monografii Prawa ucznia (Oficyna Wydawnicza „Impuls”, wyd. 3, Kraków 2022) wskazuje, że w ramach przeprowadzonego przez niego badania ankietowego na grupie 849 osób aż 57,1% respondentów (485 osób) wskazało, że ma poczucie, że ich prawa są w szkole łamane (s. 92-93). Do podobnych wniosków dochodzi publikacja Ł. Korzeniowski (red.), Prawa ucznia w Polsce. Raport z badań (Kraków 2023; online: https://raport.sus.org.pl/ebook.pdf [dostęp: 20 lutego 2025 r.]). Tam jednak skala naruszeń zdaje się znacznie wyższa – według wskazanych wyników, poczucie, że kiedykolwiek w szkole własne prawa zostały naruszone, miało aż 81,3% odpowiadających, przy czym zaledwie 49,4% z tej grupy jakkolwiek na to naruszenie zareagowało (s. 98). W obydwu badaniach (niezależnie od wyniku procentowego) widać w sposób oczywisty, że naruszanie praw uczniowskich jest w polskich szkołach i placówkach oświatowych powszechne.\n \nPonadto, aktualnie obowiązujący przepis art. 85 ust. 5 ustawy – Prawo oświatowe, regulujący prawa ucznia w kontekście działalności samorządu uczniowskiego może budzić wątpliwości co do hierarchicznej ważności praw ucznia, a także prawidłowej oceny, co jest prawem ucznia, a co uprawnieniem samorządu uczniowskiego, jako społecznego organu w systemie oświaty, np. zawarto w tym katalogu „prawo redagowania i wydawania gazety szkolnej” czy „prawo wyboru nauczyciela pełniącego rolę opiekuna samorządu”, a już nie ma prawa do poszanowania godności ucznia czy do równego traktowania. Z całą pewnością zatem nie można uznać katalogu zawartego w art. 85 ust. 5 ustawy – Prawo oświatowe za katalog „podstawowych praw ucznia” rozumianych jako prawa najbardziej elementarne, niezbędne dla uczęszczania do szkoły lub placówki oświatowej, pobierania w niej nauki i bycia użytkownikiem zakładu administracyjnego o charakterystycznej misji.\n\nCo tyczy się zaś zagadnień związanych z prawami pełnoletnich osób uczących się i ich relacji z rodzicami w obliczu wygaśnięcia władzy rodzicielskiej oraz zyskania pełnej zdolności do czynności prawnych, wskazać trzeba, że problem ten kilkukrotnie był podnoszony m.in. przez Rzecznika Praw Obywatelskich w jego wystąpieniach choćby z 16 stycznia 2019 r. (VII.501.69.2018; https://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/VII.501.69.2018%20w%20sprawie%20praw%20pełnoletnich%20uczniów.pdf [dostęp: 20 lutego 2025 r.]) czy z 3 kwietnia 2024 r. (VII.7031.38.2023.AT; https://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/2024-04/Do_ME_dostep_do_ocen_ucznia_pelnoletniego_03_04_2024.pdf [dostęp: 20 lutego 2025 r.]).\n\nStatuty szkół lub placówek oświatowych to ponadto – zgodnie z art. 98 ust. 1 pkt 19 ustawy – Prawo oświatowe – akty wewnętrzne stanowiące o karach przewidzianych dla uczniów i procedurze ich wymierzania. To, zdaniem wnioskodawcy, podejście nieefektywne, ponieważ doprowadza do nakładania na uczniów kar naruszających m.in. istotę prawa do nauki poprzez np. nakazanie opuszczenia sali lekcyjnej. Z tego względu zasadne zdaje się przeniesienie katalogu kar dla uczniów oraz procedury ich wymierzania na poziom ustawowy. Dla porównania można wskazać, że w systemie szkolnictwa wyższego katalog kar dla studentów i procedura ich wymierzania jest, co najmniej co do istoty, określona na poziomie ustawy.\n\nPonadto należy zauważyć, że ustawa – Prawo oświatowe nie reguluje czynności usprawiedliwienia nieobecności ucznia, wskazując jedynie, że jest to uczniowski obowiązek. To rodzi szereg problemów w trakcie procesu stosowania prawa, \nw tym w zakresie usprawiedliwiania nieobecności przez uczniów pełnoletnich lub rodziców. \n\nTak samo, zdaniem wnioskodawcy, aktualny próg 50% nieusprawiedliwionych nieobecności jest zbyt wysoki jako podstawa do uznania, że obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego, szkolny lub nauki nie jest wypełniany albo jako podstawa do nieklasyfikowania ucznia w sytuacji, gdy brak jest podstaw do ustalenia oceny śródrocznej lub rocznej. Aktualny próg pozwala przecież być nieobecnym w co drugi dzień zajęć szkolnych. Jest to zdecydowanie zbyt dużo, ponieważ częste nieobecności ucznia sprawiają, że nie nadąża on z przerabianym materiałem, w konsekwencji czego w jego wiedzy oraz umiejętnościach narastają luki, które w dalszych latach edukacji mogą być trudne do uzupełnienia. Przykładem niech będzie nauka matematyki, w której najpierw konieczne jest nauczenie się dodawania, by móc później mnożyć. Mnożenie będzie z kolei przydatne do pierwiastkowania, a później pierwiastkowanie do dokonywania operacji na logarytmach. Jest to zatem prosty ciąg, którego zerwanie w pewnym miejscu (poprzez powstanie luki w wiedzy czy umiejętnościach) będzie powodem większych trudności z przyswajaniem nauczanego materiału w kolejnych latach nauki.