Przewidziano skrócenie ogólnych okresów przedawnienia roszczeń, co skłoni wierzycieli do szybszego inicjowania postępowań, czyli przyczyni się do stabilności i pewności obrotu prawnego, a w efekcie ograniczy przedłużającą się niepewność dłużnika. Wpłynie to pozytywnie na działalność mikro-, małych i średnich przedsiębiorców.

Zaostrzono przepisy dotyczące przedawnienia roszczeń przysługujących przedsiębiorcom wobec konsumentów (chodzi o zapewnienie konsumentowi ochrony, jako słabszej stronie stosunku prawnego). Wprowadzono także regulacje umożliwiające dłużnikowi obronę przed egzekucją w przypadku dokonywania przez komornika albo administracyjny organ egzekucyjny zajęć rachunku bankowego dłużnika drogą elektroniczną, a jednocześnie uniemożliwiające mu uchylenie się od egzekucji przez rozporządzanie środkami na zajętym rachunku.

Szczegółowe rozwiązania

Przewidziano wprowadzenie krótszego, ogólnego terminu przedawnienia roszczeń (6 zamiast 10 lat), przy pozostawieniu regulacji, zgodnie z którą dla roszczeń o świadczenia okresowe (np. związanych z czynszem lub dzierżawą) oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, termin przedawnienia wynosi 3 lata. Skrócenie okresu przedawnienia zmusi wierzycieli do szybszego prowadzenia procesów windykacyjnych.

Założono nowy sposób liczenia upływu terminu przedawnienia – bieg terminu przedawnienia ma się kończyć z upływem ostatniego dnia roku kalendarzowego, z zastrzeżeniem, że nie będzie to dotyczyć terminów przedawnienia krótszych niż dwa lata.

Przyjęto, że to sąd z urzędu będzie musiał ustalić, czy roszczenie przysługujące wobec konsumenta jest przedawnione. W pozostałych przypadkach utrzymano dotychczasowe rozwiązania, według których przedawnienie jest uwzględnianie w razie zgłoszenia zarzutu.

Przyjęto, że roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd –  przedawnia się z upływem 6 lat. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenie okresowe należne w przyszłości – to podlegać będzie przedawnieniu po 3 latach.

Zaproponowano zaostrzenie reżimu przedawnienia roszczeń przysługujących przedsiębiorcom wobec konsumentów (w praktyce potencjalne zagrożenie skutkami  przedawnienia – z mocy ustawy –  zmobilizuje przedsiębiorcę do realizacji przysługującego mu roszczenia w określonym terminie).

Przewidziano jednak regulację, zgodnie z którą sąd może, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności, a w szczególności przemawiają za tym: długość terminu przedawnienia; długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia; charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.

Dodano zapis zakładający, że w przypadku sprzedaży konsumenckiej używanych rzeczy ruchomych – roczny termin przedawnienia roszczeń z rękojmi nie może zakończyć się przed upływem dwóch lat od wydania rzeczy, nawet jeżeli strony uzgodniły, iż termin odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu rękojmi będzie skrócony do roku (lub do okresu krótszego niż dwa lata). Wprowadzenie takiej zmiany jest niezbędne ze względu na wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 13 lipca 2017 r. w sprawie C-133/16 w celu zapewnienia pełnej zgodności prawa polskiego z prawem UE.

Ponadto, w związku z umożliwieniem organom egzekucyjnym dokonywania zajęć rachunku bankowego dłużnika drogą elektroniczną, wprowadzono regulacje, które umożliwiłyby mu obronę przed egzekucją sądową lub administracyjną, ale jednocześnie nie pozwoliły na uchylenie się od egzekucji przez rozporządzanie środkami zgromadzonymi na zajętym rachunku. Dlatego zaproponowano, aby bank, w którym prowadzony jest rachunek dłużnika, po otrzymaniu zawiadomienia o jego zajęciu, zablokował środki na 7 dni, a następnie przekazał je po upływie tego okresu na rachunek organu egzekucyjnego. Jednak taki tryb nie będzie możliwy w sytuacji, gdy komornik zajmie rachunek, aby ściągnąć bieżące alimenty lub rentę. W takiej sytuacji bank – niezwłocznie – przekaże zajętą kwotę na rachunek bankowy komornika.  Chodzi o to, aby nie pozbawiać osób uprawnionych środków na bieżące funkcjonowanie.

Zgodnie z proponowanymi przepisami przejściowymi, do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie projektowanej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych –  stosowane będą przepisy o przedawnieniu określone w nowej ustawie. Jeżeli zaś na podstawie nowych przepisów termin przedawnienia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych –  bieg przedawnienia będzie się rozpoczynał z dniem wejścia w życie nowej ustawy.

Do przysługujących konsumentom roszczeń, które powstały przed wejściem w życie tej ustawy, znajdą jednak zastosowanie przepisy o długości terminów przedawnienia  w dotychczasowym brzmieniu. 

Dodatkowo, zawarto regulacje dotyczące skutku przedawnienia roszczenia przeciwko konsumentowi, jeżeli przed wejściem w życie ustawy, roszczenie to uległo przedawnieniu, ale nie zgłoszono zarzutu przedawnienia (np. wierzyciel nie wszczął jeszcze postępowania). W takim przypadku do przedawnionego roszczenia zastosowane zostaną nowe przepisy. Oznacza to, że po wejściu w życie ustawy przedawnienie takiego roszczenia będzie brane przez sąd pod uwagę – bez względu na zarzut pozwanego,  przy czym sąd będzie mógł nie uwzględnić przedawnienia.

Ponadto, projektowane rozwiązania – od ich wejścia w życie – znajdą zastosowanie we wszystkich postępowaniach egzekucyjnych. Podobnie w sytuacji, w której zajęcia dokonano przed wejściem w życie ustawy, ale przekazanie środków pieniężnych następuje po tej chwili – wtedy także będą stosowane zmienione przepisy.

Nowe regulacje mają obowiązywać po 30 dniach od daty ich ogłoszenia w Dzienniku Ustaw.