\n\nJednocześnie trzeba wskazać, że w Polsce działają oddziały, w których próg nieobecności jest znacznie wyższy – to chociażby oddziały z maturą międzynarodową (International Baccalaureate; dalej: „IB”). Dla przykładu, oddział klasy IB w III Liceum Ogólnokształcącym w Gdyni – https://www.lo3.gdynia.pl/wp-content/uploads/2021/02/WARUNKI-UCZESTNICTWA-W-PROGRAMIE-IB.pdf (dostęp: 20 lutego 2025 r.) – wymaga frekwencji 85% (z wyjątkami w postaci zwolnienia danej osoby z zajęć lekcyjnych np. z powodu uczestnictwa w olimpiadzie wiedzy czy w zajęciach sportowych). Z kolei oddział IB w II Liceum Ogólnokształcącym im. Generałowej Zamoyskiej i Heleny Modrzejewskiej w Poznaniu – https://2lo.poznan.pl/wp-content/uploads/2014/11/Regulamin-IB.pdf (dostęp: 20 lutego 2025 r.) – ustala próg nieobecności na 30% w każdym semestrze oraz zbiorczo po czterech semestrach nauki na 20% (z wyjątkami w zakresie np. pobytu w szpitalu). Jasno to pokazuje, że istnieją w Polsce oddziały szkolne z wyższymi programi nieobecności, w których nauka przebiega bez zakłóceń.\n\nW obecnym stanie prawnym tworzenie rad szkół lub placówek jest fakultatywne. Z obserwacji wnioskodawcy wynika, że odsetek szkół lub placówek, gdzie zostały one powołane, jest niewielki. Tymczasem, wnioskodawca dostrzega dużą wartość w tym, aby w szkole działało gremium, w którym w równej liczbie zasiadają: uczniowie, rodzice i nauczyciele.\nTak samo, wnioskodawca ma zamiar nie tylko wzmocnić pozycję prawną uczniów, ale też i nauczycieli (wychowawców, innych pracowników pedagogicznych w przedszkolach, szkołach i placówkach oświatowych; dalej w tym akapicie zbiorczo: nauczyciele). Dlatego właśnie jednym z celów projektu jest uczynienie grupy zawodowej nauczycieli funkcjonariuszami publicznymi w pełni, a nie – jak dotychczas – tylko poprzez przyznanie im ochrony „przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych”. Wnioskodawca zauważa bowiem konieczność (która jest potęgowana także postulatami świata nauki; zob. np. P. Duksa, M. Tomkiewicz, Nauczyciel funkcjonariuszem publicznym? Zakres ochrony i odpowiedzialności nauczycieli w polskim prawie karnym, „Studia Warmińskie” 48/2011) wzmocnienia ochrony prawnej nauczycieli. Co prawda, art. 63 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2024 r. poz. 986, z późn. zm.) stanowi, że „nauczyciel, podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, korzysta z ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych na zasadach określonych w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny”, zaś art. 231a ww. ustawy stanowi, że „z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych funkcjonariusz publiczny korzysta również wtedy, jeżeli bezprawny zamach na jego osobę został podjęty z powodu wykonywanego przez niego zawodu lub zajmowanego stanowiska”, niemniej ze względu na pojawiąjące się wątpliwości interpretacyjne, zasadne jest uczynienie nauczycieli funkcjonariuszami publicznymi, co jednoznacznie przesądzi, że jako funkcjonariusze publiczni są oni chronieni również w sytuacjach, „gdy bezprawny zamach na osobę funkcjonariusza publicznego został podjęty z powodu wykonywanego przez niego zawodu lub zajmowanego stanowiska, ale niekoniecznie podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych” (postanowienie Sądu Najwyższego z 22 listopada 2017 r., V KK 300/17). W sposób oczywisty wzmocni to ich prawną ochronę, szczególnie poza godzinami ich pracy.\n\nWskazać też trzeba, że w obecnym stanie prawnym bywają powoływani rzecznicy praw uczniowskich na poziomie szkolnym, samorządowym lub wojewódzkim, ale jest to zależne od inicjatywy organu powołującego. Na poziomie ogólnokrajowym zaś brak jest dedykowanej osoby, do której mogliby zwrócić się wszyscy uczniowie. Bo choć większość z nich może zwrócić się do Rzecznika Praw Dziecka o pomoc, to organ ten zajmuje się sprawami osób jedynie do osiągnięcia pełnoletności. W systemie oświaty natomiast liczna jest także grupa osób pełnoletnich, które wciąż uczęszczają do szkół lub placówek oświatowych. Ponadto, nie posiada on narzędzi nadzoru i interwencji charakterystycznych dla systemu oświaty (np. polegających na wydawaniu wiążących zaleceń wobec szkół i placówek oświatowych czy innych, wzorowanych na narzędziach nadzoru pedagogicznego. Co więcej, jest to organ centralny, mający swoją siedzibę w Warszawie. Jest on zatem dość „odległy” od uczniów, którzy – w razie wejścia w życie przygotowywanej ustawy – mogliby zwracać się najpierw do organów rzecznikowskich im terytorialnie bliższych, mających swoją właściwość w danej szkole, gminie/powiecie czy w danym województwie.\n\nNiecelowe jest ponadto pozostawianie wszystkich spraw uczniów, w szczególności pełnoletnich, Rzecznikowi Praw Obywatelskich, ponieważ organ ten jest obciążony wieloma innymi zagadnieniami prawnoczłowieczymi. Uczniowie zaś są szczególnie narażeni na naruszenia praw człowieka, ponieważ są osobami w młodym wieku oraz niewyspecjalizowanymi w prawie. Rzecznik Praw Obywatelskich jest natomiast generalnym rzecznikiem, który nie posiada w swoim Biurze nawet wyodrębnionej jednostki organizacyjnej poświęconej zagadnieniom działu oświata i wychowanie. W przypadku Rzecznika Praw Obywatelskich zastosowanie mają też argumenty przedstawione wobec Rzecznika Praw Dziecka w zakresie braku kompetencji istotnych dla interweniowania wewnątrz systemu oświaty oraz tego, że jest to organ centralny, z siedzibą w Warszawie i jedynie trzema pełnomocnikami terytorialnymi w innych miastach wojewódzkich. Dlatego właśnie wnioskodawca uznaje za celowe powołanie struktury organów rzecznikowskich, które działałyby wyłącznie na rzecz uczniów i ich praw. \n\nAby system organów rzecznikowskich był wydolny, konieczne jest powołanie go na trzech poziomach: szkolnym, wojewódzkim i ogólnokrajowym. Do tego, obserwując mediacyjne, sieciujące i edukacyjno-promocyjne aktywności dotychczasowych samorządowych rzeczników praw uczniowskich, wnioskodawca proponuje wprowadzić możliwość (lecz nie obowiązek) powoływania przez gminy i powiaty (oraz miasta na prawach powiatu) Samorządowych Rzeczników Praw Uczniowskich – o kompetencjach podobnych do tych wykonywanych obecnie. Nie planuje się jednak powoływania ich odpowiedników na poziomie samorządu województwa (skoro Wojewódzcy Rzecznicy będą powoływani przy kuratoriach oświaty).\n\nZ powyższych względów Minister Edukacji Barbara Nowacka 26 marca 2024 r. powołała w Ministerstwie Edukacji Narodowej Zespół ds. Praw i Obowiązków Ucznia (Dz. Urz. ME poz. 27) złożony z nauczycieli-praktyków, nauczycieli akademickich, prawników, a także przedstawicieli organizacji pozarządowych działających na rzecz uczniów i ich praw. Zespół ten przygotował swoje rekomendacje, a niniejszy projekt ustawy jest pierwszą częścią jurydyzacji tychże rekomendacji. \n\n","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Istota rozwiązań planowanych w projekcie, w tym proponowane środki realizacji","value":"Projekt ustawy przewiduje:\n1. Dodanie w art. 4 ustawy – Prawo oświatowe pkt 20a wprowadzającego definicję pojęcia „społeczność szkolna”. Zgodnie z przyjętym rozwiązaniem, w skład społeczności szkolnej będą wchodzić: nauczyciele, rodzice i uczniowie; \n2. Wprowadzenie w ustawie – Prawo oświatowe nowego rozdziału 2a pt. „Prawa, wolności i obowiązki uczniowskie oraz organy ochrony praw i wolności uczniowskich”. W skład tego rozdziału wejdą zmiany opisane w pkt 3–6 i 11 tej części dokumentu, tj. zmiany w zakresie katalogów praw i obowiązków uczniowskich, kar dla uczniów oraz systemu organów ochrony praw uczniowskich. Projektodawca jednocześnie wskazuje, że rozdział ten obejmie swoim podmiotowym zakresem zastosowania zarówno publiczne, jak i niepubliczne szkoły (podstawowe, ponadpodstawowe, artystyczne) i placówki oświatowe, o których mowa w art. 2 pkt 3, 4 i 6-8 ustawy – Prawo oświatowe; \n\n3. Przeniesienie katalogu praw uczniowskich na poziom ustawowy. Dotychczas określane one bowiem były w statutach szkół oraz, jedynie częściowo, np. w art. 85 ust. 5 ustawy – Prawo oświatowe. Katalog praw uczniowskich zawarty w dodawanym rozdziale 2 ustawy – Prawo oświatowe zbiera je w jedno miejsce i stanowi katalog otwarty oraz oparty o normę semiimperatywną, co ma zapewnić ogólnopolski standard w zakresie praw i wolności uczniowskich. \n\nZ tego względu zmianie ulegną przede wszystkim art. 85 ust. 5 oraz art. 98 ust. 1 pkt 17 ustawy – Prawo oświatowe, a we wprowadzanym rozdziale 2a ustawy – Prawo oświatowe katalog praw i wolności uczniowskich będzie stanowił art. 42a. Jednym z ustępów tego artykułu będą uczniowskie prawa, a drugim uczniowskie wolności. W art. 42a ustawy – Prawo oświatowe znajdzie się wskazanie, że projektowany katalog jest zbudowany na bazie normy semiimperatywnej.\n\nProponowany otwarty katalog praw i wolności uczniowskich zawiera prawa ucznia do (wszelkie poniższe odesłania do jednostek redakcyjnych, jeśli nie wskazano inaczej, są odesłaniem do ustawy – Prawo oświatowe):\n1)\tposzanowania jego godności oraz praw i wolności z niej wynikających;\n2)\trównego traktowania z innymi uczniami;\n3)\trzetelnego i opartego na aktualnej wiedzy naukowej procesu nauczania i wychowania;\n4)\tposzanowania jego prywatności, w tym do:\na)\tochrony danych osobowych,\nb)\tochrony informacji medycznej,\nc)\tochrony wizerunku; wizerunek ucznia nie może być utrwalany ani rozpowszechniany bez jego zgody, a w przypadku ucznia niepełnoletniego – również bez zgody jego rodziców,\nd)\tzachowania tajemnicy komunikowania się;\n5)\tposiadania na terenie szkoły lub placówki, o której mowa w art. 2 pkt 3, 4 i 6-8, przedmiotów osobistych przy sobie lub przechowywania tych przedmiotów, w miejscu do tego przeznaczonym, zgodnie z przepisami statutu tej szkoły lub placówki lub innymi wewnętrznymi aktami prawnymi obowiązującymi w tej szkole lub placówce. Przedmioty osobiste ucznia nie mogą być mu odebrane przez pracowników szkoły, z wyjątkiem przedmiotów, które zagrażają bezpieczeństwu członków społeczności szkolnej lub naruszają zasady bezpieczeństwa obowiązujące w tej szkole lub placówce, w tym określone w statucie tej szkoły lub placówki;\n6)\tkształtowania własnego stroju i wyglądu, z zastrzeżeniem obowiązków, o których mowa w art. 42b ust. 1 pkt 4 i 5;\n7)\tochrony praw autorskich własnych utworów na zasadach określonych w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2025 r. poz. 24);\n8)\trozwoju własnych zainteresowań i uzdolnień, w tym do brania udziału w konkursach, olimpiadach i turniejach;\n9)\torganizacji życia szkolnego zachowującej odpowiednie proporcje między wysiłkiem szkolnym a czasem wolnym i rozwojem własnych zainteresowań;\n10)\tuzyskania pomocy materialnej na zasadach określonych w rozdziale 8a ustawy o systemie oświaty;\n11)\tbezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki w szkole lub placówce, której mowa w art. 2 pkt 3, 4 i 6-8, oraz w trakcie zajęć odbywających się poza terenem tej szkoły lub placówki;\n12)\tinformacji dotyczących procesu nauczania i wychowania, realizowanego w szczególności przez:\na)\tpublikowanie przez szkoły lub placówki, o których mowa w art. 2 pkt 3, 4 i 6-8, objęte obowiązkiem prowadzenia Biuletynu Informacji Publicznej, o którym mowa w ustawie z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. z 2022 r. poz. 902), w Biuletynie Informacji Publicznej w szczególności:\n–\tstatutu szkoły lub placówki, o której mowa w art. 2 pkt 3, 4 i 6-8, w wersji opracowanej jako tekst ujednolicony, uchwał zmieniających jego treść oraz wniesionych projektów jego zmiany,\n–\tzanonimizowanych uchwał organów szkoły lub placówki,\n–\tzanonimizowanych regulaminów, zarządzeń i innych aktów prawnych wydawanych przez organy szkoły lub placówki,\n–\tplanów zajęć,\nb)\tmożliwość zapoznawania się ze szkolnym zestawem programów nauczania, o którym mowa w art. 22a ust. 7 ustawy o systemie oświaty;\n13)\tjawnego, sprawiedliwego i umotywowanego oceniania postępów w nauce i zachowaniu ucznia;\n14)\tkontaktowania się ze szkołą lub placówką, o której mowa w art. 2 pkt 3, 4 i 6-88 w dostępny dla ucznia sposób;\n15)\tangażowania się w życie szkoły lub placówki, o której mowa w art. 2 pkt 3, 4 i 6-8, w tym przez zaangażowanie w działalność organów samorządu uczniowskiego lub udział w działalności kulturalnej, w tym wydawniczej, oświatowej, sportowej i rozrywkowej samorządu uczniowskiego;\n16)\twyboru członków organów samorządu uczniowskiego oraz opiekuna samorządu uczniowskiego zgodnie z art. 85;\n17)\twyboru członków rady szkoły lub placówki zgodnie z art. 81;\n18)\tskładania skarg i wniosków we wszelkich sprawach związanych z działalnością szkoły lub placówki, o której mowa w art. 2 pkt 3, 4 i 6-8, a także w interesie własnym lub na rzecz innego członka społeczności szkolnej za jego zgodą. Uczeń nie może być narażony ze strony organów szkoły lub placówki oraz jej pracowników na jakikolwiek uszczerbek lub zarzut z powodu złożenia skargi lub wniosku, lub z powodu dostarczenia materiału do publikacji o znamionach skargi lub wniosku, jeżeli działał w granicach prawem dozwolonych.\n\nDo tego uczniowi przysługiwać będzie wolność:\n1)\tod wszelkich form przemocy, w tym przemocy psychicznej;\n2)\tod dyskryminacji z jakiegokolwiek powodu, w tym w szczególności ze względu na: płeć, wiek, wygląd, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, pochodzenie etniczne, wyznanie albo jego brak i orientację seksualną;\n3)\tsumienia, wyznania i światopoglądu. Szkoła lub placówka nie może zakazać uczniowi udziału w praktykach religijnych ani zmuszać ucznia do uczestniczenia w praktykach religijnych;\n4)\tsłowa i uzewnętrzniania przekonań.\n\nTo, co ważne, to to, że powyższe katalogi są oparte na normie semiimperatywnej, tj. na byciu swoistym ogólnokrajowym minimum. Szkoły i placówki oświatowe będą jednak mogły te katalogi poszerzyć.\n\n4. Stworzenie ustawowego i zamkniętego katalogu obowiązków uczniowskich. Dotychczas uczniowskie obowiązki były regulowane przez statut szkoły lub placówki, z częściowym ich wyliczeniem w art. 99 ustawy – Prawo oświatowe. Projektodawca przewiduje dodanie nowego art. 42b do ustawy – Prawo oświatowe, który będzie zawierał zamknięty katalog uczniowskich obowiązków.\n\nW związku z opisywaną zmianą znowelizowana zostanie treść przede wszystkim art. 98 ust. 1 pkt 17 ustawy – Prawo oświatowe, a art. 99 ustawy – Prawo oświatowe zostanie uchylony.\n\nPlanuje się zawrzeć w projekcie ustawy katalog obowiązków ucznia zawierający obowiązki:\n1) przestrzegać przepisów prawa regulujących pracę i organizację tej szkoły lub placówki, w szczególności aktów prawa powszechnie obowiązującego, statutu tej szkoły lub placówki i innych wewnętrznych aktów prawnych obowiązujących w tej szkole lub placówce;\n2) szanować prawa i wolności pozostałych członków społeczności szkolnej;\n3) zachowywać się zgodnie z ogólnie przyjętymi normami społecznymi podczas zajęć na terenie tej szkoły lub placówki i poza nim, przerw w zajęciach, uroczystości, imprez oraz wyjść grupowych i wycieczek;\n4) ubierać się zgodnie z ogólnie przyjętymi normami społecznymi, a w przypadku, o którym mowa w art. 100, nosić na terenie szkoły lub placówki jednolity strój; noszenie stroju nawołującego do nienawiści, dyskryminującego, sprzecznego z przepisami prawa lub stwarzającego zagrożenie dla bezpieczeństwa innych członków społeczności szkolnej lub samego ucznia jest niedozwolone;\n5) przestrzegać określonych w statucie tej szkoły lub placówki zasad regulujących strój i wygląd podczas zajęć edukacyjnych wychowania fizycznego oraz zajęć edukacyjnych odbywających się w warsztatach, laboratoriach i pracowniach szkolnych, zgodnych z ogólnie przyjętymi normami społecznymi oraz koniecznością zapewnienia uczniom bezpiecznych i higienicznych warunków kształcenia, wychowania i opieki;\n6) przestrzegać warunków wnoszenia na teren tej szkoły lub placówki telefonów komórkowych i innych urządzeń elektronicznych i korzystania z nich na terenie tej szkoły lub placówki, określonych w statucie tej szkoły lub placówki;\n7) zachowywać się wobec członków społeczności szkolnej zgodnie z ogólnie przyjętymi normami społecznymi oraz z szacunkiem i poszanowaniem ich godności osobistej;\n8) uczęszczać na zajęcia edukacyjne (usprawiedliwienia nieobecności opisane w pkt 11 tej części dokumentu);\n9) przygotowywać się do zajęć edukacyjnych oraz przystępować do zapowiedzianych form sprawdzania osiągnięć edukacyjnych;\n10) szanować prawa autorskie cudzych utworów.\n\n5. Wprowadzenie w ustawie katalogu kar dla uczniów oraz procedury ich wymierzania. Wnioskodawca zauważył, że swoboda wśród szkół i placówek w zakresie katalogu kar dla uczniów powodowała, że w części szkół niektóre kary naruszały istotę np. prawa do nauki (poprzez np. nakazanie opuszczenia sali lekcyjnej). Zmiana ta, inspirując się regulacjami dotyczącymi katalogu kar dla studentów uczelni, ma na celu ujednolicić katalog kar w szkołach i placówkach oświatowych oraz uczynić go nienaruszającym istoty ludzkich praw i wolności. \n\nStąd, projektowana regulacja zakłada – w sytuacji, gdy niewystarczające okażą się „zwykłe” środki oddziaływania wychowawczego – następujący katalog kar dla uczniów:\n1) upomnienie pisemne;\n2) nagana pisemna;\n3) nagana pisemna z ostrzeżeniem polegająca na wskazaniu, że w razie popełnienia kolejnego deliktu zostaną wymierzone kary z pkt 4 lub 5;\n4) w przypadku uczniów objętych obowiązkiem szkolnym – zwrócenie się z wnioskiem o przeniesienie do innej szkoły (z zastrzeżeniem szkół artystycznych, z których może, zgodnie z art. 68 ust. 3a ustawy – Prawo oświatowe, dojść do skreślenia z listy uczniów osoby objętej obowiązkiem szkolnym);\n5) w przypadku uczniów nieobjętych obowiązkiem szkolnym – skreślenie z listy uczniów. \n\nOpisywana zmiana zawiera także procedurę wymierzania ww. kar oraz odwoływania się od nich. \n\nProjektowana regulacja zostanie wprowadzona do ustawy – Prawo oświatowe poprzez dodanie do niej art. 42c. W konsekwencji tej zmiany, zostanie uchylony art. 98 ust. 1 pkt 19 ustawy – Prawo oświatowe, a nowelizacji ulegnie art. 4 ust. 4 ustawy z dnia 9 czerwca 2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich (Dz. U. z 2024 r. poz. 978, z późn. zm.);\n\n6. Powołanie systemu organów ochrony praw uczniowskich. Projektowane rozwiązania zakładają bowiem powołanie: \n1) Krajowego Rzecznika Praw Uczniowskich, który będzie powoływany na 4-letnią kadencję (z możliwością pełnienia tej funkcji przez dwie kadencje) i odwoływany przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania spośród osób wyłonionych w drodze otwartego i konkurencyjnego naboru. Krajowy Rzecznik Praw Uczniowskich będzie odrębnym jednoosobowym organem państwowym obsługiwanym przez urząd obsługujący ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania;\n2) 16 Wojewódzkich Rzeczników Praw Uczniowskich powoływanych przez Krajowego Rzecznika Praw Uczniowskich na wniosek właściwego terytorialnie kuratora oświaty. Na stanowisko Wojewódzkiego Rzecznika Praw Uczniowskich będzie mogła zostać powołana osoba spełniająca wymagania do bycia zatrudnioną w kuratorium oświaty na stanowisku wizytatora. Wojewódzki Rzecznik Praw Uczniowskich będzie obsługiwany przez kuratorium oświaty; \n3) Samorządowych (Gminnych i Powiatowych) Rzeczników Praw Uczniowskich, których powołać będą mogły organy stanowiące gmin i powiatów (miast na prawach powiatu). Szczegóły m.in. w zakresie wymagań, trybu powołania i odwołania czy obsługującego urzędu albo jednostki organizacyjnej określi uchwała organu stanowiącego gminy lub powiatu. Będzie to jedyny organ ochrony praw uczniowskich, którego powołanie będzie fakultatywne;\n4) Szkolnych Rzeczników Praw Uczniowskich, którzy będą wybierani przez radę szkoły lub placówki spośród nauczycieli zatrudnionych w danej szkole lub placówce oświatowej w wymiarze co najmniej połowy wymiaru zajęć (z możliwością powołania jednego Szkolnego Rzecznika dla wszystkich szkół zespolonych w jednym zespole szkół). Statut szkoły lub placówki będzie mógł też przewidywać wybór co najmniej jednego ucznia wspomagającego działalność Szkolnego Rzecznika Praw Uczniowskich. Projekt przewiduje ponadto fakultatywną kompetencję dla ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania do wydania rozporządzenia przyznającego osobom pełniącym tę funkcję dodatek funkcyjny. \n\nOpisywane zmiany zostaną wprowadzone do ustawy – Prawo oświatowe w dodawanych art. 42d–42s. W związku z ich wprowadzaniem w życie nowelizacji ulegną ponadto niektóre przepisy: ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela, ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz. U. z 2024 r. poz. 1264), ustawy z dnia 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka (Dz. U. z 2023 r. poz. 292), ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2024 r. 935, z późn. zm.), ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2024 r. poz. 1491, z późn. zm.), ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (Dz. U. z 2019 r. poz. 2393), ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. z 2024 r. poz. 622), a także ustawy z dnia 9 czerwca 2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich;\n\n7. Obligatoryjne powoływanie rad szkół lub placówek. Wnioskodawca ma zamiar wzmocnić społeczną funkcję szkoły lub placówki poprzez wprowadzenie obowiązku (z wyjątkami dla szkół lub placówek, w których ze względu na specyfikę organizacji pracy nie ma możliwości wyłonienia stałej reprezentacji rodziców lub uczniów, jak np. szkoły przyszpitalne) powoływania w niej rady szkoły lub placówki, o której mowa w art. 80–82 ustawy – Prawo oświatowe. Ma to zapewnić większe uspołecznienie systemu oświaty, ponieważ kompetencje m.in. uchwalania statutu szkoły lub placówki, opiniowania planu pracy szkoły lub placówki czy wybierania Szkolnego Rzecznika Praw Uczniowskich zostaną przekazane gremium składającemu się w równej liczbie z nauczycieli, rodziców i uczniów. W mocy pozostanie jednak art. 82 ustawy – Prawo oświatowe wyłączający ten obowiązek wobec szkół i placówek oświatowych, gdzie nie ma możliwości wyłonienia stałej reprezentacji uczniów lub rodziców (np. szkoły przyszpitalne).\n\nWejście w życie tej zmiany wymaga nowelizacji art. 80–82 ustawy – Prawo oświatowe;\n\n8. Zmiany w przepisach o samorządzie uczniowskim, tj. w art. 85 ustawy – Prawo oświatowe. Ich wprowadzanie jest konsekwencją powyżej opisanych zmian. Między innymi bowiem w związku z przenoszeniem na poziom ustawy (projektowany art. 42a ustawy – Prawo oświatowe) katalogu praw i wolności uczniowskich niezbędne staje się uchylenie katalogu „podstawowych praw uczniowskich” zawartego w art. 85 ust. 5 ustawy – Prawo oświatowe. Tak samo nowelizacji ulegną ustępy art. 85 ustawy – Prawo oświatowe w zakresie trybu powoływania nauczyciela na stanowisko opiekuna samorządu uczniowskiego;\n\n9. Zmiany w przepisach dot. oceniania w odniesieniu do uczniów pełnoletnich. Wnioskodawca dostrzega potrzebę uporządkowania sytuacji prawnej uczniów pełnoletnich w szkole lub placówce. Znakomita większość sporów pomiędzy uczniami pełnoletnimi a szkołami lub placówkami, w których się uczą, dotyczy z kolei zagadnienia udostępniania ich ocen czy sporządzonych prac ich rodzicom, mimo wygaśnięcia już władzy rodzicielskiej, z uwagi na aktualną treść art. 44e ust. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Dlatego właśnie wnioskodawca przewiduje nowelizację treści niektórych ustępów: art. 44b, art. 44e, art. 44g, art. 44l, art. 44n, art. 44zd, art. 44zda, art. 44zf, art. 44zib oraz art. 44zla ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty – dostosowując je do tego, że uczniom pełnoletnim przysługuje pełna zdolność do czynności prawnych, a władza rodzicielska nad nimi już wygasła. Co do zasady jednak rodzicom uczniów pełnoletnich pozostawiony zostanie dostęp do ocen ich pełnoletnich dzieci. Wprowadzona jedynie zostanie instytucja sprzeciwu, która pozwoli pełnoletniemu uczniowi na złożenie oświadczenia woli, którego skutkiem będzie zaprzestanie informowania przez szkołę lub placówkę oświatową rodziców pełnoletnich uczniów na temat, przede wszystkim, ocen i przygotowanych prac przez ich pełnoletnie dzieci.\n\nZmiany te przyniosą pozytywne skutki społeczne, ponieważ potwierdzą, że pełnoletnim uczniom przysługuje pełna zdolność do czynności prawnych i mogą oni decydować o sobie. Jednocześnie jednak regulacja ta pamięta o obowiązku alimentacyjnym i jest z nim harmonijna, ponieważ nie odbiera rodzicom, także tym tworzącym z pełnoletnim uczniem wspólne gospodarstwo domowe, omawianego dostępu z mocy prawa, a jedynie pozwala wyrazić sprzeciw wobec ich udostępniania. Ponadto, zmiana uwzględnia czynną obecność rodziców w społecznych organach szkoły i w jej pracy (rada rodziców, rada szkoły);\n\n10. Przyznanie nauczycielom, wychowawcom i innym pracownikom pedagogicznym statusu funkcjonariuszy publicznych. Wnioskodawca ma bowiem na celu wzmocnić ich ochronę prawną. Z tego względu proponuje się rozszerzenie katalogu podmiotów będących funkcjonariuszami publicznymi zawartego w art. 115 § 13 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny o nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych, poprzez dodanie w art. 115 § 13 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny przepisu pkt 11 w brzmieniu: „11) nauczyciel, wychowawca lub inny pracownik pedagogiczny zatrudniony w publicznym lub niepublicznym przedszkolu, szkole lub placówce działającej na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r.– Prawo oświatowe”. \n\nDzięki tej zmianie do nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w publicznym lub niepublicznym przedszkolu, szkole lub placówce działających na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r.– Prawo oświatowe będą miały zastosowanie wszystkie regulacje dotyczące ochrony i odpowiedzialności funkcjonariuszy publicznych. \n\nW konsekwencji opisanej zmiany zostanie uchylony art. 63 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela;\n\n11. Zmiany w przepisach dotyczących frekwencji uczniów i usprawiedliwiania ich nieobecności. W ocenie wnioskodawcy, próg 50% nieusprawiedliwionych nieobecności jest zbyt wysoki jako podstawa do uznania, że obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązek szkolny lub obowiązek nauki nie jest wypełniany albo jako podstawa do nieklasyfikowania ucznia w sytuacji, gdy brak jest podstaw do ustalenia oceny śródrocznej lub rocznej. Z tego względu wnioskodawca planuje znowelizować treść art. 42 ust. 2 ustawy – Prawo oświatowe i wskazać, że poprzez niespełnianie obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki należy rozumieć albo nieusprawiedliwioną nieobecność na co najmniej 50% dni zajęć w okresie jednego miesiąca, albo na co najmniej 25% dni zajęć w okresie całego roku szkolnego.\n\nZmiana granicy z 50% na 25% nieusprawiedliwionych nieobecności nastąpi też w przypadku klasyfikowania ucznia poprzez nowelizację art. 44k ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Według proponowanej zmiany nieklasyfikowanie ucznia z jednego, kilku albo wszystkich zajęć edukacyjnych będzie miało miejsce w przypadku przekroczenia progu 25% nieobecności nieusprawiedliwionej (bez możliwości zdawania egzaminu klasyfikacyjnego – art. 44k ust. 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty zostanie uchylony) oraz będzie mogło nastąpić – jak dotychczas – jeżeli brak jest podstaw do ustalenia śródrocznej lub rocznej oceny klasyfikacyjnej, tyle że powodem braku tych podstaw ma być nieobecność (w sumie) ucznia przekraczająca 25% (zamiast, jak dotychczas 50%) czasu przeznaczonego na te zajęcia w okresie, za który przeprowadzana jest klasyfikacja. W drugim przypadku uczeń będzie mógł zdawać, tak jak dotychczas, egzamin klasyfikacyjny w przypadku nieobecności usprawiedliwionej.\n\nWnioskodawca nie planuje jednak radykalnie zmieniać procedury usprawiedliwiania nieobecności na zajęciach edukacyjnych. W katalogu obowiązków uczniowskich (dodawany art. 42b ust. 1 pkt 8 do ustawy – Prawo oświatowe) zostanie bowiem wskazane, że jednym z obowiązków uczniowskich jest uczęszczanie na zajęcia edukacyjne. Uczniowie, a w przypadku uczniów niepełnoletnich – ich rodzice, usprawiedliwiać te nieobecności będą natomiast, jak dotychczas (zob. art. 99 pkt 2 ustawy – Prawo oświatowe w dotychczasowym brzmieniu), w terminie i formie określonych w statucie szkoły lub placówki. Ustawodawca pozostawia tu szkołom i placówkom oświatowym swobodę, jedynie wskazując, że usprawiedliwienie nieobecności powinno zawierać jej powód. Ustawodawca nie determinuje jednak ani terminów, ani zagadnień związanych z udokumentowaniem tychże powodów. Wszelkie te zagadnienia ustalą bowiem szkoły i placówki oświatowe w swoich statutach, na podstawie delegacji przenoszonej w zasadzie w tożsamym brzmieniu z art. 99 pkt 2 ustawy – Prawo oświatowe do art. 42b ust. 1 pkt 8 tejże ustawy (tj. do katalogu obowiązków uczniowskich w dodawanym rozdziale 2a).\n","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Oddziaływanie na życie społeczne nowych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Spodziewane skutki i następstwa projektowanych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Sposoby mierzenia efektów nowych regulacji prawnych","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za opracowanie projektu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"ME","value":"ME"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ współpracujący przy opracowaniu projektu","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":false,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Osoba odpowiedzialna za opracowanie projektu","value":"Barbara Nowacka Minister Edukacji","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Organ odpowiedzialny za przedłożenie projektu RM","registerId":20874195,"dictionaryValues":[{"id":"ME","value":"ME"}],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Planowany termin przyjęcia projektu przez RM","value":"IV kwartał 2025 r.","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Informacja o rezygnacji z prac nad projektem","value":"","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"},{"header":"Status realizacji","registerId":20874195,"dictionaryValues":[],"nestedValues":[],"showInContent":true,"positionSelector":".article-area__article h2","insertMethod":"after"}]}}